Parlementaire vragen mbt het Europese verbod op neonicotinoïden

Mevrouw Coudyser heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega's, er is een nakende beslissing van Europa inzake het totaalverbod op neonicotinoïden. Het is niks nieuws: men is er al jaren mee bezig. Er zijn ettelijke studies over gepubliceerd. Er is het advies van de Europese Autoriteit. Frankrijk, Duitsland, Nederland, Italië en heel wat andere landen hebben zich al pro totaalverbod uitgesproken, maar ons land twijfelt. Minister Ducarme herhaalde onlangs nog maar eens dat hij eerder pleit voor een uitstel in de vorm van een overgangsmaatregel om de bieten- en cichoreisector drie jaar uitstel te geven alvorens het totaalverbod ingaat.

Ik heb u een aantal weken geleden hier al naar het Vlaamse standpunt gevraagd. U hebt toen gezegd dat het louter een federale bevoegdheid is en dat Vlaanderen geen standpunt zal innemen. Nochtans, ik wil u toch even in herinnering brengen dat er in ons land, in de moeilijke constructie van ons land, een samenwerkingsakkoord bestaat tussen de gemeenschappen, de gewesten en het federale niveau. Als een gecoördineerd afgestemd standpunt moet worden ingenomen over een beslissing van alles wat met Europa te maken heeft, dan moeten ook de gemeenschappen en de gewesten zich daarover kunnen uitspreken. De directie-generaal Europese Zaken en Coördinatie (DGE) heeft de taak om dat te coördineren. Ze moeten beleidsvoorbereidend werk doen zowel voor de gewesten, de gemeenschappen als voor de federale overheid. Ze moeten ook iedereen samenroepen en overleg plegen.

Minister, heeft de DGE Vlaanderen al gevraagd naar een standpunt? Is er al overleg geweest? Zo ja, welk standpunt hebt u ingenomen? Als het nog moet komen: welk standpunt zult u innemen?    

De heer Tobback heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega's, er is niets beter voor de laatste plenaire vergadering van het seizoen dan een gesprek over bloemetjes en bijtjes, in dit geval voornamelijk over bijtjes. Het klinkt misschien grappig, maar het is niet zo grappig als u weet dat meer dan driekwart van de landbouwgewassen afhankelijk zijn van bestuivers, de bijtjes dus, en dat die op dit moment bijzonder bedreigd zijn, mede door het gebruik van bestrijdingsmiddelen op basis van neonicotinoïden.

De Europese Unie heeft dan ook een logische beslissing genomen. Die beslissing is wel degelijk genomen. Er is een akkoord met het parlement om die neonicotinoïden te verbieden. Je zou denken dat op het moment dat de belangen en van landbouw en van de ecologie in één richting lopen, namelijk proberen de vernietiging van het ecologisch en economisch kapitaal te vermijden, iedereen het eens zou zijn. Maar neen, de Belgische minister van Landbouw Ducarme laat weten dat hij een uitstel van drie jaar wil.

Minister, op het eerste gezicht lijkt dat gebeurd te zijn zonder overleg met u, ondanks het feit dat u op eerdere vragen, van mij maar ook van mevrouw Coudyser, hebt gezegd dat u zo'n verbod eigenlijk wel wilt steunen en de Europese beslissing zult naleven.

Minister, als blijkt dat hier wel degelijk, zowel op ecologisch vlak als op het vlak van landbouw, Vlaamse belangen geschaad zijn, dan zijn er nogal wat instrumenten die u zou kunnen gebruiken om daar tegenin te gaan en om uw collega proberen tegen te houden. De vraag is of u die instrumenten zult gebruiken en welke instrumenten u denkt te gebruiken. Ik had er vandaag graag enige duidelijkheid over gekregen.

Minister Schauvliege heeft het woord.

Voorzitter, collega's, laat mij beginnen met te zeggen dat ik zeer blij ben met het Europese verbod op de neonicotinoïden. Ik denk dat het een zeer goede zaak is en ik heb dat ook al eerder geformuleerd.

Ik heb al een paar keer herhaald dat dit een zuivere federale bevoegdheid is. Waar mevrouw Coudyser naar verwijst, is wanneer er een standpunt moet worden ingenomen op een of andere raad. Dat is in dezen niet het geval, want het is een verzoek dat zou moeten worden geformuleerd vanuit de federale bevoegdheid aan de Europese Commissie.  

Nogmaals, het is een pure federale bevoegdheid, waar we dus niet bij betrokken zijn, maar ik heb me laten vertellen dat mijn federale collega een wetenschappelijk advies heeft gevraagd dat hij dat zou doorsturen aan de Europese Commissie.

Bijen zijn inderdaad cruciaal. Als we geen bijen hebben, kunnen we niet overleven. Daarom nemen we binnen onze bevoegdheid heel wat maatregelen om ervoor te zorgen dat het beter zou gaan met de bijen. We hebben het bijenteeltplan, waar we ten volle voor bevoegd zijn en waar we 750.000 euro voor hebben uitgetrokken met tal van maatregelen om het bijenbestand te verbeteren. Ook binnen het gemeenschappelijk landbouwbeleid, (GLB), waarin subsidies worden verleend aan landbouwers, zijn er verplichtingen opgelegd om vergroeningsmaatregelen te nemen, om er dus voor te zorgen dat bijvoorbeeld bloemachtigen als bodembescherming worden ingezaaid, wat zeer goed is voor de bijen. De vergroening is zeer belangrijk. In het toekomstige GLB zullen we dat verder bepleiten. Er is ook de sensibilisering. We organiseren de Week van de Bij vanuit het Departement Omgeving.

Het spreekt voor zich: mocht op een bepaald moment er een standpunt worden ingenomen dat een bedreiging zou zijn, zowel voor onze landbouw als voor het leefmilieu, zullen we uiteraard optreden, maar in dezen lijkt me dat nog niet het geval. Er is een verbod vanuit Europa, en dat is een goede zaak.

Ik hoor dat u blij bent met het Europese verbod dat er zit aan te komen, maar u blijft de kat uit de boom kijken wat de federale beslissing betreft. Het signaal vanuit het federale niveau is zeer duidelijk: men zal drie jaar uitstel vragen. U hebt er als Vlaams minister alle belang bij om duidelijkheid te vragen aan de federale minister. U moet nu absoluut een keuze maken, namelijk ofwel kiest u voor het subsidiëren van de ongezonde suikers, ofwel u kiest voor het leefmilieu, de bestuiving, de bijen en eigenlijk voor een duurzame landbouw. Ik vraag u nogmaals: welke keuze zult u Vlaanderen voorstellen?

Minister, uw antwoord, in elk geval op mijn vraag, is totaal naast de kwestie. We weten allemaal dat u inspanningen doet om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat er geïnvesteerd wordt, dat er gekweekt wordt en dat bijen worden beschermd. Maar dat zijn des te meer redenen om niet te accepteren dat een van de voornaamste bedreigingen daarvoor, namelijk die neonicotinoïden, nog drie jaar langer dan Europa toelaat, in België, en dus ook in Vlaanderen, zouden worden toegelaten, omdat uw federale collega zijn gang gaat. U hebt daar totaal niet op geantwoord. U zegt: ik doe niets. U zegt dat u 750.000 euro gaat investeren in bijenbescherming. U gaat geld van het gemeenschappelijk landbouwbeleid aan landbouwers toekennen. Allemaal goed, maar als iemand anders daar vanuit het federale niveau dwars door rijdt, om waarschijnlijk een aantal landbouwers in zijn kieskring een plezier te doen, dan steekt u uw handen in de lucht en zegt u dat u niets doet, dat u gewoon geld van de Vlaamse belastingbetaler blijft uitgeven. Als dat voor de rest scheef loopt en de Federale Regering compleet van de pot gerukte beslissingen neemt, dan doet u daar niets tegen. Ik vraag het u dus nog eens: gaat u iets doen dat ervoor zorgt dat al die investeringen waar u terecht voor pleit, ook iets kunnen opbrengen, of gaat u toelaten dat uw federale collega ze compleet vernietigt?

De heer Vanderjeugd heeft het woord.

Het verbod op neonicotinoïden is inderdaad niet nieuw. Het is er, als ik het goed voor heb, al van 2013. Het is belangrijk, zelfs voor de landbouw, dat er maatregelen worden genomen. Als de bijensterfte blijft aanhouden, dan is dat schadelijk voor de landbouw.

Ik vraag me af, als niet-wetenschapper, als er al een verbod geldt sinds 2013, hoe het dan komt dat men nog niet kan loskoppelen, dat er nog niet voldoende is ingezet op alternatieven? We zijn ondertussen vijf jaar verder. Vandaar mijn vraag: hoe komt het dat er nog niet voldoende alternatieven zijn voor de neonicotinoïden?

De heer Caron heeft het woord.

Ik ga even door op wat de heer Vanderjeugd heeft gezegd. De sector dacht dat Europa nooit de moed zou hebben om de ingezette vermindering tot een reëel verbod te laten komen. Minister Ducarme probeert nu weer een uitstel in aeternum te realiseren om de zaken te laten zoals ze zijn.

Minister, uw standpunt is helder en duidelijk. We kunnen dat alleen steunen. Zowel het Waalse Gewest als het Vlaamse Gewest, die bevoegd zijn voor landbouw, voor natuur en voor leefmilieu, moeten de moed hebben om niet alleen te vertolken wat hier vandaag wordt gezegd, maar het bij wijze van spreken van de daken te schreeuwen en daar ook officieel protest tegen in te dienen. Kan hier een procedure van belangenconflict over worden opgestart? Misschien moeten we dat wel doen. Wat minister Ducarme hier doet, is regelrecht ingaan tegen de belangen van de natuur, het leefmilieu en de landbouw in Vlaanderen.

De beslissing op het Europese niveau is niet nakend, maar ze is genomen. Er is een verbod en er is ook geen enkele beslissing over enige uitzondering. De bevoegde federale minister heeft een initiatief genomen om een wetenschappelijke studie te vragen voor twee teelten. Dat is vandaag de stand van zaken. Het is ook niet zo dat er op dit vlak een of andere procedure is binnen DGE, omdat daarover geen positie in de Raad wordt ingenomen. We zullen zien hoe dat verder loopt, maar ik herhaal dat het een goede zaak is dat Europa dat verbod heeft ingesteld.

Ik vind het opmerkelijk dat hier in de plenaire vergadering de ene week uitdrukkelijk wordt gevraagd om duidelijkheid te geven over de bevoegdheidsverdeling en om daar ook respect voor te hebben en dat men daar de volgende week op een heel andere manier mee omgaat. Mevrouw Coudyser, dat debat is onlangs gevoerd in het federaal parlement. Anders dan sp.a, die een tussenkomst hield aan het adres van minister Ducarme, heeft N-VA toen geen woord gezegd over het feit dat minister Ducarme die uitzondering wou vragen in verband met die neonicotinoïden. Ik vind het heel eigenaardig dat u er hier zoveel belang aan hecht, maar dat u er op de plaats waar het debat thuishoort, met geen woord over gerept hebt. (Applaus bij CD&V en sp.a)

Voor mij is het ook geen strijd tussen landbouw en leefmilieu. Beide, zowel landbouw als leefmilieu, hebben die bijen nodig. Daarom hebben we dat traject opgezet en hebben we een bijenteeltprogramma ontwikkeld.

Nogmaals, het is een puur federale bevoegdheid. Op dit moment is er een definitief verbod op het Europees niveau. Er is nog geen enkele andere beslissing in een of andere zin. We zullen zien hoe het verder loopt.

Minister, ik wil heel duidelijk zijn: onze partij heeft zich zowel op het Europese niveau als hier altijd ondubbelzinnig uitgesproken voor een onmiddellijk en totaal verbod op neonicotinoïden. (Applaus bij de N-VA)

Ik stel vast dat u uw stem als Vlaams minister, zowel van Landbouw als van Leefmilieu, niet zult verheffen om in te gaan tegen de ideeën van minister Ducarme en het uitstel dat hij vraagt. Dat is nochtans in het belang van het leefmilieu en van een duurzame landbouw. Nu is het moment er om die omslag naar een duurzame landbouw te maken. Ik stel vast dat u dat niet zult doen. U bent daarvoor bevoegd en u kunt wel degelijk wegen op die besluitvorming. Helaas zwijgt u. Wij willen de bietensector tegemoetkomen maar wij willen de omslag maken naar duurzame landbouw. Nu moet u het signaal geven dat er moet worden overgestapt naar alternatieve duurzame landbouw, in plaats van nog drie jaar uitstel te dulden. Een uitstelpolitiek is volgens mij geen stevig, duurzaam beleid. (Applaus bij de N-VA)

Minister, wat ik van verschillende collega’s gehoord heb, is dat we het er, in elk geval in dit parlement, allemaal over eens zijn, en dat we bereid zijn om de instrumenten die er zijn, te gebruiken, of het nu een belangenconflict is, zoals de heer Caron voorstelt, of een agendering op het Overlegcomité, wat u kunt doen. Het in stand houden van dat verbod is voor dit parlement en voor uw regering belangrijk.

Ik denk dat dat een cruciale boodschap is op een dag als vandaag, want in wezen heeft het niet veel zin om overal de hele tijd de mond vol te hebben van het verdedigen van het algemeen belang en het garanderen van de toekomst en de waarden van toekomstige generaties als we tegelijk toelaten wat federaal minister Ducarme doet, namelijk een graai nemen uit dat vermogen van die toekomstige generaties om het uit te delen aan een paar van zijn vrienden en volk uit zijn kiesdistrict.

Minister, ik ben heel blij dat u blijkbaar houdt aan dat verbod. Ik zou graag zien dat we dat met alle partijen in dit parlement doen en dat we dat, mevrouw Coudyser, niet alleen hier doen maar overal, zoals de minister zelf heeft gezegd. Sp.a zal daar in eender welk parlement op eender welke locatie bondgenoten voor blijven zoeken. Minister, ik heb begrepen dat u er daar een van bent. Ik hoop dat alle partijen in dit parlement daar even consequent in zijn. Dit gaat immers over zowel economische als ecologische belangen en het is ongelofelijk triest dat het zo moeilijk is om daar consequent in te zijn wanneer die voor een keer echt samen, hand in hand, hetzelfde belang hebben. (Applaus bij sp.a)

De actuele vragen zijn afgehandeld.