De focus van de studie lag op de valorisatie van de droge bonen voor humane voeding of diervoeder. De Vlaamse overheid stimuleert al enige tijd lokaal geteelde soja als duurzamer alternatief voor geïmporteerde soja. Maar de landbouwers hebben voor een transitie naar sojateelt, behalve technische teeltinformatie, nood aan informatie over de verwachte rendabiliteit en de markt.
De weg naar soja in Vlaanderen
Binnenkort leggen een aantal akkerbouwers hun teeltschema weer vast. Voor de zaai van soja moeten ze sowieso wachten tot in mei. In principe kan het tot half mei – de ijsheiligen! - vriezen, en dat kan de in oorsprong subtropische plant soja niet hebben. Soja in West-Europa heeft als technische uitdaging de vorstgevoeligheid in het voorjaar, koudegevoeligheid tijdens de bloeiperiode en voldoende droge bonen in het najaar. Joke Pannecoucque (ILVO): ‘ ILVO leverde de afgelopen 4 jaar samen met de projectpartners KULeuven campus Geel en Inagro heel wat kennis mbt rassenkeuze, gewasbescherming en teelttechniek (zie: http://www.ilvo.vlaanderen.be/soja).’
Valorisaties van soja: edamame, eiwitdrank, droog diervoeder, ruwvoeder…
Vooraleer een landbouwer een nieuwe teelt introduceert wil hij economische informatie. Vaak zijn er voor één gewas verschillende valorisatiemogelijkheden, waarvoor één of andere vorm van vergoeding kan worden verkregen. Qua verwerking en afzet heeft ILVO via interviews met pionier-landbouwers en bedrijven uit de sojaketen vier duidelijke valorisatiemogelijkheden voor Vlaamse soja in beeld gebracht. Droge sojabonen kunnen gebruikt worden voor diervoeder en humane voeding, waarbij de kwaliteitseisen hoger liggen bij gebruik voor humane voeding. Zo moet het eiwitgehalte voldoende hoog zijn, o.a. te bekomen door een juiste rassenkeuze, en mag het geoogste product niet te veel gebroken bonen en onzuiverheden bevatten. Een andere valorisatiemogelijkheid is ‘edamame’, waarbij de boontjes aan de binnenkant van de onrijpe peulen van de sojaplant kunnen worden gebruikt in o.a. groentemixen. Ten slotte kan ingekuilde soja dienst doen als eiwitrijk ruwvoeder.
Rendabel of niet: een rekenmodel
Met behulp van een rekenmodel is geanalyseerd onder welke voorwaarden soja op een rendabele manier kan worden ingepast in het teeltplan van Vlaamse landbouwbedrijven. Jef Van Meensel (ILVO): ‘We hebben gewerkt met een dataset van 328 bedrijven met bouwland: 41% van de bedrijven kwam uit de Zandleemstreek, 27% uit de Zandstreek, 12% uit de Kempen, 12% uit de Leemstreek en 8% uit de Polders. Voor elk bedrijf afzonderlijk is berekend welke combinatie van gewassen leidt tot een maximaal bruto saldo, rekening houdend met de variabele kosten en ontvangsten van elk gewas en met de rotaties die gangbaar zijn op het beschouwde bedrijf.’ De uitkomst leverde dus een oppervlakte van een groep gewassen die vanuit economisch oogpunt het meest interessant is voor het beschouwde bedrijf. Door soja op te nemen als keuzemogelijkheid voor elk bedrijf kon je zien wanneer het interessant werd om soja te telen.
Opbrengst per ha, prijs per ton en bodemsoort
Vanuit economisch oogpunt kan het nu al interessant kan zijn voor een aantal landbouwbedrijven om de teelt van droge sojabonen op te nemen in het teeltplan. Dit is echter vooralsnog niet het geval voor alle bedrijven. Bij een opbrengst van 3 ton per ha en een prijs van 500 euro per ton zou sojateelt vanuit economisch oogpunt interessant zijn op minder dan 1% van de oppervlakte bouwland in Vlaanderen. Wanneer een opbrengst van 4,5 ton per ha zou kunnen worden gehaald, zou bij een prijs van 450 euro per ton dit percentage stijgen naar 8%. Soja zou daarmee het zesde belangrijkste akkerbouwgewas kunnen worden en interessant zijn op ongeveer 60% van de Vlaamse landbouwbedrijven met bouwland. De haalbaarheid verschilt van streek tot streek. Hierbij moet rekening worden gehouden dat de opbrengsten op lichtere gronden wellicht lager zullen zijn dan op zwaardere gronden. Uit de analyse blijkt dat graangewassen in eerste instantie in aanmerking komen om plaats te ruimen voor soja.
Bekijk het niet louter economisch
De resultaten geven aan of het vanuit economisch oogpunt interessant kan zijn om soja op te nemen in het teeltplan. De keuze om effectief met soja aan de slag te gaan wordt echter ook door andere factoren bepaald (bijv. persoonlijke interesse en voorkeur, teeltkennis). Deze factoren zijn hier niet onderzocht. De modelresultaten zijn bijgevolg geen voorspelling voor wat er effectief in de praktijk zal gebeuren, ze geven enkel een indicatie wanneer soja vanuit economisch oogpunt interessant kan worden in het teeltplan.
De studie staat online op de ILVO website: ‘Rendabiliteit van sojateelt in Vlaanderen’
