De voorzitter
De heer De Bruyn heeft het woord.
Piet De Bruyn (N-VA)
Voorzitter, minister, collega’s, we hebben het in deze commissie al vaker over invasieve soorten gehad, waarvan de ene al wat exotischer is dan de andere. Ik vraag vandaag jullie aandacht voor de Canadese gans en ook kort even voor de nijlgans.
De laatste twintig jaar nam de populatie van de Canadese gans exponentieel toe tot naar schatting 15.000 exemplaren. Economen en biologen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) schatten dat de aanwezigheid van het dier tegen 2050 voor 20 miljoen euro aan landbouwschade en watervervuiling zal veroorzaken. Ik laat dat bedrag even inzinken, want 20 miljoen euro is toch wel wat.
Vanwege hun invasieve karakter worden Canadese ganzen ook in Vlaanderen bejaagd of gevangen en vervolgens geëuthanaseerd. Toch staan ze niet op de Europese lijst van invasieve exoten. Als jachtwildsoort zijn op hen zowel gewone jacht, bestrijding als bijzondere jacht van toepassing. In de periode 2009-2012 werden jaarlijks meer dan tweeduizend ganzen gevangen tijdens de ruiperiode in juni en juli. Dat gebeurde in het kader van het Interreg IV-Invexoprogramma, dat in Vlaanderen en Zuid-Nederland liep.
Ook na 2012 zou het beheer van de populatie voortgezet zijn, met een duidelijk effect. Volgens wetenschappers blijven de kosten hiervan ruim opwegen tegen de vermeden schadekosten.
Het INBO stelt dat er binnenkort ook een beheerplan nodig zal zijn voor de nijlganzen, dat is een halfgans die sinds kort wel op de Europese lijst van invasieve exoten staat. Ze worden evenwel niet vermeld in de bijlage van het Soortenbesluit.
Minister, in 2012 richtte u een meldpunt op voor vreemde exoten. Daarop kunnen burgers melden wanneer ze een dergelijke soort hebben gezien. In de periode 2012-2016 werd gemiddeld in 65 procent van de gevallen de storende aanwezigheid van een nijlgans gemeld.
Voor invasieve soorten die in een vroeg stadium van verspreiding worden aangepakt, is het mogelijk om succes te behalen. Voor soorten die al wijdverspreid zijn, is dit veel moeilijker. De bestrijding gaat gepaard met hoogoplopende kosten en met minder kansen op succes. Om dit beter te kunnen evalueren, zou het INBO aan een monitoringplan werken.
Minister, het Invexoproject liep af in 2012. Er wordt in het INBO-rapport gesuggereerd dat de bestrijding van de Canadese gans ook nadien met succes werd doorgevoerd. Op welke manier zijn de bevindingen van het Invexoproject met betrekking tot de Canadese gans omgezet in een duurzaam bestrijden van deze soort? Wie ontfermt zich daarover?
Wat is een beheersbare populatie Canadese ganzen? Werd die al bereikt of zitten we daar nog ver vandaan? Is er sprake van het plaatsen van de Canadese gans op de Europese lijst van invasieve exoten?
Wordt er, wat de nijlgans betreft, ingezet op een concreet actieplan om deze halfgans een halt toe te roepen? Dit zou nu nog haalbaar zijn.
Wat is de stand van zaken van het monitoringplan dat in het vooruitzicht werd gesteld?
– Tinne Rombouts treedt als voorzitter op.
De voorzitter
Minister Schauvliege heeft het woord.
Minister Joke Schauvliege
We hebben wat betreft de invasieve ganzensoorten de ervaringen gebruikt van het Invexoproject. Dat is een Europees Interreg-project met 24 partners uit Vlaanderen en Zuid-Nederland. We hebben daarin ervaringen opgedaan met ruivangsten van Canadese ganzen. Ik heb alle cijfers per jaar bij me, ik zal ze bezorgen aan de secretaris. Van 2010 tot 2017 werden 13.830 ganzen gevangen. Deze ruivangsten worden verwezenlijkt door meerdere partners die hiervoor vaak, maar niet noodzakelijk, samenwerken. Tot de opdrachtgevers behoren het Agentschap voor Natuur en Bos, de provincies en de terreinbeherende verenigingen.
De studie van het INBO maakt duidelijk dat de organisatie van ruivangsten een noodzaak is omdat conventionele beheersing alleen, namelijk het vernielen van eieren, gewone jacht, bestrijding en bijzondere jacht, niet volstaat om de populatie in toom te houden. Er is dus een aanzienlijke schade.
Populaties ontwikkelen zich vaak volgens een S-vormige curve met een trage initiële groei, gevolgd door een heel snelle exponentiële groeicurve, en uitlopend op een stabiele populatie met zeer hoge aantallen. Een beheersbare populatie van Canadese ganzen is degene waarbij de aantallen zijn teruggedrongen tot het lage initiële niveau met bijhorende trage populatiegroei, zodat met een beperkt en gericht beheer de populatie onder controle kan worden gehouden.
Cijfers uit de jaren 1990 tot 2000 geven aan dat dit niveau zich voor Vlaanderen onder de 1000 Canadese ganzen bevindt. Simultaantellingen tijdens de zomermaanden in opdracht van het INBO tonen aan dat het aantal Canadese ganzen dat tijdens de zomer in Vlaanderen aanwezig is, gehalveerd is tussen 2010 en 2017. Dit blijkt duidelijk uit het geschatte aantal Canadese ganzen per gemeente waarin een telling werd verricht. Dit cijfermateriaal geeft geen absoluut aantal ganzen voor Vlaanderen omdat niet volledig gebiedsdekkend kan worden geteld.
In totaal werden tijdens de telling in 2017 in alle gecontroleerde gebieden nog ongeveer 2000 Canadese ganzen geteld. Tegelijk vertoont het aantal gevangen ganzen in de periode 2010-2017 een dalende trend. Al die gegevens wijzen erop dat de populatie zich nog in een fase bevindt waarin de groei nog exponentieel verloopt, en dat de stopzetting van het integraal beheer snel opnieuw tot het populatieniveau van 2010 zou leiden. Het valt moeilijk in te schatten wanneer de populatie zich opnieuw op een lager niveau zal bevinden.
Is er sprake van het plaatsen van de Canadese gans op de Europese lijst van invasieve exoten? De Canadese gans is ten tijde van de opstelling van de lijst van voor de Europese Unie zorgwekkende, invasieve uitheemse soorten in 2015 voor opname voorgedragen. Hoewel deze risicobeoordeling als robuust werd beschouwd, is van opname afgezien, omdat de soort tevens wordt gedekt door de Vogelrichtlijn. Hierdoor wordt een eventuele opname op de Europese lijst van invasieve soorten verhinderd.
Omdat de nijlgans wel is opgenomen op de lijst van voor de Europese Unie zorgwekkende uitheemse soorten, moet Vlaanderen doeltreffende beheersmaatregelen nemen. In het kader van de verordening heb ik de mogelijke bestrijdingsmaatregelen voor soorten van deze lijst scherpgesteld door de publicatie in het Soortenbesluit. Die laat bijvoorbeeld afschot toe met gasdrukwapens, of afvangst met inloopkooien. Van beide vermelde methodes is geweten dat ze de nijlgans doeltreffend kunnen bestrijden. Deze kennis wordt ontsloten via het kenniscentrum www.ecopedia.be.
Het monitoringplan bestaat uit simultaantellingen van verschillende soorten overzomerende ganzen: grauwe gans, Canadese gans, brandgans, boerengans en nijlgans. Deze tellingen worden al sinds 2010 in opdracht van het INBO uitgevoerd. We zien daar een heel sterke verandering in populatie.
Daarnaast centraliseert het INBO ook sinds 2010 de beheerinspanningen van de verschillende soorten. Enerzijds gebeurt dit via de jachtstatistieken, en anderzijds voor de andere maatregelen die worden genomen door de beherende instanties. Daarenboven verzamelt het INBO via verschillende kanalen ook informatie rond de verschillende biologische variabelen die de populatieontwikkeling bij de verschillende soorten mee bepalen. Op deze manier kunnen modellen worden opgesteld die de ontwikkeling van de populaties helpen voorspellen. Al deze elementen laten het INBO toe om het beheer op jaarlijkse basis te evalueren en hierover met alle belanghebbenden terug te koppelen.
Collega De Bruyn, dit is een heel terechte vraag om uitleg waar we heel hard mee bezig zijn.
De voorzitter
De heer De Bruyn heeft het woord.
Piet De Bruyn (N-VA)
Minister, ik zou het prettig vinden als u de cijfers kunt bezorgen. Ik heb een beetje getwijfeld tussen een schriftelijke vraag en een vraag om uitleg. Omdat dit van een ruimere beleidsvisie uitgaat, is deze vraag toch wel terecht. Dank om de cijfers te bezorgen.
De aanpak van de Canadese gans tijdens het Invexo-project wordt op een structurele manier voortgezet en gehandhaafd tot het moment dat we op populatieniveau vaststellen dat er kan worden van afgeweken. Dat is de enige juiste conclusie. Laten we hopen dat we voor wat de nijlgans betreft, waar de druk minder groot is, vlugger tot bevredigende resultaten komen.
Minister, het was ook goed om uw uitleg te horen bij het monitoringplan omdat mij tot nu toe niet helemaal duidelijk was welke soorten allemaal door het INBO werden gevolgd. Het zou prettig zijn om kennis te kunnen nemen van de evoluties per jaar.
De voorzitter
De vraag om uitleg is afgehandeld.
