Landbouwbestemming van gronden na de vernietiging GRUP

De voorzitter

De heer De Meyer heeft het woord.

Op 12 mei 2017 vernietigde de Raad van State het deel over de Linkerscheldeoever van het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan (GRUP) voor de uitbreiding van de haven van Antwerpen. Daarmee wordt gedeeltelijk het negatief advies gevolgd van de auditeur.

Die gedeeltelijke vernietiging van het GRUP Zeehavengebied Antwerpen betekent dat de in te richten natuurgebieden opnieuw de agrarische bestemming krijgen en dat de onteigeningsplannen in deze gebieden niet meer bestaan. Een deel van de verworven terreinen is echter nu al ingericht als natuur, wat onomkeerbaar is. Het is wellicht wenselijk en ook realistisch om die terreinen dan te behouden als compensatienatuur gekoppeld aan havenontwikkeling. De nog niet verworven of nog niet voor natuur ingerichte terreinen blijven dan beschikbaar voor de landbouw. De aan de gang zijnde inrichtingswerken tot creatie van natuur moeten worden gestaakt, uiteraard voor zover dat de veiligheid van het gebied niet in het gevaar brengt.

Het is wenselijk dat er snel duidelijkheid komt over de verdere afhandeling en over de langeretermijnvisie naar zowel landbouw als natuurinrichting.

Minister, hoe zult u het landbouwgebruik bestendigen op de gronden die al zijn verworven door de Vlaamse overheid maar die nog niet zijn ingericht als natuurgebied? Hoe zal de vrije teeltkeuze gegarandeerd blijven?

Naast de gronden die al verworven zijn, zijn ook afspraken gemaakt over de minnelijke verwerving van andere terreinen. Zullen die afspraken worden nagekomen? Blijft het flankerend en sociaal begeleidingsplan bestaan?

Hoe ziet u de mogelijkheden tot gebruik van de gronden die nu opnieuw de bestemming landbouw gekregen hebben?

Als de gronden in het gebied niet onmiddellijk worden benut door de landbouw, kan er spontane natuurontwikkeling volgen. Zullen ze desgevallend beschouwd worden als natuurcompensatie? Hoe wil men vermijden dat door zulke ontwikkelingen dubbele natuurcompensaties ontstaan? Het verleden heeft ons geleerd dat dit eerder al is gebeurd.

Hoe zal de Vlaamse Regering ervoor zorgen dat het maatschappelijk meest haalbare alternatief en de bijbehorende fasering overeind blijft als uiterste grens voor de grondinname ten nadele van de landbouw?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Het arrest van de Raad van State van 12 mei 2017 heeft het GRUP Afbakening Zeehavengebied Antwerpen gedeeltelijk vernietigd. Het gaat over grote delen van de Linkerscheldeoever. Dat betekent dat we opnieuw naar de bestemming gaan op het gewestplan en dat een aantal gebieden opnieuw bestemd zijn voor landbouw.

Intussen heeft de Vlaamse overheid heel wat van deze gronden verworven, maar nog niet ingericht als natuurgebied. Door de toekenning van jaarpachten, wat een vrije teeltkeuze inhoudt, kunnen de verworven gronden voorlopig in landbouwgebruik blijven.

Mijn diensten onderzoeken of we in een beperkt deel kosteloos gebruik zouden toelaten om beperkingen inzake teeltkeuze te kunnen opleggen. Zo overwegen we of we in Doelpolder moeten aansturen op teelten die de bruine kiekendief ten goede komen om op die manier onze engagementen van het soortenbeschermingsprogramma voor de bruine kiekendief na te komen.

Het complexe project ‘Realisatie extra containerbehandelingscapaciteit haven van Antwerpen’ zit momenteel in de onderzoeksfase. Voor de verdere havenontwikkeling zijn gebieden nodig als natuurcompensatie, mogelijk voor het complex project maar ook voor andere havenprojecten. De flankerende landbouwmaatregelen blijven bijgevolg erg relevant in functie van minnelijke verwervingen.

Zolang de betrokken financierende partijen dat wensen, blijft de overeenkomst over de Grondenbank en het flankerend beleid voor landbouwers, bewoners en bedrijven bestaan. De Grondenbank blijft ook bestaan. Ook het sociaal begeleidingsplan kan best blijven lopen. Zo kunnen we de gesprekken met alle betrokken actoren die al gestart waren voor de vernietiging van het GRUP, voortzetten en kunnen we, indien nodig, verder onderhandelen.

Wat uw vraag betreft over het onderscheid naargelang het gebied in kwestie, heb ik daarnet gezegd dat dat gebruik mogelijk is. Enkel in Prosperpolder Zuid waren op het moment van de vernietiging van het GRUP de inrichtingswerken al begonnen. Momenteel laat ik onderzoeken of we dit gebied onder bepaalde voorwaarden in tijdelijk landbouwgebruik kunnen geven en intussen de procedure kunnen starten om het gebied aan te duiden als natuurcompensatie, bijvoorbeeld voor het havenproject Verrebroekdok fase 3.

Ik begrijp uw bezorgdheid. Ik laat het preventief natuurbeheer, de inrichting en het onderhoud van de gronden die gewenst zijn in de fase tot aan de effectieve inrichting ervan als natuurgebied onderzoeken. Tegelijkertijd wil ik opmerken dat, met uitzondering van Prosperpolder Zuid, alle gronden momenteel in landbouwgebruik zijn en voorlopig blijven. Voor Prosperpolder Zuid overwegen we onder bepaalde voorwaarden een tijdelijk landbouwgebruik. Deze voorwaarden moeten nog verder uitgewerkt worden.

Na de schorsing heeft de Vlaamse Regering proactief de mogelijke alternatieve procedures voor het Saeftinghedossier besproken. Daaruit volgde in 2016 de startbeslissing over de opstart van het complex project ‘Realisatie van extra containerbehandelingscapaciteit in het havengebied Antwerpen’. De Vlaamse Regering beoogt via dit project de realisatie van extra containerbehandelingscapaciteit om de verwachte groei tot 2030 te kunnen accommoderen. De ontwikkeling van industriële en logistieke gronden en de multimodale ontsluiting tot aan het hoofdnet worden mee bekeken.

De procedure van de complexe projecten is bij uitstek een geïntegreerd planproces, en dus wordt ook de integratie van de natuurproblematiek meegenomen. Daarnaast is er de uitvoering van het actieprogramma voor de ontwikkeling van het havengebied Antwerpen. De diensten van de Vlaamse overheid zitten in het Centraal Netwerk regelmatig samen met alle voor dit dossier relevante overheden en sectororganisaties. Via deze contacten vang ik op dat vele partners willen vasthouden aan de evenwichten. Bedrijven in de haven willen zekerheid en ruimte om te groeien, de landbouwsector wil vermijden dat het nog meer gronden moet opgeven en de natuursector wil dat het voorziene natuurareaal niet inkrimpt.

Samen met de minister bevoegd voor de haven, Ben Weyts, bespreek ik nu de mogelijke pistes voor de verdere ontwikkeling van de zeehaven en haar omgeving. We zoeken naar een snelle, efficiënte, rechtszekere en goed onderbouwde oplossing. Zodra we een voorstel van aanpak hebben, zullen we dat voorleggen aan de Vlaamse Regering, en het hier verder kunnen bespreken.

De heer De Meyer heeft het woord.

Minister, ik begrijp dat het landbouwgebruik zo veel mogelijk zal kunnen worden bestendigd, maar dat u vandaag de vrije teeltkeuze niet volledig kunt garanderen. Ik wil daarbij opmerken dat de exploitatie op een bedrijf mee wordt geïnspireerd door het soort bedrijf dat men heeft, door de eventueel aanwezige veestapel en door het aanwezige machinepark voor zover de werkzaamheden niet gebeuren door loonwerk.

Ik heb ook begrepen dat het flankerend sociaal begeleidingsplan en de Grondenbank worden bestendigd in dat gebied en op dit moment.

Wat Prosperpolder Zuid betreft, het meest gevoelige gebied in de regio, wordt er tijdelijk landbouwgebruik onderzocht. U hebt begrepen dat ik daar in mijn vraag sterk op aandring.

Het meest fundamentele is natuurlijk dat er geen dubbele natuurcompensaties gebeuren. Ik begrijp dat u die bezorgdheid volledig deelt en dat u alles zult doen om dat te vermijden.

Wat mijn laatste vraag betreft, blijft de zorg voor het maatschappelijk meest haalbare alternatief overeind, evenals de uiterste grens voor grondinname ten nadele van landbouw.

Indien ik u verkeerd zou hebben begrepen, dan hoor ik dat graag.

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Minister, de heer Vanderjeugd heeft hierover recent nog een schriftelijke vraag gesteld waaruit bleek dat onder meer in Vlaams-Brabant door een vernietigingsarrest van de Raad van State uit 2016, waarbij een GRUP uit 2014 werd vernietigd, natuur opnieuw werd omgezet in landbouwgebied. Het ging in dit geval over het GRUP Heverleebos en Meerdaalwoud. Dat betekent dat 23 hectare natuurgebied opnieuw landbouwgebied werd. Specifiek op vraag van de heer Vanderjeugd zou ik u willen vragen of de landbouwactiviteiten daar al zijn hervat en wat het tijdsbestek is. In deze casus ging het over een arrest van mei 2017, in de casus uit de schriftelijke vraag bleek het om een arrest uit 2016 te gaan. Is er al duidelijkheid over de landbouwactiviteiten op die site? Welk traject werd daar specifiek doorlopen?

Mevrouw De Ridder heeft het woord.

Onze fractie heeft in het verleden al meermaals vragen gesteld over hoe het probleem van de natuurcompensaties voor die noodzakelijke havenuitbreiding kan worden aangepakt. Naar mijn mening was al snel duidelijk dat het mechanisme van de proactieve natuurontwikkeling op Europees vlak niet zou kunnen standhouden. Minister, uiteindelijk bent u ook samen met de collega’s van de Vlaamse Regering voor een nieuwe start gegaan met de opstart van de procedure complexe projecten. Maar het is niet door die procedure te hanteren of door zich te beroepen op het decreet Complexe Projecten dat men die Europese regels opzij kan schuiven. Dat zal u uiteraard voldoende bekend zijn.

Ik wil even verwijzen naar de heer Ceyssens, die er in oktober in deze commissie terecht op heeft gewezen dat het decreet Complexe Projecten enkel dient om dossiers die op een of andere manier vastzitten, weer vlot te krijgen, en op zich dus niet zaligmakend is als oplossing voor alle problemen. Om die reden wil ik twee vragen stellen, minister.

Een belangrijke principiële, maar hopelijk retorische vraag is of u nog achter de visie staat uit het strategisch plan voor die havenuitbreiding, het actieprogramma en de afspraken over verwerving, inrichting en beheer. U hebt daar al deels op geantwoord, maar die herbevestiging van het standpunt dat u echt wel achter dat strategisch plan voor de havenuitbreiding staat, is heel belangrijk.

U zegt dat de integratie van natuurontwikkeling wordt meegenomen in het nieuwe traject complexe projecten, maar dat blijft natuurlijk nog redelijk vaag. De vraag is dan ook heel concreet hoe u het probleem van die natuurcompensatie zult oplossen indien opnieuw wordt gekozen voor het gekozen alternatief. Ik neem aan dat uw diensten of uw administratie achter de schermen volop bezig zijn om geen jaren te verliezen. Kunt u toelichting geven bij de verschillende stappen die daar al voorbereidend zijn gezet?

Daarbij wil ik nog een aantal cijfers in herinnering brengen. De haven van Antwerpen zorgt voor 150.000 jobs, direct en indirect. Maar liefst 6,5 procent van de werkende Vlamingen heeft een job dankzij de haven van Antwerpen, en ook voor de toekomstige kansen is het wel degelijk heel belangrijk dat die havenontwikkeling er komt. En dan nog een zinnetje dat u misschien zal verbazen uit mijn mond: natuurontwikkeling en havenuitbreiding gaan in dezen hand in hand. Ik begrijp uw bezorgdheid, mijnheer De Meyer, maar u moet ook onze bezorgdheid begrijpen dat die Europese regels moeten worden nageleefd. Dat is de enige manier om onze geliefde haven te laten groeien. Minister, we rekenen dan ook op u om achter de schermen al het voorbereidende werk te doen om ook die natuurcompensaties op een correcte manier te realiseren. Wij hopen ook dat er heel spoedig een doorbraak komt in het verhaal van het complex project in het najaar.

Collega De Meyer, ik denk dat u de zaken correct hebt samengevat.

Mevrouw Peeters, of de landbouw in het Heverleebos en het Meerdaalwoud al hervat is, moet ik nagaan. Ik heb dit niet als parate kennis in het hoofd. Ik zal dit meegeven aan het secretariaat.

Collega De Ridder, ik denk dat ik daarnet heb aangegeven dat de visie overeind blijft en dat ze collectief door de Vlaamse Regering is onderschreven. U weet dat voor dit complex project op dit moment alle alternatieven worden onderzocht. Ik ga daar uiteraard niet op vooruitlopen. Ik denk dat dat niet wijs en niet slim zou zijn en dat we de procedure moeten laten lopen. Het is in het kader van de instandhoudingsdoelstellingen dat we een en ander moeten realiseren. Dat vraagt inderdaad dat bepaalde procedures moeten worden doorlopen. Jammer genoeg is het ook niet de eerste keer dat het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan wordt vernietigd. Dat was ook al zo in de vorige legislatuur, zoals u maar al te goed weet, collega De Ridder. We doen er alles aan, samen met de Vlaamse Regering, om zo goed mogelijk te remediëren.

Minister, ik dank u voor uw reactie.

Aan de collega zou ik toch nog willen zeggen dat niemand hier moet worden overtuigd van het belang van de Antwerpse haven voor tewerkstelling in de regio. Europese regelgeving moet evident worden nageleefd, maar we weten ook dat sommige elementen vatbaar zijn voor interpretatie. Tenslotte weten we allemaal dat het verleden van de Antwerpse haven vooral in Antwerpen ligt en de toekomst op de Linkerscheldeoever. Het is dus vrij evident dat er ook in het Waasland bepaalde bezorgdheden aanwezig zijn die we graag hier in de commissie formuleren.

De vraag om uitleg is afgehandeld.