Vraag om uitleg over de mogelijke verdere verspreiding van de Afrikaanse varkenspest

De heer De Meyer heeft het woord.

Voorzitter, minister, collega’s, de Afrikaanse varkenspest, die vorig jaar werd vastgesteld bij een aantal wilde everzwijnen in Wallonië, is aan het oprukken. Een tweetal weken geleden lazen we op de website van het Vlaams Infocentrum Land- en Tuinbouw (VILT) dat er op enkele kilometers van de grens tussen ons land en Frankrijk dode wilde zwijnen zijn aangetroffen die waarschijnlijk zijn bezweken aan de Afrikaanse varkenspest.

Ondertussen vernamen we dat de overleden zwijnen dan toch niet besmet waren met het gevreesde pestvirus. Achteraf bleek dat er toch een paar nieuwe everzwijnen wel besmet waren. We lezen ondertussen ook dat Frankrijk aan de afbakening van de Frans-Belgische grens een afsluiting aan het bouwen is zodat de everzwijnen de grens niet kunnen oversteken.

Dit alles wordt een beetje overschaduwd door de waarschuwing van enkele experts. Zij waarschuwen er namelijk voor dat er in Europa reeds geregeld wilde zwijnen worden aangetroffen die een infectie hebben doorstaan en deels immuun lijken voor het virus. Zo zijn er de voorbije weken 22 gevallen ontdekt. Dit is uiteraard verontrustend, want wanneer geïnfecteerde dieren niet overlijden aan het virus, is de kans op verdere verspreiding veel groter.

Minister, klopt de berichtgeving dat er buiten de afbakeningszone in Luxemburg nog dode zwijnen zijn gevonden die besmet waren met de Afrikaanse varkenspest? Over hoeveel dieren gaat het? Waar werden deze exact gevonden? Worden er nog bijkomende maatregelen genomen in de zones waar deze dieren werden gevonden? Komt er een evaluatie van de eerste afbakeningszone nu blijkt dat deze niet 100 procent accuraat zou werken? Zijn er vanuit Vlaanderen contacten met Frankrijk in het kader van deze problematiek? Zijn er andere buurlanden die reeds contact zochten hierover? Hoe reageert u op het bijkomend nieuws dat sommige everzwijnen deels immuun zouden lijken voor het virus? Wordt hier onderzoek naar verricht? Zijn hier misschien oplossingen uit te halen voor onze gedomesticeerde varkens? Welke beleidsmaatregelen hebt u ondertussen genomen om de noodlijdende sector te ondersteunen en/of zult u nog nemen? Ik denk onder andere aan de belangrijke maatregel die u reeds genomen hebt in verband met de Rendacfactuur.

Minister Schauvliege heeft het woord.

Collega De Meyer, we weten allemaal dat vorig jaar op 14 september de Afrikaanse varkenspest werd vastgesteld bij wilde everzwijnen in het zuiden van de provincie Luxemburg. Men heeft toen het besmette gebied direct afgebakend. Er is ook heel snel in overleg gegaan met de Europese Commissie. Men heeft een kernzone afgebakend waarin de besmette dieren zich bevonden, alsook een bufferzone en een zone met versterkte observatie.

Waals minister Collin communiceerde op 9 januari 2019 dat er twee besmette everzwijnen zijn geschoten in de bufferzone ten zuiden van de kernzone. Dit was op ongeveer 2 kilometer van de Franse grens. In de Franse pers werd aanvankelijk gewag gemaakt van elf kadavers die gevonden waren, maar uit analyse bleek dat die niet besmet waren met Afrikaanse varkenspest.

Er zijn dus twee positieve dieren vastgesteld buiten de kernzone, maar wel nog in de bufferzone. Dat brengt het totaal op 1052 verzamelde en bemonsterde dieren waarvan 345 positief zijn getest. Dat is de situatie op 17 januari. Het virus verspreidt zich volgens de oost-westas met een snelheid van 2 tot 3 kilometer per maand.

Als gevolg van de verdere verspreiding van het virus en in overleg met de Europese Commissie zullen de afgebakende zones nu worden aangepast. Het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) deelde mee dat er geen onmiddellijke gevolgen zijn wat betreft de reeds van kracht zijnde maatregelen in de sector van de gedomesticeerde varkens. In de betrokken zones, zowel in de kernzone als de bufferzone, werden alle varkenshouderijen reeds vrijgemaakt.

De contacten met de dierengezondheidsautoriteiten in de buurlanden verlopen via het FAVV. De verspreiding van deze ziekte in Europa staat hoog op de agenda van de Europese Commissie. Het is van groot belang dat alle Europese lidstaten hun verantwoordelijkheid nemen om de kans op verspreiding te beperken.

Wat betreft de immuniteit, werd door de Poolse autoriteiten gemeld dat 22 everzwijnen zijn geanalyseerd die gedeeltelijk immuun zijn voor het virus van de Afrikaanse varkenspest. Op zich is dat geen nieuwe ontwikkeling. Dit virus is zeer complex, met een even complex verspreidingspatroon, waarvan nog niet alle elementen ontrafeld zijn. Dat immuniteit optreedt, kan ook potentieel bieden voor het ontwikkelen van een vaccin.

We moeten de situatie zeer ernstig nemen. Tenzij het tegendeel wordt aangetoond, moeten we blijven vertrouwen op de monitoring van de everzwijnen, op de effectiviteit van de genomen maatregelen en op de inschatting van het Wetenschappelijk Comité van het FAVV. Dit gebeurt allemaal in zeer nauw overleg met de Europese Commissie, want er is in andere Europese lidstaten, zoals een aantal Oost-Europese landen, ervaring met het inperken van het virus.

We hebben versneld investeringssteun voor bioveiligheidsmaatregelen ingevoerd. Een bedrijf dat investeert in bioveiligheid, kan dus investeringssteun krijgen. Daarnaast heb ik ook 2,88 miljoen euro extra middelen uitgetrokken om de sector te ondersteunen. Een substantieel deel van het abonnementsgeld 2018 dat de varkenshouders betaalden aan Rendac, is daardoor weggevallen.

Ik blijf er bij alle betrokken partijen, dus ook de Europese Commissie, de financiële instellingen en alle schakels in de agrovoedingsketen, op aandringen om de varkenshouders daarbij te ondersteunen. U weet dat wij niet actief in de markt kunnen optreden en dat we de prijzen niet kunnen beïnvloeden. Dat is ook niet toegelaten in de eengemaakte markt. We moeten dus kijken hoe we oplossingen kunnen vinden die wel mogelijk zijn. De Rendacfactuur en de steun die we hebben gegeven rond investeringen, dat is één zaak. Over alle andere zaken moet er dus overlegd worden met de Europese Commissie. Het is natuurlijk schrijnend om te zien dat de situatie ertoe leidt dat de prijzen op de markt dalen. Dat wordt door sommigen een stukje misbruikt, terwijl er geen enkel probleem is met gedomesticeerde varkens en er geen enkel gevaar is voor de volksgezondheid.

De heer De Meyer heeft het woord.

Minister, hartelijk dank voor uw antwoord. Het is duidelijk dat de overheden – ik mag in het meervoud spreken – de situatie zeer alert en accuraat opvolgen. U stelt zelf ook vast dat er een langzame verdere verspreiding plaatsvindt van deze ernstige ziekte. Het FAVV en de Europese Commissie hebben op dat vlak natuurlijk een bijzonder grote rol te vervullen.

Ik noteer ook dat er verder onderzoek gebeurt naar immuniteiten. Dat is bijzonder belangrijk, niet alleen op korte, maar ook op langere termijn. U hebt gewezen op de verschillende steunmaatregelen die genomen zijn: de mogelijkheid van investeringssteun en de 2,88 miljoen euro die u hebt vrijgemaakt voor extra ondersteuning, onder meer voor de Rendacfactuur.

Collega’s, het is duidelijk dat deze situatie zeer ernstig is, zeker voor de varkenshouderijen. Het is dan ook bijzonder jammer dat bij de prijsvorming sommigen misbruik maken van deze reeds pijnlijke situatie.

De heer Vanderjeugd heeft het woord.

Ik dank collega De Meyer voor zijn vraagstelling. Het is terecht dat we in deze commissie de problematiek blijven opvolgen. Het onderwerp is hier ook al meermaals aan bod gekomen.

Minister, bedankt dat u de maatregelen die u binnen uw bevoegdheden kunt nemen, ook hebt genomen. Als we naar onze varkenshouders kijken, is de realiteit zeer hard. Zij produceren al geruime tijd met zware verliezen. Toen ik u daar in de plenaire vergadering een vraag over stelde, was er sprake van een gemiddeld verlies van 15 euro per geproduceerd varken. Nu loopt dat al op tot tegen de 20 euro per geproduceerd varken. Die verliezen zijn immens. Het water staat onze varkenshouders aan de lippen, om niet te zeggen dat het bijna vijf over twaalf is met betrekking tot de leefbaarheid en rendabiliteit van hun bedrijven.

Het is ook een jammerlijk gegeven dat de hele materie niet geregionaliseerd kan worden. Uiteindelijk is het een probleem dat zich in Wallonië voordoet. In Vlaanderen is er bij onze gedomesticeerde varkens en bij de everzwijnenpopulatie vooralsnog geen probleem – ik hoop dat dat zo blijft. Het is wel een probleem als je ziet welke strenge normen China oplegt inzake voedselveiligheid. Een bedrijf als Westvlees moet er bijvoorbeeld voor zorgen dat al het vlees dat naar daar getransporteerd wordt, apart gestockeerd wordt in aparte koelhuizen. Dat zijn zeer strenge maatregelen. Ik snap ook wel dat zij het hele land bekijken en het niet gaan regionaliseren.

Ik heb nog twee vragen, minister. Ik kijk daarbij niet alleen naar u. Ik hoop dat u ook uw contacten op diverse niveaus aanspreekt om die twee vragen te behartigen. Mijn eerste vraag gaat over die contracten, die bilateraal onderhandeld zijn. We hebben nog altijd een varkenspestvrije status voor onze gedomesticeerde varkens, maar als er een vaststelling gebeurt bij de everzwijnenpopulatie, staat in de contracten dat er dan geen export meer mogelijk is. Dat is een jammerlijk gegeven voor onze gedomesticeerde varkens. Is er een mogelijkheid, op welk niveau dan ook, om die bilaterale contracten te heronderhandelen?

De tweede vraag gaat over het elimineren van die everzwijnenpopulatie. In de wandelgangen wordt er vaak over gesproken om het leger in te zetten om hulp te bieden aan onze jagers. We kijken allemaal naar monitoring om ervoor te zorgen dat de everzwijnenpopulatie zich niet uitbreidt buiten de afgebakende gebieden, maar als we heel zeker willen zijn, moeten we heel drastisch optreden. We zullen misschien vanuit bepaalde hoeken commentaar krijgen, maar bijvoorbeeld in West-Vlaanderen is er een heel kleine populatie everzwijnen. Uiteindelijk kon die al lang opgeruimd zijn. Er is ook de vraag vanwaar die everzwijnenpopulatie komt, die ervoor gezorgd heeft dat het virus naar onze contreien werd verspreid.

Minister Schauvliege heeft het woord.

De situatie is inderdaad zeer schrijnend. Op alle vlakken proberen wij de situatie te verbeteren en grenzen te openen die nu worden gesloten onder het mom dat het niet veilig is, of waarbij heel zware voorwaarden worden opgelegd.

Over de bilaterale contracten is er contact om dat open te breken en dat op te lossen. Dat gebeurt door het FAVV, samen met Buitenlandse Zaken. Wij hebben daar een directe lijn mee, zodat we het zeer snel weten als daar beweging in zit. Dat wordt dus zeker aangepakt.

Ook de everzwijnenpopulatie wordt aangepakt. We hebben verschillende drijfjachten gehad. In Limburg en Antwerpen wordt dat gecoördineerd door de gouverneurs. Ik heb hun die opdracht gegeven. Onlangs zijn bij zo’n drijfjacht of drukjacht 25 zwijnen afgeschoten. Er zit een heel kleine populatie in de buurt van Zedelgem. Het is de bedoeling om dat volledig in te perken. Men is daarmee bezig, om ervoor te zorgen dat er daar geen verspreiding is.

Dus dat wordt zeker aangepakt. Een volledige uitroeiing in Antwerpen en Limburg is onmogelijk, maar ook niet wenselijk, denk ik. Het is vooral het inperken van de overlast en van de populatie die uit de hand loopt. Het grote probleem bij wilde everzwijnen is dat ze geen natuurlijke vijand hebben. Dat is de reden waarom er ook op wordt gejaagd.

Er was wat onenigheid in de jachtsector. Daarom heb ik de opdracht gegeven aan de gouverneurs om dat te coördineren, om op die manier dat ook gezamenlijk aan te pakken. Dat loopt wel, die drukjachten worden op dit moment ook volop uitgevoerd. Het stond trouwens afgelopen weekend nog in de aandacht. En dat wordt zeker nog verder uitgevoerd.

De heer De Meyer heeft het woord.

Ik denk dat het bijzonder belangrijk is dat alle schakels in de keten hun verantwoordelijkheid opnemen, ook op het vlak van prijsvorming.

Minister, u geeft het zelf aan, de realiteit is zeer ernstig voor onze varkenshouders en voor de aanverwante sectoren. Vandaar dat we binnen deze commissie natuurlijk deze probleemsituatie zullen blijven opvolgen en rekenen op een verdere alerte houding van u.

De vraag om uitleg is afgehandeld.