Belgapom, de Belgische aardappelhandel en verwerking, kan voor 2018 de overschrijding van de kaap van de 5 miljoen ton verwerkte aardappelen aankondigen. Dit is een absoluut nieuw record en nog opvallender is het feit dat het om de sterkste stijging op jaarbasis gaat sinds de jaren ’90. Ter herinnering : in 1990 werd zo’n 500.000 ton aardappelen verwerkt tot frieten, pureeproducten, chips of vlokken en granulaten. 28 jaar later kan de sector een stijging met 1.000 % voorleggen. België is intussen de grootste exporteur ter wereld van diepvriesaardappelen en dit in meer dan 150 landen. De term ‘Belgian fries’ maakt intussen deel uit van het internationale voedingsimago van ons land, met zijn chocolade, bieren en frietjes. Maar gans de Belgische aardappelketen bouwde mee aan de groei : naast de landbouwers, waarvoor de aardappelteelt binnen de akkerbouw de meest belangrijke bron van inkomsten werd, kenden ook de leveranciers van diensten en machines een opvallende groei. Steeds meer worden ook zij wereldspelers moet innovatieve producten en technologie.
Het verbruik van aardappelen als grondstof steeg in 2018 met 11,6 %. Dit is veruit de sterkste stijging in de geschiedenis van deze nog relatief jonge tak van de Belgische voedingsindustrie.
Stijging in tewerkstelling en investeringen vormen de basis voor een verdere duurzame groei
De sector blijft verder investeren in de toekomst, en dit zowel op het vlak van kwantiteit als kwaliteit. Duurzaamheid vormt een rode draad in dit verhaal. Inspanningen worden geleverd op het vlak van duurzame aardappelteelt, milieuvriendelijke productie en logistiek.
Ook de tewerkstelling kent een opvallende groei met een stijging van 8 % t.o.v. 2017. Momenteel werken 4762 arbeiders en bedienden in deze toch sterk geautomatiseerde sector.
Ook voor de toekomst blijft de ‘duurzame groei’ van de Belgische aardappelverwerking gegarandeerd, immers met bijna 311 miljoen Euro werd in 2018 opnieuw een record aan investeringen in de sector genoteerd.
De redenen voor deze opvallende evolutie is vooreerst te vinden bij de aanhoudend groeiende vraag aan aardappelproducten op de wereldmarkt. De steeds groeiende middenklasse in Azië en Zuid-Amerika stimuleert de vraag naar convenience voedingsmiddelen, en de Belgische frietjes maken hiervan deel uit. De Belgische aardappelverwerkende industrie is gelokaliseerd in het hart van het Europese teeltgebied en kan gebruik maken van steeds meer professionele een uniek logistiek netwerk met vlakbij gelegen wereldhavens.
Anderzijds heeft de Belgische aardappelsector gebruik gemaakt van het grote aanbod aan aardappelen in de tweede helft van het seizoen 2017-2018 als gevolg van een recordoogst aan aardappelen. Ondanks de tegenslag van het teeltseizoen 2018-2019 met de uitzonderlijke droogte en herhaalde hittegolven, was het aanbod aan aardappelen in de tweede helft van 2018 groot. Heel wat partijen bleken slecht te bewaren en werden – in overleg met de telers – verwerkt in de herfst van 2018.
Daarnaast investeren de Belgische verwerkingsbedrijven ook steeds meer in promotie en de uitbouw van hun commercieel netwerk. Ter illustratie de campagne in Zuidoost Azië i.s.m. VLAM en APAQ-W en de Europese Commissie, die het verhaal van de ‘Belgian fries, from the heart of Europe’ ook in dat deel van de wereld een grotere bekendheid heeft gegeven.
Niet alles rozengeur en maneschijn
De langdurige droogte en hoge temperaturen tijdens het groeiseizoen 2018 -2019 hebben echter grote schade aangericht aan de Belgische aardappelketen.
Niet enkel zal de lage opbrengst van de oogst 2018 wellicht een grote impact hebben op de bedrijfsresultaten van alle operatoren in de Belgische aardappelketen, ook dreigde het jarenlang opgebouwde vertrouwen in deze sterke familiale KMO-sector dooreen geschud te worden.
De landbouworganisaties en Belgapom hebben zoveel als mogelijk de dialoog tussen de betrokken bedrijven bij de uitvoering van de contracten gestimuleerd. Ook zetten ze verder in op de realisatie van een Brancheorganisatie aardappelen, die dit overleg een vaste basis moet verlenen.
Handel en industrie hebben verder hun kwaliteitseisen aangepast als deel van de oplossing voor de problemen, weliswaar met kortere frietjes als gevolg.
De hoge aardappelprijzen op de vrije markt resulteerden mee in een stijgende prijs voor de afgewerkte producten, wat de concurrentiepositie t.o.v. andere productielanden niet gunstig heeft beïnvloed.
Daarenboven tracht de Belgische en Europese industrie hemel en aarde te bewegen om ook de Europese Commissie ervan te overtuigen een krachtdadig einde te maken aan de onterechte antidumpingmaatregelen vanuit een aantal landen. Niet enkel brengen ze schade toe aan de betrokken bedrijven, maar bovendien wordt een onterecht negatief imago gecreëerd van deze dynamische sector, die zich heeft uitgebouwd tot een wereldspeler zonder systematische overheidsondersteuning.
De moeilijke omstandigheden van het seizoen 2018-2019 hebben ook een invloed op het aanbod en de kwaliteit van het aangeleverde pootgoed, wat mogelijks ook het volgende seizoen kan beïnvloeden.
Tot slot kijkt de sector ook met grote onzekerheid de nakende beslissing van de Europese Commissie tegemoet om de kiemremmer CIPC niet langer toe te laten. Dit middel is sinds mensenheugenis in gebruik. Recente studies zullen wellicht resulteren in het intrekken van de toelating. Gelukkig heeft de sector zelfs met het onderzoeksproject Reskia (residuarme kiemremming) i.s.m. Flanders Food het initiatief genomen om de toepassing van alternatieve middelen te onderzoeken. Maar hiermee moet nog verder in de praktijk leren mee omgegaan worden en de sector zal geconfronteerd worden met grote investeringen in de aardappelbewaring.
Belgapom roept de Vlaamse en Waalse overheid om hun de telers hierbij te begeleiden en ondersteunen.
Van Europa verwacht de sector de volle medewerking om ook een oplossing te vinden voor risico’s als gevolg van de historische contaminatie van de bewaarloodsen.
Naar een online teeltadvies via WatchITgrow
In het kader van de duurzame groei van de sector willen Belgapom en zijn bedrijven de volle steun verlenen aan het WatchITgrow platform van VITO. Dit instrument dat gebruik maakt van satellietgegevens en tal van andere informatiebronnen is de opvolger van het Belspo-project Ipot dat Belgapom mee heeft opgezet.
Belgapom heeft zijn leden opgeroepen om telers die in het kader van hun contract voor 2019 hun percelen ingeven via WatchITgrow en de nodige teeltgegevens hieraan toe te voegen, hiervoor een premie uit te betalen.
Deze gegevens worden door VITO gebruikt om een AI (artificial intelligence) gestuurd teeltadvies uit te bouwen. Telers kunnen gedurende de komende 2 jaar gratis gebruik maken van het jaar na jaar verder uitgebouwde online teeltadvies. Daarna zal het systeem betalend worden, maar het zal ook zich ook steeds verder ontwikkelen in adviezen en waarschuwingen.
Inzage in het oogstprognosemodel wordt beperkt tot de teler zelf – die dit kan delen met zijn afnemers indien hij dit zelf wenst. Het is belangrijk erop te wijzen dat VITO de enige partij is die toegang heeft tot deze data.
