Waterkwaliteit stagneert
Vlaanderen kende de afgelopen 15 jaar een gestage verbetering van de waterkwaliteit. De laatste vier winterjaren stagneert het percentage MAP-meetpunten voor oppervlaktewater met een overschrijding van de drempelwaarde van 50 mg nitraat per liter op 21 procent. Uit de waterkwaliteitsgegevens blijkt dat we het doel van maximaal 5 procent uit het 5de mestactieprogramma voor de periode 2015-2018 (MAP5) niet zullen halen. Er zijn weliswaar grote regionale verschillen, waarbij de bekkens van de Boven-Schelde, IJzer, Leie en Maas het hoogste percentage meetpunten met een overschrijding vertonen.
Sinds 2005 wordt een daling van de nitraatgehalten in het grondwater vastgesteld, maar in 2015 en 2016 zijn de nitraatconcentraties terug licht gestegen, mogelijks onder invloed van de weerssituatie. Het halen van de MAP5-doelstelling, een afname van de gewogen gemiddelde nitraatconcentratie op filterniveau 1 tot minder dan 32 mg nitraat per liter in 2018, is nog altijd haalbaar als het opnieuw tot een duidelijke concentratiedaling komt.
De doelafstand tot volledig normbereik voor fosfaat is nog veel groter dan voor nitraat, maar hier moet de verschillende dynamiek van beide nutriënten in het achterhoofd gehouden worden. De historisch opgebouwde fosfaatvoorraad in de bodem en het riviersediment zal nog verscheidende jaren aanleiding geven tot normoverschrijdingen. Op dit moment overschrijdt 67 procent van de MAP-meetpunten de milieukwaliteitsnorm voor fosfaat, wat iets beter lijkt dan de 3 voorgaande jaren.
Inzicht in achterliggende cijfers
Het Mestrapport brengt de meststromen in Vlaanderen in kaart. Uit de recentste cijfers voor productiejaar 2016, blijkt dat er ongeveer evenveel mest werd geproduceerd als in het voorgaande jaar (126,7 miljoen kg N en 60,5 miljoen kg P2O5). De toename van de mestproductie van pluimvee en melkvee wordt vooralsnog gecompenseerd door een afname van de mestproductie van vleesvee en varkens.
De verstrenging van de bemestingsnormen heeft geleid tot een duidelijke daling van het gebruik van dierlijke mest op landbouwgrond tot 92,1 miljoen kg N en 40,6 miljoen kg P2O5 in 2016. Het gebruik van fosfaat uit dierlijke mest is relatief sterker gedaald dan het gebruik van stikstof, wat erop wijst dat fosfaat het beperkend element is bij bemesting. Anderzijds is het fosfaatgebruik minder sterk afgenomen dan de maximale afzetruimte voor fosfaat, wat er op wijst dat landbouwers deze plaatsingsruimte efficiënter benutten.
Mestverwerking blijft een belangrijke pijler van het mestbeheer. In 2016 is het aantal mestverwerkingscertificaten verder gestegen tot 39,8 miljoen. De rechtstreekse export van ruwe mest is gedaald, terwijl de export van verwerkte mestproducten is gestegen.
Verdere verbetering is mogelijk
Blijkt dat een niet-overdachte bemestingsstrategie in vele gevallen aan de oorzaak ligt van een te hoog nitraatresidu. Bij doorgelichte productiebedrijven wordt er vaak ondoordacht omgesprongen met de mestopslag of de mestafvoer, waardoor de nutriëntenbalans wel in evenwicht is, maar er toch te veel mest op het bedrijf blijft. Uit doorlichtingen die uitgevoerd werden bij grondloze tuinbouwbedrijven, blijkt dat de meest voorkomende inbreuken betrekking hadden op nutriëntenverliezen via lekkende folies of het niet of niet voldoende opvangen van drainwater of spuistroom. Uit de resultaten van de mestanalyses uitgevoerd tijdens terreincontroles, en de sensibiliserende acties rond de afvoer van varkensmest met onrealistisch hoge inhoudswaarde, blijkt dat er op het vlak van de mestsamenstelling nog veel verbetering mogelijk is.
“Als we een performante landbouw willen hebben in Vlaanderen op een beperkte ruimte en we de toekomstgerichte bedrijven een kans willen geven, dan moeten we aantonen dat dit kan, binnen de milieukundige randvoorwaarden. En dat is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van alle betrokken actoren”, besluit minister Joke Schauvliege de mededeling van de VLM.
Meer weten?
Het nieuwe Mestrapport 2017 kan digitaal geraadpleegd worden op de website van de Vlaamse Landmaatschappij, www.vlm.be via onderstaande link:
https://www.vlm.be/nl/SiteCollectionDocuments/Publicaties/mestbank/Mestrapport_2017.pdf
Op de website www.mapman.be staan tal van bemestingstips om de waterkwaliteit te verbeteren.
