Verbod op chirurgische castratie van biggen

De voorzitter

Mevrouw Robeyns heeft het woord

Minister, in ons land worden jaarlijks miljoenen biggen chirurgisch gecastreerd tijdens hun eerste levensweek. Die ingreep gebeurt omdat bij het verhitten van vlees van niet-gecastreerde mannelijke varkens een kleine kans bestaat dat er een onaangename geur, de zogenaamde berengeur, vrij kan komen.

Chirurgische castratie is een ingreep waarvan wetenschappelijk is bewezen dat het voor de dieren die het ondergaan, zelfs met verdoving, zeer pijnlijk is. Er zijn voor het voorkomen van berengeur alternatieven beschikbaar zoals immunocastratie of het intact laten van de beren. Deze alternatieven zijn niet alleen in het voordeel van de dieren, maar ook in het voordeel van de landbouwers omdat ze leiden tot een betere voederconversie: er is minder voeding nodig voor hetzelfde eindgewicht.

In het regeerakkoord staat dat chirurgische biggencastratie wordt verboden vanaf 2018, zoals afgesproken in de Europese verklaring over alternatieven voor chirurgische castratie van varkens. Ook in uw beleidsnota zegt u dat u ervoor gaat zorgen dat die principeverklaring wordt nageleefd en dat het beëindigen van chirurgische castratie van biggen vanaf 2018 zal worden ingevoerd.

Ondertussen is 2018 bezig en is er nog steeds geen verbod op chirurgische castratie van biggen. Recentelijk vond er in opdracht van GAIA een enquête plaats, die aantoont dat er een enorm groot publiek draagvlak is voor een verbod op chirurgische castratie. Liefst 83 procent van de Vlamingen die in die enquête werden ondervraagd, vindt dat het regeerakkoord moet worden uitgevoerd en dat er een verbod moet komen op het chirurgisch castreren van biggen.

Minister, het staat heel duidelijk in het regeerakkoord. Vanaf 1 januari 2018 zou er een verbod komen. Dat is er niet. Waarom is het regeerakkoord op dat vlak niet nagekomen? Wat is de huidige stand van zaken in dit dossier? Ik veronderstel dat het nog altijd de bedoeling is om tot een verbod te komen. Wanneer zal er een verbod komen?

Minister Weyts heeft het woord.

Gelukkig zijn er heel veel zaken gerealiseerd die niet in het regeerakkoord staan.

De Europese verklaring over alternatieven voor chirurgische castratie van varkens schuift inderdaad de datum van 1 januari 2018 naar voren als streefdatum voor het einde van de chirurgische castratie van biggen in heel Europa. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat in die verklaring ook een aantal voorwaarden zijn opgenomen, waaronder een snelle detectiemethode voor berengeur aan de slachtlijn, selectie om berengeur te verminderen.

Daarnaast moest de Europese Commissie het overleg tussen de verschillende partijen organiseren en onderzoek stimuleren. Opnieuw gebiedt de eerlijkheid mij erop te wijzen dat die voorwaarden vandaag niet zijn vervuld. Daar waar in een aantal landen wel inspanningen werden geleverd om te gaan naar een verbod op het chirurgisch castreren van varkens, is dat in de meeste landen niet het geval.

Ook de Europese Commissie heeft de rol gelost en heeft geen enkel initiatief meer genomen. Daarom heb ik vorig jaar zelf het initiatief genomen om de expertengroep opnieuw samen te brengen. Het kleine Vlaanderen heeft dan maar zelf het initiatief genomen om dat overleg te reactiveren en ook degenen die een engagement hadden genomen, bij de les te houden en te herinneren aan hun engagement.

Zo werd in januari nog een overleg georganiseerd. Ook op het Vlaamse niveau blijven we permanent bezig met het ketenoverleg, dus met alle spelers in de keten, om regelmatig samen te zitten en de druk hoog te houden. In Vlaanderen heeft de sector intussen wel al heel wat inspanningen geleverd. Een groot deel van de varkens bestemd voor de binnenlandse markt, wordt intussen niet meer chirurgisch gecastreerd. Er is vooral gekozen voor immunocastratie, en in mindere mate voor het fokken van intacte beren.

Onze varkenssector is natuurlijk zeer exportgericht. Er zijn twee belangrijke markten, namelijk de Duitse en de Chinese. Op de Duitse markt zie je een evolutie, in positieve zin. Daar is de mentaliteit wel aan het keren. Wat China betreft, is het minder duidelijk of vlees van immunogecastreerde varkens nu al dan niet aanvaard wordt. In de sector, bij ons in Vlaanderen, bestaat de indruk dat dat niet zo is, maar ik heb daar nooit een schriftelijke en formele bevestiging van gekregen. Daarom heb ik het initiatief genomen om de Chinese ambassadeur ter zake om opheldering te vragen. Het zou zeer interessant zijn voor onze exportgerichte varkenssector, als ik een officiële verklaring van China zou krijgen, waarin staat dat immunogecastreerde varkens wel degelijk worden aanvaard door China.

Om het probleem van de acceptatie van het vlees van immunogecastreerde dieren te omzeilen, zou je er inderdaad voor kunnen opteren om intacte beren af te mesten. Maar het probleem van de berengeur is natuurlijk dodelijk: als er in duizend stukken vlees maar één zit met een berengeur en een consument wordt daarmee geconfronteerd, dan stort heel die reeks natuurlijk ineen. Daarom moet er een sluitende detectiemethode van berengeur zijn aan de slachtlijn. Op dit moment is detectie enkel mogelijk via de menselijke neus. En ook dat is natuurlijk niet volledig ‘full proof’.

Daarom hebben we zelf het initiatief genomen om meer in te zetten op onderzoek ter zake. Er is een interessante doctoraatsthesis aan de Universiteit Gent, die bemoedigende resultaten heeft opgeleverd met betrekking tot de detectie van berengeur. Ik investeer in een vervolgonderzoek daarop, om te kijken of dat kan leiden tot een effectieve, concrete detectiemethode, die we ook kunnen commercialiseren – niet dat mij dat interesseert, maar zo zouden we ervoor kunnen zorgen dat er aan het einde van de slachtlijn effectief een detectiemethode in functie van die berengeur kan komen. Zo zouden we toch een belangrijke stap vooruit kunnen zetten. Ook daar nemen we, als het kleine Vlaanderen, opnieuw het voortouw in heel Europa.

De situatie is dus complexer dan ze op het eerste gezicht lijkt, wat niet betekent dat wij niet blijven toewerken naar een verbod. Wij nemen niet alleen binnen Vlaanderen, maar ook binnen Europa echt het voortouw in heel die problematiek, om te proberen zo veel mogelijk obstakels weg te werken. Soms zijn die heel praktisch van aard: bijvoorbeeld ten aanzien van de Chinese markt bestaat er wat verwarring en onduidelijkheid. Men is in de Vlaamse sector bereid om immunogecastreerde varkens te exporteren naar China, maar men denkt dat dat niet mag en dat de Chinese afnemers dat weigeren, en dat ook de Chinese overheid daar zeer weigerachtig tegenover staat. Daarom hebben we dus het concrete initiatief genomen om de Chinese overheid, via de ambassade hier, rechtstreeks aan te schrijven.

We zetten enerzijds heel praktisch in op overleg, zowel op Vlaams als op Europees niveau. En anderzijds investeren we in onderzoek dat de weg moet vrijmaken naar een stop op die chirurgische castratie.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord, maar het verbaast mij toch een beetje. De discussie wordt al meer dan tien jaar gevoerd, en al meer dan tien jaar wordt er telkens opnieuw gezegd dat het complex is. Ik heb de indruk dat er altijd opnieuw bijkomende argumenten gevonden worden om geen knopen door te hakken. Ik zit al sinds 2006 in het parlement. Al sinds 2006 wordt dit dossier in verschillende commissies besproken. Altijd is er het engagement en zijn er goede intenties vanuit de sector en vanuit de politiek. Iedereen is het erover eens dat we tot een verbod moeten komen en dat het een vorm van nodeloos dierenleed is, die eruit moet. En elke keer opnieuw is er weer iets anders waardoor we die knoop niet kunnen doorhakken.

Eerst zijn er geen vaccins, dan zijn vaccins geregistreerd, dan is er – uiteraard – overleg nodig, dan is er een datum voor 2018, maar die wordt dan niet wettelijk opgelegd. Dan is het omdat er heel veel export naar Duitsland is, en nu het draagvlak in Duitsland groeit, komen we bij China. Zo kunnen we natuurlijk nog wel een tijdje bezig blijven. Zo zullen we volgens mij nooit tot de essentie komen, namelijk een verbod. Ik wil er zelfs begrip voor hebben dat we nog in een overgang voorzien, maar laten we nu toch alstublieft eens zorgen dat er een termijn wordt ingevoerd dat er een wettelijk verbod komt.

U hebt zelf in uw beleidsnota gezegd dat wat de landbouwsector betreft, er heel veel gereglementeerd wordt op Europees niveau, maar dat dat niet betekent dat we in Vlaanderen niet het voortouw kunnen nemen. Ik begrijp dus eerlijk gezegd niet goed waarom dit dossier blijft aanmodderen en we uiteindelijk, spijtig genoeg voor de dieren, nooit een stap vooruit zetten.

Mevrouw De Vroe heeft het woord.

Minister, uiteraard moeten we in Vlaanderen het voortouw blijven nemen wat de biggencastratie betreft.

Ik wil nog twee informatieve vragen stellen. We weten allemaal dat er hier in Vlaanderen al heel wat gebeurd is in de binnenlandse markt. U sprak over de evoluties in de Duitse markt. We hebben weet van verdoving met CO2-gas, met gas dat van medicinale kwaliteit is. Van welke evoluties bent u persoonlijk nog op de hoogte? Ik stel de vraag gewoon om technisch volledig op de hoogte te zijn.

Toen het in de plenaire vergadering ook over dit thema ging, heb ik u gesproken over een bedrijf in West-Vlaanderen, dat eind 2016 uitpakte met een gespecialiseerd voeder om berengeur af te remmen. Hebt u dat opgevolgd? Wat denkt u daar verder van?

De heer Caron heeft het woord.

Inpikkend op dat laatste: we hebben vorig jaar met de commissie Landbouw onderzoeksresultaten leren kennen op de Agribexbeurs, en die blijken toch vrij goed te zijn.

Minister, ik begin bij dat Chinese verhaal. De export naar China vertegenwoordigt 2,8 procent van de export van varkensvlees vanuit Europa. Ik had niet de tijd om het Vlaamse cijfer te zoeken, maar ik kan u wel zeggen dat het Vlaamse cijfer zeer laag is, want het gros van het varkensvlees dat naar China gaat, gaat over wat men in de sector ‘het vijfde kwartier’ noemt. Het vijfde kwartier van een varken, dat is het afval, dat is wat wij in Europa niet consumeren: poten, oren en dat soort dingen. Die dingen worden naar China geëxporteerd. Dat China de afnemer zou zijn van het hoogwaardige varkensvlees van hier, klopt dus niet. Dat argument slaat nergens op. Natuurlijk moet het in Europees verband geregeld worden, daar ben ik het mee eens, maar dat argument is zo marginaal, dat het niet kan doorwegen.

In eerste instantie denk ik dat Europa voor zijn binnenlandse consumptie in Europa de harde afspraak moet maken dat het gedaan is met die castratie. En dan verzeker ik u dat de rest van de wereldmarkt zal volgen. Wij leveren de topkwaliteit in de wereld. Dus als wij leidinggevend kunnen zijn, moeten we dat doen. Ik vind het een beetje flauwekul, als ik dat mag zeggen – niet aan u persoonlijk, maar dat argument wordt u in uw oor gefluisterd. Sorry, maar het is niet juist.

Ik heb in de tijd dat ik in het parlement zit, al zes vragen om uitleg, actuele vragen en een voorstel van decreet over dat thema geschreven. Mijn oudste vraag is elf jaar oud. Ik kan de antwoorden van toen terugdraaien. U bent positiever ingesteld dan uw voorgangers, minister. Uw intenties zijn positiever, laat dat duidelijk zijn. Maar op het terrein zijn we geen millimeter geëvolueerd, of misschien een beetje, doordat sommige van onze supermarkten in de binnenlandse markt ermee akkoord gaan dat beren niet meer gecastreerd hoeven te worden, of dat ze via immunocastratie behandeld worden. Dat is al een belangrijke stap voorwaarts.

Maar finaal is het – ik ga het eens cru stellen – zoals met de automarkt. Als je niet zegt dat het verbruik van wagens of de uitstoot van CO2 tegen die periode of dat jaar maximaal zo hoog mag zijn, dan doen ze het niet.

Het werd op Europees niveau opgelegd. Vreemd genoeg, en op enkele uitzonderingen na zoals Volkswagen, hebben de autofabrikanten zich daaraan gehouden en zijn ze daarnaartoe gaan werken. Ik vind dat Europa en, niet het minst, u in Vlaanderen, een deadline moet bepalen, zodat de markt zich daarop kan enten en de nodige voorbereidingen kan treffen. Er is immunocastratie, er zijn technieken met veevoeder en er loopt onderzoek over de detectie van berengeur. Kortom, er zijn elementen genoeg die verantwoorden dat er een deadline wordt bepaald. Minister, ik denk dat we dat met zijn allen moeten doen.

De heer Dochy heeft het woord.

Mijnheer Caron, ik betreur dat u de indruk wekt dat er intussen niets gebeurd is. U mag de inspanningen van de sector zelf ook niet onderschatten. Ik herhaal dat het voor landbouwers ook geen aangename taak is om biggen te castreren. Ze zijn daar zeker geen vragende partij voor. Dat gebeurt wel, net omdat we een exportland zijn. U zei daarnet dat als het om auto’s gaat en de uitstoot van auto’s, de regels op Europees niveau wordt bepaald. Dat is een ander verhaal. Onze export gaat verder dan de Europese markt. We exporteren ook varkens naar overzeese gebieden, precies vanwege hun kwaliteit zijn ze daar gegeerd.

Er zijn al zeer veel inspanningen gedaan, bijvoorbeeld met de immunocastratie. Er zijn ook proeven met intacte beren, die met speciale kruisingslijnen gemaakt worden, en daar werkt Delhaize vandaag mee. Colruyt volgt meer de piste van de immunocastratie met Improvac. Voor de binnenlandse markt zijn er dus al veel oplossingen. De markt is bereid om daar goed mee om te gaan en met die alternatieven te werken. Voor de export is er een probleem. Laten we dan samen inzetten om op dat vlak te sensibiliseren en die markten klaar te maken om ook het vlees van niet-gecastreerde varkens toe te laten. Dan kunnen we stappen vooruit zetten. Het feit dat er nu al met immunocastratie gewerkt wordt en dat er proeven en toepassingen zijn met intacte beren, is het bewijs dat de sector bereid is om daaraan te werken en vooruitgang te boeken.

Dat moet stapsgewijs gebeuren. We kunnen ons niet vastpinnen op een datum. Vanuit de sector hebben ze zichzelf een deadline opgelegd, namelijk 1 januari 2018. Men had gehoopt verder te staan met de objectieve vaststelling of er al dan niet ‘stinkers’ bij de beren in de slachtlijn aanwezig zijn. Die is vandaag nog niet sluitend. Om de markt niet te ontregelen en geen economisch drama te veroorzaken, wil men wachten met het aanvaarden van een volledig verbod tot daarvoor een sluitende oplossing is. Er wordt echt aan gewerkt en we moeten verder inzetten op dat onderzoek en op de sensibilisering van de markten. Stapsgewijs gaan we zeker vooruit in het belang van het dierenwelzijn en ook in het belang van de landbouwer, die niet graag zijn biggen castreert.

Ik sluit mij aan bij de bijkomende vragen. Ingaand op uw antwoord, weten we nu dat er een duidelijk signaal wordt verwacht van China. We krijgen de indruk dat we in de kering zitten. Hoe scherp of hoe duidelijk is dat signaal vanuit Duitsland?

Minister Weyts heeft het woord.

Er werd gezegd dat de engagementen niet worden nagekomen. Voor alle duidelijkheid: het engagement was voorwaardelijk, ook op Europees niveau. Er waren heel concrete voorwaarden aan verbonden en die zijn vandaag, tot mijn spijt, nog niet vervuld. Wat doen we, als klein Vlaanderen? We zorgen ervoor dat, binnen België en binnen Europa, die voorwaarden maximaal worden vervuld, enerzijds door overleg te organiseren en anderzijds door ervoor te zorgen dat zowel binnen- als buitenlandse markten meer open staan voor alternatieven. We nemen ook het voortouw op het vlak van onderzoek om te komen tot detectiemethodes en toestellen die berengeur kunnen detecteren. Er is intussen wel een evolutie: het gros van de binnenlandse markt wordt bediend met vlees afkomstig van varkens die niet chirurgisch gecastreerd zijn.

Wat China betreft, zei u dat het een onnozele discussie is, aangezien het gaat om de export van bepaalde onderdelen van dieren. Maar ook al worden enkel de oren en de poten van een varken geëxporteerd naar China, dan wordt toch rekening gehouden met het gehele dier en is de vraag of die poten en oren afkomstig zijn van varkens die immunogecastreerd zijn.

Voor het onderzoek naar de detectiemethodes heb ik iets meer dan 100.000 euro uitgetrokken. Er wordt omzichtig te werk gegaan om er vooral voor te zorgen dat de detectiemethodiek sluitend is. We zijn hoopvol.

Er zijn nog andere onderzoeksresultaten gecommuniceerd met betrekking tot het voeder. In heb daarnaar geïnformeerd, maar de firma geeft daarover niets vrij. De Universiteit Gent was betrokken bij dat onderzoek en heeft bevestigd dat er nog heel wat extra onderzoek nodig zal zijn, voor we kunnen spreken van een sluitend alternatief via het voeder. Volgens mijn informatie zijn we daar nog niet dicht bij een oplossing.

In Duitsland is de situatie als volgt. Duitsland heeft een verbod op castratie zonder verdoving uitgevaardigd vanaf 2019. We gaan ervan uit dat ook in ons land de boeren uit de sector zullen overgaan op verdoving. Of dat een verbetering is inzake dierenwelzijn, valt te betwijfelen en wil ik dus nuanceren. Verdoving met gas is een invasieve techniek: het is verstikkend voor de dieren en levert onmiskenbaar pijn op. Er bestaat ook geen goed verdovingsprotocol. Om goed te zijn, moet verdoving gecombineerd worden met pijnbestrijding gedurende meerdere dagen, en het is vooral ook oncontroleerbaar. In Nederland werkt men met verdoving, maar in de praktijk blijkt dat niet opgevolgd te worden. Er blijken gasflessen aanwezig te zijn die niet gebruikt worden, vanwege de nadelen in verband met de combinatie met pijnbestrijding. Castratie met verdoving duurt tweemaal zolang als zonder. Naar verluidt laten heel wat landbouwers om die reden die verdoving achterwege.

Tot slot is er nog heel de discussie over het feit dat zowel castratie als verdoving diergeneeskundige handelingen zijn en wordt de vraag gesteld of boeren dat zelf kunnen doen dan wel of dat door dierenartsen moet gebeuren, met alle gevolgen voor de kostprijs die daaruit voortvloeien. Ik weet dus niet of die verdoving zo’n zaligmakende oplossing is.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, ik twijfel niet aan uw goede intenties, maar het is jammer dat we moeten vaststellen dat we hier al meer dan tien jaar min of meer hetzelfde antwoord krijgen. De situatie is wel anders, want vandaag is het niet langer de minister van Landbouw, maar de minister van Dierenwelzijn die antwoordt op de vragen. Ik hoop alleszins dat het nog steeds de bedoeling is om op korte termijn zo’n verbod te krijgen. Ik blijf ervan overtuigd dat we er niet gaan geraken met vrijblijvende engagementen. Ik hoor al meer dan tien jaar, en ik hoor de heer Dochy hier opnieuw zeggen, dat de sector daartoe bereid is op voorwaarde dat de markt klaar is.

Tot voor kort hadden we het altijd over de Europese markt. Nu komt er ineens China bij. Dat is amper 3 procent van de export van ons varkensvlees. Na China komt er misschien Brazilië, en zo blijven we natuurlijk bezig. Minister, ik hoop absoluut dat u op korte termijn, uiteraard het liefst op Europees niveau, tot dat verbod komt.

De vraag om uitleg is afgehandeld.