Aanslepende conflicten rond de bescherming van historisch permanent grasland

De voorzitter

De heer Tobback heeft het woord.

Mijn vraag om uitleg komt er niet naar aanleiding van een quote van een minister. Misschien kan dit het debat dan ook wat minder gevoelig maken. Het gaat wel over een polemiek die blijkt te zijn losgebarsten ergens ten westen van de IJzer, meer bepaald in Lampernisse, over de al dan niet specifieke beperkingen of sproeien en herbiciden gebruiken op historisch permanent grasland.

In de lokale pers was er een goede week geleden een verwijzing naar een aantal overijverige Vlaamse ambtenaren die voor onrust zorgden in de regio. De reden waarom ze overijverig waren en onrust zaaiden, was dat ze blijkbaar gewoon gaan controleren waren of het algemeen verbod op perceeldekkend bestrijden in historisch permanent grasland werd nageleefd. Dat bleek niet zo te zijn, ondanks het feit dat dat verbod sinds het Vegetatiebesluit al minstens tien jaar, ik denk zelfs al langer bestaat.

Daarop zijn twee aanmaningen uitgeschreven, waarop een geweldige rel is losgebarsten omdat eigenaars blijkbaar blijven aandringen op de mogelijkheid om perceeldekkend herbiciden te kunnen gebruiken omdat het normaal landbouwgebruik zou zijn, omdat ze claimen dat ze als eigenaar niet op de hoogte zijn van het verbod op besproeiing in historisch permanent grasland, en omdat in ieder geval blijkt dat de regels niet werden nageleefd in minstens een groot deel van West-Vlaanderen.

Er zijn drie mogelijkheden als ik kijk naar wat daar in de afgelopen weken precies is gebeurd, maar ik neem aan dat de situatie niet beperkt is tot die regio. Vandaar dat ik die vraag ook heb gesteld. De eerste optie is dat de betrokken landbouwers van bijzonder slechte wil zijn, goed wetende dat wat ze doen, eigenlijk a priori is verboden, maar het toch doen, en op het moment dat ze worden gecontroleerd, moord en brand schreeuwen. Daar wil ik niet van uitgaan, vanuit een verzoenende opstelling die me eigen is.

De tweede mogelijkheid is dat ze niet zijn geïnformeerd over de specifieke wettelijke verplichtingen die er omwille van de afbakening als historisch permanent grasland gelden op hun percelen.

De derde mogelijkheid is dat ze er misschien wel van op de hoogte zijn en het regelmatig overtreden, maar dat er nooit enige controle is geweest van de Milieu-inspectie in de afgelopen 4,5 of 10 jaar, omdat ze voor dat specifieke gebied misschien nooit de IJzer zijn overgestoken. Het doet me wat denken aan oude westerns waarin de stelling geldt: ‘no law west of the Pecos’. Ten westen van de IJzer gelden de milieuregels misschien niet zoals ze elders in Vlaanderen gelden.

Ik weet niet welke van de drie opties de juiste is, maar het is wel duidelijk dat er een reëel probleem is in die gebieden. Ik weet dat u ook zelf het initiatief hebt genomen voor een soort van overlegvergadering op uw kabinet met de landbouwsector.

Minister, ik neem aan dat mijn interpretatie dat de aanduiding van historisch permanent grasland met zich zou meebrengen dat er een verbod is op het gebruik van herbiciden, minstens perceelsdekkend, correct is. Dat is toch nog altijd de geldende wetgeving?

Klopt het dat hier controle op wordt uitgeoefend door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en door de Milieu-inspectie, en dat er ook pv’s worden uitgeschreven indien blijkt dat het verbod wordt overtreden?

Klopt de stelling dat die eigenaars-landbouwers niet op de hoogte zijn gebracht van het feit dat er voor hun perceel een afbakening is met de nodige gevolgen?

Kunt u wat toelichting geven over het resultaat van het overleg op uw kabinet? Klopt het dat dit een overleg was met uitsluitend de betrokken landbouwers? Zo ja, bent u dan ook van plan om de andere betrokken partners, namelijk natuurverenigingen in de regio die een belangrijke geschiedenis hebben in het beschermen van dit historisch permanent grasland, verder in te lichten over de situatie en over de verdere stappen?

Minister Schauvliege heeft het woord.

Mijnheer Tobback, ik dank u voor de vraag. Die geeft me de kans om een en ander te duiden.

Artikel 7 van het Vegetatiebesluit verbiedt het wijzigen van historisch permanente graslanden. Het chemisch wijzigen waarbij alle kruidachtige vegetatie wordt vernietigd, zou inhouden dat het grasland niet langer voldoet aan de definitie van historisch permanent grasland. Dit impliceert bijgevolg ook dat het chemisch wijzigen van historisch permanent grasland met een dermate grote impact op de soortenrijkdom verboden is. Dit werd ook expliciet ingevoegd in artikel 8 van het Vegetatiebesluit.

In de landbouwstreek worden naast de binnen Natuur erkende historisch permanente graslanden, ook historisch permanente graslanden aangeduid die beschermd worden onder de landbouwregelgeving. Op deze percelen werd de focus gelegd op het behoud van het reliëf en het grasland. Bijgevolg is het scheuren of omzetten van ecologisch kwetsbaar blijvend grasland, inclusief reliëfwijziging, op deze percelen verboden. Het chemisch wijzigen van deze graslanden kan op die graslanden wel.

Via de verzamelaanvraag en het e-loket landbouw beschikken alle landbouwers uit de landbouwstreek De Polders over alle noodzakelijke informatie om na te gaan of hun percelen bescherming genieten. Alle graslanden waarop bescherming rust, worden aangeduid op de verzamelaanvraag met rode arcering.

De Natuurinspectie houdt inderdaad toezicht op onder meer het chemisch wijzigen van historisch permanent grasland. In het verleden werden diverse processen-verbaal, aanmaningen en raadgevingen uitgeschreven. Toch blijkt dat de overtreders vaak onvoldoende op de hoogte zijn dat ook het chemisch wijzigen van historisch permanente landschappen effectief verboden is. Om die reden heeft de Natuurinspectie besloten om in het kader van het programmatisch handhaven, waarbij maximaal wordt ingezet op preventieve maatregelen, voor dergelijke inbreuken tijdelijk aanmaningen te geven. Naast de bestaande initiatieven om landbouwers op de hoogte te brengen, is er ook nood aan bijkomende informatie. Dit bleek ook uit het overleg dat op 14 juni plaatsvond. Zo werd er afgesproken dat ANB een traject zal starten dat meer duidelijkheid moet brengen over het verbod op chemische bestrijding: wat is aanvaardbaar, wat niet, wanneer is er een vegetatiewijziging, wanneer niet?

Daarnaast stelt ANB alles in het werk om de landbouwers maximaal te informeren. Zo zal ANB nog deze maand een informatieve kaart van alle beschermde graslanden in Vlaanderen publiceren, beschikbaar via Geopunt Vlaanderen, waarbij voor elk perceel wordt aangeduid welke beperkingen erop rusten.

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, uw antwoord biedt op vele vlakken duidelijkheid, waarvoor dank. Ik noteer dat het klaar en duidelijk is dat dit verboden handelingen zijn. Ik hoop dat er dan ook de nodige duidelijkheid komt op het terrein en dat dat verbod daadwerkelijk wordt nageleefd en afgedwongen. Ik kan er enigszins begrip voor opbrengen dat men probeert om het afdwingen daarvan op een min of meer consensuele manier te laten verlopen.

De finale wijziging van het Vegetatiebesluit dateert van 2009 maar bij mijn weten was er zelfs veel eerder een verbod op basis van een omzendbrief. Ik vraag me dan ook af hoe het kan dat acht jaar nadat een verbod is uitgevaardigd voor al die betrokken percelen, er nog altijd mensen zijn die terecht of onterecht – dat laat ik in het midden – kunnen beweren dat ze het niet wisten, en dat het Vlaamse Gewest, dat zelf dat verbod heeft uitgevaardigd, nog altijd niet in staat is dat verbod de facto ook af te dwingen. Ik vind het, om een voor mij rare term te gebruiken, godgeklaagd dat men op die manier omgaat met uitgevaardigde verboden en regels. Hoe kan het in godsnaam dat men na acht jaar nog altijd geen manier heeft gevonden om eigenaars die een regel opgelegd krijgen, die regel op een redelijke manier te doen naleven of er op zijn minst van op de hoogte te zijn en er de nodige conclusies uit te trekken? Het is toch redelijk bizar dat men nu, acht jaar later, pas begint met dat verbod af te dwingen omdat de mensen het niet eerder wisten. Dat is toch een redelijk bizarre manier om in een beschaafd land om te gaan met de wetgeving.

Ik weet niet of het alleen ten westen van de IJzer gebeurt, maar ik stel effectief vast dat er blijkbaar een aantal domeinen zijn in dit land waar regels in theorie gelden terwijl in de praktijk iedereen daar zijn voeten aan veegt, en de Vlaamse overheid, die wordt geacht dit land deftig te besturen, dat oogluikend toelaat. Ze stelt nu geen pv’s op omdat ze toch niet van die mensen kan vragen dat ze daarvan op de hoogte waren. We zijn intussen wel acht jaar verder. Hoe kan het dat men dat niet wist. Hoe kan het dat men vandaag een soort onwetendheid inroept? Ofwel doet men dat volledig te kwader trouw, en dan zou u daar veel harder tegen moeten optreden; ofwel doet men dat te goeder trouw, en dan moeten een aantal beslissingen van de Vlaamse overheid van de afgelopen acht jaar toch eens serieus tegen het licht worden gehouden. In dat geval heeft men nagelaten dat te laten naleven en af te dwingen.

We voeren in deze commissie zo vaak discussies over de regelgeving, over de frustratie bij mensen, over de onduidelijkheid en de problemen om regelgeving in de praktijk om te zetten, over de gevolgen daarvan. We moeten stilaan toch een manier vinden waarop we zeker in dit domein duidelijke regels uitvaardigen, die op een correcte manier handhaven en de gevolgen daarvan onder ogen zien en oplossen in plaats van regels op te leggen en nadien te doen alsof die niet bestaan, want stel je voor dat daar conclusies uit moeten worden getrokken.

Het is nu eenmaal zo dat de erkenning van historisch permanent grasland een aantal types van bedrijfsvoering op die graslanden zal bemoeilijken. Dat klopt, maar dat wist toch iedereen die deze wetgeving mee heeft goedgekeurd? Een groot aantal types van landbouwbedrijfsvoering zijn wel nog mogelijk, maar dan heeft men eigenlijk toch al jaren de tijd gehad om na te gaan, ook met de betrokken landbouwers, wat er al dan niet mogelijk is, welke eventuele compensaties er zijn en welke regels moeten worden nageleefd. Ik stel vast dat men daar nu plotseling mee begint, en dat is bijzonder jammer, vooral in de wetenschap dat wanneer het gaat over historisch permanent grasland, elke beschadiging in grote mate onherroepelijk is. Ik zal dan ook blijven vragen dat er snel wordt opgetreden, want ik wil graag weten hoe het verbod de komende periode zal worden nageleefd, wat de gevolgen zullen zijn van die aanmaning en wanneer men zal beginnen met het opstellen van pv’s.

Minister, ik stel vast dat u niet hebt geantwoord op mijn vraag of er ook met de natuurverenigingen die lokaal actief zijn, overleg zal zijn. Dat is er nog niet geweest. En u bent ook niet echt ingegaan op mijn vraag over het resultaat van het overleg met de betrokken landbouwers op uw kabinet.

De heer Vandaele heeft het woord.

Voorzitter, u weet dat de bescherming van de poldergraslanden, met name dan historisch permanent grasland, mij en mijn partij na aan het hart ligt. We hebben de voorbije jaren ook hard geijverd om die bescherming te versterken.

Minister, we hebben toen inderdaad een compromis gevonden om naast het areaal dat beschermd was volgens het Natuurdecreet, wat extra hectares te beschermen volgens de landbouwregelgeving. Dat was in onze ogen geen ideale uitkomst maar wel een aanvaardbaar, verdedigbaar compromis, op voorwaarde natuurlijk dat alle afspraken voor die beide categorieën, voor wat beschermd is via het Natuurdecreet en wat beschermd is via het landbouwbeleid, loyaal en ruimhartig worden uitgevoerd en dat de kantjes er niet af worden gelopen. Als natuurlijk zou blijken dat dat wel gebeurt, en dat bijvoorbeeld de administratie niet verbaliseert, niet optreedt, niet handhaaft, dan hebben we een probleem en moeten we de compromissen die we hebben gemaakt, opnieuw bekijken. Dan moeten we een andere aanpak kiezen en eventueel het debat over de bescherming van de historisch permanente graslanden heropenen. Ik denk dat niemand hier aan tafel die bedoeling heeft. We hopen dat waar we zijn uitgekomen een tijd geleden, we een aantal jaren mee verder kunnen, maar dan moet iedereen natuurlijk zijn best doen daarvoor. Ik hoop dus dat dit inderdaad niet nodig is, maar het is toch belangrijk, minister, dat u dat opvolgt en bekijkt en ervoor zorgt dat de zaken die zijn afgesproken, zelfs meer dan loyaal maar dus ook ruimhartig worden uitgevoerd.

Minister Schauvliege heeft het woord.

De regelgeving is daar, moet worden nageleefd en wordt ook gehandhaafd. Daar bestaat geen twijfel over. Dat gebeurt ook effectief op het terrein.

Mijnheer Tobback, ik moet uw pleidooi enigszins nuanceren. U zegt dat men dit al acht jaar weet terwijl men het eigenlijk nog niet weet. Ik wil dit nuanceren in die zin dat de kaarten eigenlijk nog maar twee jaar bekend zijn. De regelgeving was er, maar niemand wist waar precies het perceel lag. Er is nog maar twee jaar duidelijkheid voor de eigenaar waarbinnen zijn perceel valt. Het is dan ook logisch dat nog niet iedereen op de hoogte is.

Ik heb effectief verwezen naar de resultaten van het overleg van 14 juni. Er zal een communicatie gebeuren, en er zal ook een informatieve kaart komen. Ik heb dat daarnet al vermeld.

Het ANB is uiteraard bereid om met de andere lokale actoren in gesprek te gaan. Ik denk dat het op lokaal vlak vaak gebeurt dat het ANB daarover van gedachten wisselt. Wanneer de vraag is dat dergelijk overleg nog eens plaatsvindt, zijn wij graag bereid om daarop in te gaan.

De heer Tobback heeft het woord.

Minister, ik dank u voor de laatste aanvulling. Ik wil toch nog kort aandringen op een duidelijke deadline over wanneer de ‘floue’ overgangsperiode – want dat is wat u daarmee creëert – eindigt. Het kan niet zijn dat men een wetgeving oplegt, een afbakening van terreinen maakt en wettelijk zegt wat de gevolgen van die afbakening zijn en dan na twee jaar desnoods nog à la limite zegt dat men eerst nog wat gaat aanmanen en kijken en dan vervolgens open laat wanneer die wetgeving nu echt geldt. Er moet aanpassingsbereidheid zijn van alle kanten. Daar is, zoals de heer Vandaele zegt, de nodige soepelheid in geweest, maar op een bepaald moment zijn de regels zoals ze zijn, en moeten ze ook worden nageleefd. Zo niet, wordt het een farce, en daar heeft niemand belang bij. Er is het beeld waarbij, wanneer de sheriff de grens oversteekt, plots het hele gebied onder de wet valt. In een beschaafd land als Vlaanderen kan het niet dat er stukken zijn waar de wetgeving gewoon niet geldt. Ik wil dan ook aandringen dat u een duidelijke deadline legt op dat soort van vaagheidsperiode. Nu worden er aanmaningen gegeven maar geen pv’s opgemaakt, maar er moet een moment komen dat een overtreding een overtreding is en een sanctie een sanctie. Anders is het om te lachen. Ik hoop dat de Vlaamse Regering niet de ambitie heeft om voor te lachen te zijn, zelfs niet wanneer het gaat over natuur- en milieuwaarden.

De vraag om uitleg is afgehandeld.