Toezicht op de export van kuikens

De voorzitter

De heer Sanctorum heeft het woord.

Minister, mijn vraag gaat over een verschrikking op het vlak van dierenwelzijn die heel wat commotie heeft veroorzaakt. Op zondagavond 6 mei ging de brandweer van Zaventem op vraag van uw diensten, de dienst Dierenwelzijn, over tot de vergassing van 20.000 kuikens die zich bevonden in een transportcontainer op de luchthaven. De verschrikking bestaat er niet zozeer in dat ze werden vergast, want dat was bijna nog een daad van medeleven met die dieren. De verschrikking ging over het feit dat die kuikens gedurende een heel weekend in die container verbleven bij hoge temperaturen zonder drinken of voedsel. Eerst ging het om een technisch defect waardoor er vertraging was. Vervolgens was de piloot blijkbaar van oordeel dat de stank vanuit die container niet te harden was en dus kon de container niet worden opgeladen. Het resultaat was dat de verschrikking maar bleef duren, een heel weekend lang.

De vraag rijst hoe dit is kunnen gebeuren en of dit een alleenstaand feit is. Ik heb eerlijk gezegd het vermoeden van niet, want als je de cijfers bekijkt van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) op basis van Eurostatgegevens, dan blijkt dat er bijzonder veel levende dieren worden getransporteerd. Dat is voor een groot deel binnen Europa, maar een deel gaat ook naar derde landen buiten de Europese Unie. Een groot deel van die pakweg 130 miljoen dieren jaarlijks, meer dan 100 miljoen zelfs, zijn eendagskuikens. Het ging ook over dergelijke kuikens die in die container verbleven tijdens een heel weekend.

Minister, in welke beschermingsmaatregelen inzake onder andere maximale transportduurtijd en minimale huisvestingsvoorwaarden wordt voorzien voor dierlijk transport, specifiek bij handelsverkeer met derde landen en dus geen EU-lidstaten?

Hoeveel maandelijkse cargovrachten die vertrekken vanop de luchthaven van Zaventem betreffen levende dieren? Wordt er systematisch gecontroleerd of dierlijke transporten vanop de luchthaven voldoen aan de desbetreffende regels inzake dierenwelzijn? Voorziet de luchthaven van Zaventem in specifiek bevoegde personen, parallel met de ‘animal welfare officers’ in Vlaamse slachthuizen, die ook systematisch toekijken of het dierenwelzijn wordt gerespecteerd?

Wat is de gebruikelijke procedure bij vaststelling van inbreuken tegen de Dierenwelzijnswet bij dierlijkevluchttransport? We weten dat de vergassing is gebeurd in opdracht van een inspecteur-dierenarts van uw diensten. Hoe verloopt de procedure exact?

Beschikt de Vlaamse overheid, eventueel in overleg met de federale overheid, over de bevoegdheid om exportbedrijven te verbieden nog langer dierlijke transporten te ondernemen in geval van recidive? De betrokken transporteur was niet meer geïnteresseerd in zijn vracht, zodra die kuikens op het tarmac stonden. Is het mogelijk om een licentie af te nemen waardoor hij op die manier kan worden gestraft?

De heer Caron heeft het woord.

Minister, ik zal niet alle elementen die de heer Sanctorum al aanhaalde, herhalen. De fundamentele vragen in dit verhaal blijven of er geen alternatief bestaat voor het afmaken van dieren en waarom we zo nodig levende dieren, en vooral jonge kuikens in dit geval, de wereld moeten laten rondvliegen.

Er bestaan natuurlijk regels en ik citeer uit de Europese verordening EG 1/2005 22/12/2004: “De bevoegde autoriteit neemt de nodige maatregelen om oponthoud tijdens het vervoer, dan wel of het lijden van dieren te voorkomen of tot een minimum te beperken wanneer onvoorziene omstandigheden de toepassing van deze verordening verhinderen. De bevoegde autoriteit zorgt ervoor dat er op de overlaadplaats, de plaatsen van uitgang en de grensinspectieposten speciale regelingen worden getroffen om voorrang te geven aan dierentransporten. (…) Indien een partij dieren tijdens het vervoer langer dan twee uur moet worden vastgehouden, zorgt de bevoegde autoriteit ervoor dat er adequate voorzieningen worden getroffen voor de verzorging van de dieren en, zo nodig, voor het voederen, drenken, uitladen en onderbrengen van de dieren.”

Er moet hoe dan ook een analyse komen van de vermelde situatie op de luchthaven.

Minister, vindt u het verantwoord dat miljoenen levende dieren getransporteerd worden naar de andere kant van de wereld, terwijl het perfect mogelijk is in het geval van kuikens om eieren te exporteren en ze daar te laten uitbroeden? Moeten dergelijke transporten niet drastisch ingeperkt worden?

Wat zijn in dergelijke gevallen – hier kuikens op het tarmac – de mogelijke scenario’s om het welzijn van de dieren te garanderen? Waarom werden ze niet uitgevoerd?

Wie is in dergelijke gevallen verantwoordelijk voor het welzijn van de dieren? De exporteur, de vervoerder of de luchthaven? Welke verantwoordelijkheid draagt de exporteur? Die zou, naar verluidt, geweigerd hebben de container terug te nemen. Zal hij aansprakelijk worden gesteld?

Werden de regels van de verordening die ik citeerde, niet gevolgd? Ik neem aan dat de Inspectie Dierenwelzijn instaat voor de handhaving. Gebeuren er op regelmatige basis controles op de luchthaven door de Inspectie Dierenwelzijn? Zijn er frequente overtredingen vastgesteld? Werd in dit concrete geval naar uw mening snel en adequaat opgetreden?

Werden de regels inzake dierenwelzijn bij het vervoer van de dieren in een container nageleefd? De minimumvloeroppervlakte voor eendagskuikens is 21 tot 25 vierkante centimeter per kuiken. Ik verwijs opnieuw naar de Europese verordening. Met 21 vierkante centimeter als minimumoppervlakte komt dat voor 20.000 kuikens op 42 vierkante meter minimumoppervlakte. De oppervlakte kan een rol spelen in de overlevingskansen in geval van immobilisatie van dergelijke container.

Minister Weyts heeft het woord.

De Europese verordening die de regels voor het transport van levende dieren vastlegt, is ook van toepassing voor de export naar derde landen. Het Europees Hof van Justitie heeft intussen bevestigd dat de regels van de verordening moeten worden nageleefd tot bij de aankomst van het dier, ook al vindt een deel van het transport buiten Europa plaats. Elke export van levende dieren is dus volledig gedekt door de Europese regels. De verordening legt onder meer regels vast voor de transportduur, de minimale oppervlakte en het voederen en drenken van de dieren.

Voor luchttransporten is er ook de ‘Live Animals Regulations’ van IATA, de International Air Transport Association. Daarin zijn eveneens duidelijke voorschriften opgenomen voor het transport van levende dieren, ook per container.

Bij vervoer van dieren gebeurt de certificering en de voorafgaande controle op de naleving van zowel de dierenwelzijnsvoorschriften als de sanitaire voorwaarden, de volksgezondheid dus, op de plaats van vertrek, zijnde het bedrijf van oorsprong. Deze controle gebeurt door het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV). Voldoet het transport niet aan de wettelijke voorwaarden, dan wordt geen certificaat afgeleverd en kunnen de dieren niet vertrekken.

Dieren die vanuit derde landen via de luchthaven België binnenkomen, moeten de grensinspectiepost voor levende dieren passeren. Daar zijn mensen van het FAVV aanwezig die alle dieren controleren op gezondheid, sanitaire risico’s, dierenwelzijn en CITES-regelgeving. Worden er dierenwelzijnsproblemen vastgesteld, dan wordt contact opgenomen met de Inspectiedienst Dierenwelzijn. Onze inspectiedienst heeft volheid van bevoegdheid op de luchthaven, net als op elke andere locatie in Vlaanderen. Ze kan ook overgaan tot inbeslagname van dieren.

Daarnaast geldt er sowieso een interne afspraak op de luchthaven dat bij elke vaststelling van problemen met dieren de grensinspectiepost wordt verwittigd, of het nu om aankomende of vertrekkende dieren gaat, om commercieel of niet-commercieel vervoer en om intracommunautair verkeer of import/export. Die zal dan de Inspectiedienst Dierenwelzijn verwittigen.

Als overtredingen van de dierenwelzijnsregelgeving worden vastgesteld, kan naargelang het geval een pv worden opgesteld of een waarschuwing worden gegeven. In dat geval kan aan het FAVV gevraagd worden om de aflevering van exportcertificaten te schorsen.

De exportcertificering is een federale bevoegdheid, ik beschik dan ook niet over cijfers van het aantal zendingen van levende dieren vanuit de luchthaven van Zaventem. Ik kan u wel zeggen dat het aantal incidenten inzake dierenwelzijn beperkt is.

Wat dit specifieke geval betreft, was voorzien dat de kuikens op zaterdag naar Kinshasa zouden vertrekken. Door technische problemen aan het vliegtuig is deze vlucht echter niet doorgegaan waarop een nieuw transport werd geregeld op zondag. De piloot van dat toestel weigerde echter de kuikens mee te nemen. De containers met kuikens werden op het tarmac geplaatst, naar verluidt enkel om ingeladen te worden voor de tweede vlucht. Zodra duidelijk was dat ze niet met die vlucht zouden vertrekken, werden de containers opnieuw verwijderd en binnen geplaatst, in een geventileerde omgeving met klimaatregeling, onder het toezicht van het FAVV.

Het ging in dit geval om eendagskuikens. Die worden vervoerd zonder eten en drinken. Kuikens worden geboren met een dooierzak waarin de rest van de dooier is opgenomen. Die dooierzak bevat voldoende voedingsstoffen om de eerste 72 uur te overleven. Naar verluidt werd de afzender gecontacteerd met de vraag om de dieren terug op te halen aangezien de piloot weigerde te vertrekken met die containers. Als afzender was hij op dat moment immers nog altijd verantwoordelijk voor het lot van de dieren. Hij was echter niet geneigd om de dieren te komen ophalen. De Inspectiedienst Dierenwelzijn heeft dan ook een pv tegen hem opgesteld.

Op heel korte termijn opvang zoeken voor 20.000 kuikens is natuurlijk niet eenvoudig. Om sanitaire redenen kunnen de dieren niet naar een broeierij gebracht worden: de kippen of kuikens op een broeierij mogen niet worden vermengd met kippen van buitenaf. In theorie zouden ze kunnen worden overgebracht naar een legkippenbedrijf, maar die werken met een strakke planning en bestellen hun kuikens ruim op voorhand. Daarom werd er uiteindelijk voor gekozen om de dieren op een snel en zo diervriendelijk mogelijke manier te doden.

De werkgroep levende dieren van de luchthaven, die de interne afspraken en procedures maakt over de omgang met levende dieren, heeft intussen al aangegeven dat de huidige instructies en werkwijzen naar aanleiding van dit voorval opnieuw tegen het licht zullen worden gehouden om herhaling zoveel mogelijk te voorkomen. Er zullen ook noodscenario’s worden uitgetekend voor dergelijke onvoorziene incidenten.

Vanzelfsprekend zou dit allemaal niet gebeurd zijn als er geen levende kuikens geëxporteerd zouden worden naar Afrika. Die transporten gaan echter naar landen die geen eigen broeierijen hebben. Dit maakt dat het niet mogelijk is om broedeieren naar daar te versturen. Het is ook niet mogelijk om als lidstaat dit soort transporten te verbieden. De regels over het transport zitten vervat in een verordening, en die laat enkel toe dat lidstaten strengere regels uitvaardigen voor vervoer dat volledig op hun eigen grondgebied plaatsvindt of voor vervoer over zee dat op hun grondgebied vertrekt. Voor luchtvervoer heeft een lidstaat dan ook geen vrije beleidsruimte.

Ik heb er echter nooit een geheim van gemaakt dat ik streef naar een beperking van de transportduur voor alle dieren. Wij zitten daarover op dezelfde lijn als Nederland, Duitsland, Zweden en Denemarken en het Brusselse en Waalse Gewest. Ik heb ook initiatieven genomen richting Europese Commissie, maar die is niet geneigd om de verordening te herzien. We zullen echter aan de kar blijven trekken met die groep van voortrekkers op Europees niveau. Ik hoop ook dat vanuit het Europees Parlement blijvend de nodige druk wordt gezet om een einde te maken aan dierenwelzijnsproblemen tijdens het vervoer.

De heer Sanctorum heeft het woord.

Minister, de basisvaststelling die een aantal onder ons moeten maken, is dat dit vrij absurd is. De wereldhandel van levende dieren loopt op een gegeven moment gegarandeerd mis.

In 2016 stonden na een akkoord tussen België en Turkije gedurende twee weken runderen aan de grens met Turkije te bakken. Dat is totaal onverantwoord. Zulke zaken komt men tegen wanneer men levende dieren als goederen behandelt en daar een economische logica op toepast.

Minister, ik ben me ervan bewust dat we als lidstaat België binnen de Europese Unie niet zomaar een verbod kunnen invoeren, maar ik hoop wel dat u deze zaak zult opvolgen en dat u er bij het FAVV op aandringt om de exporteur in kwestie te straffen. U zei zelf dat het FAVV ook gemachtigd is om het exportcertificaat van de exporteur in te trekken. Ik denk dat dat in dit geval ook wel gegrond is. De manier waarop de persoon of het bedrijf in kwestie de verantwoordelijkheid van zich afschoof, tart toch wel elke verbeelding.

Ik begrijp dat iedereen een zekere bezorgdheid toonde voor die dieren. Uiteindelijk werd de container verplaatst naar een geventileerde ruimte, maar we stellen toch vast dat het uiteindelijk twee dagen heeft geduurd voor er een oplossing, een heel drastische oplossing, kon worden uitgewerkt. Het duurde allemaal bijzonder lang en het feit dat die piloot de zondag weigerde om de container te vervoeren als gevolg van de geurhinder – ongetwijfeld omdat er al zoveel dieren gestorven waren – wijst erop dat dit een geval is van dierenleed en van mensen die hun verantwoordelijkheid niet nemen.

Minister, ik hoop ook dat de luchthaven ook eens in eigen boezem durft te kijken. U zegt dat ze hun eigen procedures tegen het licht willen houden, dat is heel goed, maar ik hoop dat daar dan ook een vervolg op komt en dat we binnenkort te horen krijgen wat er zal veranderen. U moet aandringen op een vervolg in heel dit verhaal, en dus ook op het feit dat het exportcertificaat van die exporteur eventueel zou worden ingetrokken.

De heer Caron heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Merkwaardig genoeg zou dit een fait divers kunnen lijken wanneer men het volume bekijkt van levende dieren dat wordt vervoerd, maar in de internationale pers heeft dit een zeer ruime weerklank gekregen. In het Verenigd Koninkrijk was het voorpaginanieuws en ik ben daar zelf door de BBC over geïnterviewd.

Ik bedoel dat het in die landen ook vaak problematisch is. Ze herkennen zich in de situatie die in België wel en bij hen blijkbaar niet zo snel naar boven komt. Dit is niet goed voor onze reputatie.

Minister, het is absurd. Ik zag het aan uw blik tijdens uw antwoord. Aangezien er in die landen geen broeierijen zijn, moeten eendagskuikens worden uitgevoerd. Dat is heel bizar. We moeten eerlijk zijn. Het transport van een goede broedkast neemt minder volume in dan 20.000 kuikens. In die zin zitten we met een totaal vertekende verhouding in de export. Er is geen enkele objectieve reden om levende dieren van een dag oud te verhuizen, terwijl we perfect eieren kunnen exporteren als er echt een behoefte zou zijn. Ik vind de inspanningen die de EU levert om de export van levende en in dit geval vooral jonge dieren te beperken, dan ook meer dan ooit terecht. In wat voor een Absurdistan leven wij?

Ik ben ook blij te horen dat de procedures en vooral de noodprocedures op de luchthaven zullen worden herzien of gemaakt. Mocht er nog een calamiteit zijn, moet er minstens een plek zijn om die dieren naartoe te brengen. Ik hoop dat de Inspectiedienst Dierenwelzijn er echt op zal toezien dat dit effectief gebeurt en dat het niet blijft bij wat ik ‘zeggende woorden’ noem.

Tot slot moeten die noodoplossingen niet worden betaald door de overheid, maar door de sector zelf. Indien de dieren, om welke reden dan ook, niet op het vliegtuig kunnen worden gezet, moeten ze zorgen voor alternatieven in behoorlijke omstandigheden. Ze moeten rekening houden met alle elementen van het dierenwelzijn. De sector moet zelf oplossingen hebben, en dat is iets wat u als minister moet afdwingen. Zij moeten dit betalen. Het gaat niet op dat de belastingbetaler vanwege hun slordigheid voor het leed van levende dieren moet opdraaien. Dat is echt een afwending van verantwoordelijkheid.

Minister, in die zin wil ik de heer Sanctorum bijtreden. U zou eens met de federale overheid moeten praten om in dergelijke gevallen bestraffend te kunnen optreden ten aanzien van de exporteurs die deze regels inzake dierenwelzijn aan hun laars lappen.

Minister, ik zou me graag bij deze vragen om uitleg aansluiten. Als een dergelijk voorval plaatsvindt, is iedereen aangegrepen door de situatie en door de wijze waarop moet worden ingegrepen. Dit is een heel belangrijke les als een vliegtuig een panne of een technisch defect heeft. Ik ga ervan uit dat dit niemands directe bedoeling is en dat de verantwoordelijkheid voor een technische panne niet kan worden toegewezen. Het zijn onvoorziene omstandigheden, maar het is cruciaal op een dergelijk ogenblik na te gaan hoe zo snel mogelijk kan worden gehandeld. Aangezien het om levende dieren gaat, is snelheid in dit verband altijd het eerste cruciale element. We moeten eerst kijken op welke wijze eventueel opvang kan worden georganiseerd voor een tweede vlucht wordt georganiseerd. We lopen natuurlijk altijd het risico dat dit iets langer duurt.

Ik heb uit de vraagstelling afgeleid dat de eigenaar verantwoordelijk blijft zolang de dieren niet op hun bestemming zijn. In eerste instantie wordt nagegaan of de eigenaar de dieren kan terugnemen. We weten dat het om een aantal complexe vraagstukken gaat, onder meer met betrekking tot sanitaire maatregelen. Ik stel me de vraag welke mogelijkheden de eigenaar op dat ogenblik heeft. Heeft hij de mogelijkheid om ook andere keuzes te maken of moet hij de dieren gewoon binnenhalen? Wat gebeurt er als hij geen plaats heeft? De Inspectiedienst Dierenwelzijn heeft nu de opdracht gegeven te euthanaseren. Dit moeten we te allen tijde proberen te vermijden. Kan een eigenaar, als dit niet kan worden vermeden, ook die stap zetten of kijken we dan sowieso naar de Inspectiedienst Dierenwelzijn?

Dit zijn een aantal vragen. Welke mogelijkheden heeft de eigenaar om in te grijpen op het ogenblik dat het misloopt? Zoals ik in het begin heb gezegd, is het eerste cruciale punt natuurlijk dat we moeten nagaan in welke procedures we kunnen voorzien om dit maximaal te vermijden en om zo snel mogelijk op te treden.

Mijnheer Caron, de vraag of er export op lange afstand moet zijn, lijkt me een veel ruimer debat. Ik ga ervan uit dat u weet dat de uitbating van een broeierij iets meer inhoudt dan enkel het bezit van een broedkast. Het is veel complexer dan u het op een simplistische manier voorstelt. Het is belangrijk dat we dit erkennen om het probleem effectief te kunnen aanpakken en om eventueel een aantal bijsturingen ten voordele van het dierenwelzijn door te voeren. We moeten calamiteiten natuurlijk vermijden of alleszins goed optreden in het geval van calamiteiten.

Minister Weyts heeft het woord.

De eigenaar of verzender is vanzelfsprekend te allen tijde verantwoordelijk voor zijn zending, zeker als het om levende dieren gaat. In dit geval is ook een proces-verbaal tegen de betrokkene opgesteld.

Wat de termijn betreft, zijn blijkbaar verschillende scenario’s tegen elkaar afgewogen. De verantwoordelijkheid van de verzender is duidelijk, maar wat mij nog niet duidelijk is, is de verantwoordelijkheid van de piloten. Waarop was die weigering gestoeld? Ik denk dat een piloot bepaalde zendingen kan weigeren, maar in het geval van levende wezens speelt een andere verantwoordelijkheid mee. Het is me niet duidelijk of niet kon worden voorzien in de vervanging van de piloot of in de remediëring van de grond van zijn weigering. Daarnet is geuroverlast aangehaald. Kon daar niets aan worden gedaan?

In dat opzicht moeten we in de werkgroep vooral denken aan een herziening van de procedures. Dat is hier nog niet aan bod gekomen, maar de verantwoordelijkheid van de piloot en van het personeel ter plaatse zal ook tegen het licht moeten worden gehouden. Indien ze met dergelijke situaties worden geconfronteerd, kunnen bepaalde noodprocedures bepaalde weerstanden overwinnen of opzijschuiven.

De heer Sanctorum heeft het woord.

Minister, ik denk dat u gelijk hebt. We hebben het gehad over de verantwoordelijkheid van de Vlaamse overheid, van de federale overheid, van de eigenaar van de eendagskuikens en van de luchthaven, maar er is ook nog de vliegtuigmaatschappij. U hebt zelf naar de piloot verwezen, maar de vliegtuigmaatschappij draagt natuurlijk ook een belangrijke verantwoordelijkheid. De vliegtuigmaatschappij maakt de keuze die eendagskuikens te vervoeren.

Ik heb me geïnformeerd over de frequentie van dergelijke cargovluchten, want daar zijn we nog niet op ingegaan. Ik heb vernomen van mensen die voor Brussels Airlines werken dat dit bijna dagelijks gebeurt. Kuikens worden vooraan in het vliegtuig naar verre bestemmingen vervoerd. Ze zitten niet letterlijk dicht bij de koffers, maar ze vormen wel bijkomende vracht. Dat is een dagelijkse praktijk, waar Brussels Airlines uiteindelijk voor kiest.

Ik heb begrepen dat de dierenrechtenorganisatie GAIA ervoor pleit dat u eens met Brussels Airlines zou vergaderen en zou vragen dit niet meer te doen. Dat zou een optie kunnen zijn. Als lidstaat heeft België niet de bevoegdheid dergelijke transporten te verbieden, maar we kunnen Brussels Airlines wel vragen dergelijke transporten, zeker over die lange afstanden, niet meer uit te voeren.

De heer Caron heeft het woord.

Voorzitter, ik wil nog een element toevoegen. Ik blijf het gewoon absurd vinden dat er zo veel levende dieren worden vervoerd als het niet moet en als er alternatieven zijn. Het is ook een kwestie van ontwikkelingssamenwerking. We moeten investeren in innovatie, in industriële ontwikkelingen en in landbouwtechnische oplossingen die ook in de Derde Wereld een plaats moeten krijgen.

Ik weet dat een broeierij meer is dan het kastje met twee laagjes dat ik ooit voor twintig kippeneieren heb gemaakt.

Maar het kan natuurlijk wel. Op die manier helpen we de mensen ginder en besparen we veel dierenleed. Laat ons daarop inzetten. Daar moet Europa eigenlijk ook werk van maken. Dat is het zoveelste bewijs dat Europa zijn doelstellingen niet integreert.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.