Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck lijkt een anomalie in eigen kringen: een architect met een afkeer van te veel beton. En een voorliefde voor groene open ruimte. Landbouw is (naast het vervloeken van lintbebouwing en het bepleiten van de betonstop) zijn nieuwe stokpaardje.
Hij werkte mee aan het Landbouwrapport en neemt de sector onder de loep: ‘Ik ben in paniek. Vlaanderen is de op vier na grootste exporteur van landbouwproducten in de EU. Maar onze gronden zijn uitgemergeld. Ze brengen alleen nog op als je ze overbemest. Al die nitraten en fosfaten vervuilen ons grondwater. Intussen hangen onze boeren aan het zijden draadje van de Europese subsidies. Ons eten is niets meer waard. Een eeuw geleden ging 50 procent van ons gezinsbudget naar voedsel, vandaag is eten een marginaal bijproduct geworden. Landbouw is economisch dood en slechts goed voor een procent van ons bruto binnenlands product, maar het palmt wel de helft van ons grondgebied in.’
Hij fulmineert voort: ‘Sommige boeren verdienen 10 euro bruto per uur. Dat is poetsvrouwentarief. Hun gebouwen staan op instorten en ze hebben geen cent meer om te investeren. Als we willen evolueren naar maatschappelijk wenselijke landbouw, moeten we beseffen dat de boeren dat niet alleen kunnen. Ze hebben lokale klanten nodig. Fiscale maatregelen ook. Nu worden ze onder druk gezet door natuurverenigingen. Én door de burgers. Én uitgeknepen door de globale markt. En dan worden ze op tv nog te kakken gezet in Boer zkt. vrouw ook. Dat is toch allemaal niet meer netjes.’
Waarin ziet u de oplossing?
‘Wij moeten ophouden met tonnen varkensvlees en diepvriesfrieten naar Vietnam uit te voeren en onze koeien voer te geven dat geteeld is op de kap van tropische bossen in Zuid-Amerika. Die wereldwijde voedselhandel, al dat rondzeulen met vliegtuigen en containerschepen, moet eruit.’
U bent tegen wereldhandel?
‘Natuurlijk! Wereldhandel is de grootste moordenaar van het ecosysteem en de grootste fabrikant van klimaatproblemen.’
Kan België op z’n eentje tegen wereldhandel zijn?
‘Dat is het grote probleem. Er is geen globale solidariteit. Snap je mijn angst en pessimisme? Maar we moeten wel lokaal beginnen. Met kleinschalige landbouw van de korte keten die drie keer duurder is. Drie keer bijna niets is nog altijd heel betaalbaar. Ik wil best meer betalen voor bio groenten en fruit van de boer om de hoek. En laat ons niet meer dan een paar keer per maand vlees eten.’
Duurder voedsel zal de armen het hardst raken.
‘De low budget-markt zadelt de armsten op met allerlei dingen die ze niet nodig hebben. De consumptiemaatschappij is een afvalmachine. Er komen containers onze kant op vol tuinkikkers op batterijen die kwaken als je er voorbijloopt. Gemaakt in China. Na drie weken in de regen zijn ze kapot. Zulke rommel vreet budget. Een dure jeans die hier gemaakt is, is per draaguur twee tot drie keer goedkoper dan een spotgoedkope jeans, want die valt na 6 wasbeurten uit elkaar. Obesitas is het grootst bij armen omdat ze slecht eten kopen. Dus maak vette hamburgers onbetaalbaar duur en biogroenten betaalbaarder.’
Niet alleen verkavelingen, maar ook boeren moeten grond inleveren voor meer natuur. Hoe?
‘Als boeren niet langer het leeuwendeel van wat ze produceren naar het buitenland moeten uitvoeren om rond te komen en als hun lokaal verkochte productie drie keer meer opbrengt, hebben ze minder akkers nodig.’
Wat moet de overheid doen om boeren te stimuleren de overstap te maken?
‘Bestraf de grote consortia en geef financiële steun aan boeren die een coöperatie stichten of hun economisch model terug in eigen handen nemen en burgers tot medeaandeelhouders maken. Nu zet landbouw in op grootschaligheid, maar dat economische model houdt geen rekening met de afmetingen van de aarde. In theorie kan de aarde 11 tot 12 miljard mensen voeden, maar dan is er geen natuur meer over. Alleen nog landbouw en grasland. Dan is onze planeet een memoriaal van wat ooit was.’
En de boer … hij ploegt niet meer voort
De Vlaamse landbouw bestaat uit steeds minder, maar grotere, gespecialiseerde bedrijven. We hadden in 2017 23.225 boerderijen, dat is ruim een vierde minder dan 10 jaar geleden. Vooral kleinere bedrijven stoppen, met een schaalvergroting tot gevolg. Een rundveebedrijf telt gemiddeld 142 dieren, een varkensbedrijf 2.121 en een pluimveeboederij 55.015.
De gemiddelde leeftijd van de landbouwers is continu gestegen, van 50 jaar in 2007 tot 54 jaar in 2016. ‘Steeds meer leiden marktmechanismen en machtsverhoudingen in de keten tot een (te) laag inkomen van de landbouwer’, concludeert het Landbouwrapport van het departement Landbouw en Visserij.
