Vraag over de crisis in de fruitsector

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, collega’s, we hebben het een paar weken geleden al gehad over de enorme crisis waarin onze fruitsector zich bevindt. Door verschillende omstandigheden, maar zeker ook door de droogte het afgelopen jaar, geraken de peren vandaag nauwelijks of niet verkocht. Een derde van onze peren is onverkoopbaar, wordt gebruikt als veevoer of wordt afgevoerd naar biogascentrales. De peren die wel verkocht geraken, worden met gigantische verliezen verkocht. De verkoopprijs gemiddeld aan de klok in de veiling ligt drie tot vier keer lager dan de werkelijke kostprijs per kilo van de peren voor die fruitteler. Het gaat dus niet over verkopen zonder winst, het gaat over verkopen met gigantisch verlies. Minister, na de Ruslandboycot, de droogte, de vorst enzovoort is dit voor veel fruittelers de druppel te veel. We hebben vanmorgen vernomen dat de federale collega de fruitsector daadwerkelijk gaat erkennen als sector in crisis. Dat is positief. Ik heb daar bij u een paar weken geleden ook op aangedrongen. Ik had ook aangedrongen op een versnelde uitbetaling van de droogteschade. Dat kan hopelijk wat ademruimte bieden aan onze fruittelers, maar dat is natuurlijk geen structurele oplossing voor hun problemen. Er zijn structurele problemen wat de prijsvorming betreft, waarbij heel wat zaken toch wat scheefgetrokken zijn. Er zijn problemen met de GMO-middelen (gemeenschappelijke marktordening), waar de individuele fruitteler weinig of niets van voelt. Er is het actieplan hardfruit en de verre exportmarkten, die toch ook moeilijk van de grond komen.

U hebt een paar weken terug overleg gehad, samen met uw federale en uw Waalse collega, met Eurocommissaris Hogan over die fruitsector. Welke concrete engagementen en afspraken hebt u daar gemaakt om die sector te versterken en te ondersteunen?

Minister Van den Heuvel heeft het woord.

Collega, dank u wel voor de vraag. Het is inderdaad een opvolgingsvraag, maar belangrijk, want de fruitsector en de moeilijkheden zijn volop in de actualiteit. Ik heb heel veel begrip en onderschat absoluut niet de situatie van heel wat fruittelers, vooral ook gezien het volgende. Er is momenteel een prijzencrisis, met heel bizarre prijzen voor appelen en peren, maar die is vooral, om niet te zeggen uitsluitend te wijten aan externe factoren. Dat wil dus zeggen dat dat buiten de verantwoordelijkheid van de telers valt. Dat is toch wel altijd een zeer frustrerende situatie. Men loopt verloren in een situatie waarbij men zichzelf eigenlijk niet veel kan verwijten.

U hebt het gezegd: er is de boycot door Rusland. Misschien moet ik toch nog eens duidelijk zeggen dat het niet zo is dat de Europese Unie export naar Rusland verbiedt. Het is Rusland dat heeft beslist dat groenten en fruit uit de Europese Unie niet langer welkom zijn in Rusland.

Ten tweede heb je de klimatologische omstandigheden, de weersomstandigheden, met de late vorst in het voorjaar en dan de droogte die nog in de zomer van 2017 is gevolgd, maar vooral in de zomer van 2018, en die heeft geleid tot een minder grote opbrengst.

We hebben een uitgebreide gedachtewisseling gehad in de commissie. Ik heb toen ook een aantal zaken aangekondigd. Ik zou onmiddellijk actie ondernemen. Die ontmoetingen waren gepland, de dag erna, trouwens, denk ik. Op 5 april heb ik inderdaad collega Ducarme gezien. Ik heb hem toen gesproken over de erkenning van de fruitsector als een sector in crisis. We hebben hem daarvan kunnen overtuigen. We hebben ook nog deze week contact gehad met minister Ducarme. Ik ben samen met u, denk ik, en met heel de Limburgse en Hagelandse fruitsector, dus erg tevreden dat de fruitsector als een sector in crisis is erkend, wat toch een aantal versoepelingen geeft inzake het betalen van sociale bijdragen.

Dan is er de ontmoeting met commissaris Hogan. We hebben daar drie zaken gevraagd. Ten eerste vroegen we de heropening van de Russische markt. Dat is natuurlijk een beetje moeilijk. Hogan heeft gezegd dat dat een Russische verantwoordelijkheid is en dat we daar op korte termijn niet te veel op moeten hopen of van verwachten. Ten tweede vroegen we crisissteun voor de fruitteelt. Dan komen we bij de GMO-middelen. Die zijn vandaag al heel sterk besteed in Vlaanderen. We hebben gevraagd of er toch niks extra kan komen ter zake. Ten derde vroegen we het faciliteren van de markttoegang voor Vlaams fruit buiten de markten van de EU. Ter zake werd 200 miljoen euro extra steun toegezegd. Momenteel werkt het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) aan concrete projecten om in te dienen, zodat een deel van die 200 miljoen euro extra promotiesteun naar Vlaanderen kan komen. En ook voor handelsmissies heeft de heer Hogan beloofd om de Vlaamse fruitsector te verdedigen in het Verre Oosten, in China en Japan.

Een vierde zaak is dat ik aan de minister-president ga vragen om FIT meer dan ooit in te schakelen om de fruitsector en onze zeer kwalitatieve appelen en peren te verdedigen op de buitenlandse markten via de mechanismen van FIT.

Minister, u hebt 1 minuut en 43 seconden extra gekregen. Ik heb altijd een zwak gehad voor ministers van Landbouw en Milieu, vandaar. Het is u gegund.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord.

De erkenning als sector in crisis is goed om ademruimte te geven. Het gaat vooral over structurele maatregelen die we moeten nemen om de sector op lange termijn te kunnen ondersteunen. De zaken die u aankondigt, kan ik alleen maar bijtreden.

Wat vandaag het grote probleem is, is dat de middelen die er zijn – de Europese middelen, de GMO-gelden, de subsidies – weinig of niet tot bij de individuele landbouwer geraken. Daar is structureel iets mis. Ook van de onderzoeken naar de verre landbouwmarkten voelt de individuele landbouwer heel weinig.

U zegt dat er iets mis is met de prijsvorming en dat de landbouwer er zelf weinig vat op heeft. Daar zit natuurlijk het fundamentele probleem. Vindt u het normaal dat wij fruit of groenten laten verkopen aan dumpingprijzen en aan bodemprijzen? Er zou toch een regel moeten kunnen zijn om niet onder kostprijs te verkopen zodat de landbouwer de zekerheid heeft dat hij een eerlijk inkomen krijgt voor zijn harde arbeid. Ik zou even willen benadrukken dat extra inspanningen en overleg met de sector nodig en wenselijk zijn.

De heer Sintobin heeft het woord.

Voorzitter, ik weet niet of uw zwak voor ministers van Landbouw en Leefmilieu ook gold voor de vorige minister van Landbouw en Leefmilieu. Daar zullen we het straks even over hebben.

Ik herken de problematiek die wordt aangekaart door collega Robeyns. Die is niet nieuw. Het is een goede zaak dat de fruitsector als een sector in crisis wordt erkend en dat u een aantal maatregelen aankondigt.

Toch wil ik specifiek even ingaan op de Ruslandboycot. U zegt dat het gaat om tegenmaatregelen omdat Rusland een aantal maatregelen heeft getroffen. U zegt dat daarover ook werd gesproken op Europees niveau met commissaris Hogan. Mijn vraag is of er vanuit de EU met Rusland wordt onderhandeld over die boycot en of er een eensgezind Europees standpunt is. Ik denk dat voor een deel daar het probleem ligt, namelijk dat een aantal landen – wat begrijpelijk is – niet willen terugkeren op die Ruslandboycot.

De heer Engelbosch heeft het woord.

Minister, het contrast kan niet groter zijn. De bloesemperiode in Haspengouw is volop bezig. Iedereen komt genieten en kijken naar de mooie bloesems. Het is een prachtig zicht, maar anderzijds zijn de boeren de wanhoop nabij. Bijna de helft van de boeren zegt te willen of te zullen stoppen binnen een periode van vijf jaar. Ik denk dat dat een teken aan de wand is.

In de commissie hebben we de afgelopen weken heel wat debatten gevoerd en uitgebreid van gedachten kunnen wisselen. Collega Robeyns heeft net heel wat pijnpunten aangehaald die ik niet zal herhalen. De sector is erkend als sector in crisis. Dat is goed, maar laat ons het ook niet overdrijven: het is vooral symbolisch en het zal de problemen voor de fruittelers niet oplossen. U weet dat ik in de commissie altijd een pleidooi heb gehouden om de GMO-middelen bij de telers te krijgen en niet enkel bij de veilingen. Ik weet dat u deze week nog op verkiezingstoer naar Haspengouw gaat. Ik vraag u opnieuw – ik heb dat al eens gevraagd – om niet enkel bij de veilingen langs te gaan, maar ook een aantal individuele fruitboeren te bezoeken om te luisteren naar hun problemen en verzuchtingen.

De heer Keulen heeft het woord.

Minister, collega's, de boeren zijn moe. Ze voelen zich verlaten. Er zijn een aantal pijnstillers. Het Landbouwrampenfonds zal nog performanter schadedossiers afhandelen. De sector wordt erkend als sector in crisis, maar het blijven pijnstillers. De uiteindelijke echte genezer is het uiteindelijk terug toegang krijgen tot de Russische markt. Poetin heeft die zelf gebarricadeerd.

Minister, ik denk dat u samen met de Europese collega's – u gaat dat moeten doen vanuit Europa om enig gezag en invloed te hebben – het gesprek met Poetin moet aangaan want anders blijven we ‘kurieren am Symptom’.

De boeren voelen wel dat er goede wil is, maar dit gaat hen niet redden. Het water staat hen nu aan de lippen. Ik denk dat we inderdaad binnen vijf jaar de sector niet meer herkennen, omdat er dan veel mensen tussenuit geglipt zijn omdat ze failliet gegaan zijn. Dat is meer dan alleen maar economische schade. Het is dus inderdaad dringend geboden om vanuit Europa opnieuw het gesprek met Poetin aan te gaan.

De heer De Meyer heeft het woord.

Minister, u hebt woord gehouden. We hebben drie weken geleden uitgebreid over deze problematiek gesproken in de commissie Landbouw. Er zijn ondertussen een aantal belangrijke maatregelen genomen. Dit zijn vooral maatregelen op korte en halflange termijn. Ik geef nogmaals de suggestie mee: om te komen tot duurzame oplossingen, moeten we er ook over durven nadenken om sommige bedrijven de kans te geven om zich te herstructureren. Dit vergt begeleiding, dit vergt ondersteuning. Een van de mogelijkheden is meer diversificatie. Maar er moet heel wat meer gebeuren. Ik zou dus uw bijzondere aandacht willen vragen, minister, voor de ondersteuning van de sector bij herstructurering op langere termijn.

Minister Van den Heuvel heeft het woord.

Dank u wel voor de duidelijke bijvragen. Ik denk dat we twee zaken moeten onderscheiden. Maatregelen op korte termijn, zoals de erkenning van de fruitsector als een sector in crisis, heeft, denk ik, wel zijn waarde om tijdelijk enig soelaas te brengen, via een versoepeling van de sociale bijdragen. Wij gaan op Vlaams niveau proberen dat pakket te versterken door nog wat extra aan de promotie te werken. We gaan ook, zoals ik in de commissie al zei, bij de uitbetaling van VLIF-dossiers, van schadedossiers, die doorlooptijd heel wat inkorten en in vergelijking met de vorige jaren echt korter op de bal spelen.

Maar dat is inderdaad een beetje aan symptoombestrijding doen. Structurele oplossingen zijn niet evident en niet gemakkelijk. Maar ik denk toch wel dat er twee zaken zijn die we in het achterhoofd moeten houden. Wat ik absoluut meeneem, is de opening naar Rusland. Maar ik zou zeggen: laten we verbreden naar extra nieuwe afzetmarkten buiten de Europese Unie, zoals het verre Oosten. Hogan heeft gezegd: we gaan naar China en Japan. We gaan dat meenemen. Ik ga ook vragen aan FIT om ook mee aan de kar te trekken, om extra afzetmarkten voor onze kwalitatieve Vlaamse peren en appels mogelijk te maken, en natuurlijk ook te bekijken of we iets kunnen doen aan die boycot vanuit Rusland.

Ik heb nog een tweede structureel punt. Ik heb die boodschap heel goed begrepen, ook in het gesprek met de telers. Collega Engelbosch, ik vind dat u wel een beetje laatdunkend praat door, wanneer ik volgende vrijdag een hele dag uittrek om in de fruitsector op bezoek te gaan en er in samenspraak met een aantal mensen uit Limburg een programma te volgen, daar een verkiezingstour aan te koppelen. Ik vind dat echt een spijtige opmerking, die de ernst van uw tussenkomst zwaar belast. Maar ook die boodschap, collega Robeyns, heb ik dus duidelijk begrepen, vorige keer in de commissie en ook uit het gesprek met de aanwezige telers: we moeten zeker kijken hoe we iets kunnen doen aan die prijsvorming en hoe we die organisatie van producentenorganisaties binnen de fruitteelt kunnen verbeteren en of we op dat vlak geen stappen voorwaarts kunnen zetten.

Dank u wel, minister. Ik denk dat de exportmarkt één zaak is. Die is uiteraard heel belangrijk. Maar we moeten ook wel durven zeggen dat er inzake die prijsvorming en die subsidies, dat we daar ook meer sturend en controlerend moeten kunnen en durven optreden zodat er ook meer garanties komen dat die overheidsmiddelen ook terechtkomen waar ze moeten terechtkomen, namelijk bij die individuele landbouwer; zodat die daar iets van merkt en voelt. Want het blijft niet normaal dat mensen zich die dag en nacht met hart en ziel inzetten voor hun producten die aan dumpingprijzen, met gigantische verliezen, moeten verkopen.

– Jan Peumans, voorzitter, treedt als voorzitter op.

We moeten ervoor zorgen dat zij ook zekerheid hebben op een eerlijk inkomen voor hun harde arbeid.

Ik wil nog even collega De Meyer bijtreden. Ik denk dat we inderdaad fundamentele keuzes moeten maken in de richting van meer duurzame landbouw, en dat we ook daar de landbouwers in moeten begeleiden en ondersteunen en ook daar de nodige middelen voor moeten voorzien. En voor de rest wil ik u heel erg welkom heten in Zuid-Limburg aanstaande vrijdag, minister.

De actuele vraag is afgehandeld.