Diezelfde dag nog kreeg Willy het Federaal Voedselagentschap (FAVV) over de vloer. “Ze hebben meteen mijn bedrijf geblokkeerd en hebben stalen van het voer van mijn kippen meegenomen. Ik zat met duizend vragen, maar daar konden ze mij geen antwoord op geven.” De dioxines werden in de eieren gevonden na een controle - wellicht ergens midden juli - door eierbedrijf E.K.E., dat meteen het FAVV inlichtte. Daarop werden per direct 100.000 met dioxines besmette bio-eieren afkomstig van Poesmans’ bedrijf teruggeroepen. Consumenten krijgen de raad deze eieren, met referentienummer OBE7050, niet te eten. De eieren worden onder meer verkocht bij Delhaize, Carrefour, Cora, Match, Intermarché en SPAR.
Sindsdien leven Willy en Roos in een nachtmerrie. “Dag en nacht breken we er ons het hoofd over hoe die dioxines in onze eieren zijn terechtgekomen”, zegt Willy, die in zijn boerderij zo’n 8.000 biokippen heeft, goed voor zo’n 7.000 eieren per dag. “Al twintig jaar lang krijgen onze kippen hetzelfde voer van dezelfde firma. Mijn kippen lopen ook al twintig jaar op dezelfde grond. Hoe is het dan in godsnaam mogelijk dat er plots dioxines in de eieren van onze kippen zitten?”
Net als andere kippenboerderijen krijgt het bedrijf van Willy regelmatig controles van allerlei instanties, zoals het FAVV maar ook van een bedrijf dat controles uitvoert in opdracht van Delhaize. “Elke maand komen ze hier stalen nemen: van het voer en de eieren tot de mest. Nooit is er één probleem geweest op mijn bedrijf. Tot maandag. Wij begrijpen er niets van. Het enige wat ons de laatste maanden opvalt, is dat er op ons terras bij ons huis en op en rond het bedrijf heel veel zand ligt. Dat zand komt blijkbaar van ergens naar hier gewaaid. Maar heeft dat zand iets te maken met de dioxines in onze eieren? Geen idee.”
De besmetting van de eieren en de blokkering van het bedrijf is voor Willy en Roos niet alleen emotioneel maar ook financieel een zware dobber. “In het voorjaar hebben we 8.000 nieuwe biokippen aangekocht. Dat heeft ons in totaal 70.000 euro gekost. Zo’n biokip is heel duur. Meer dan 8 euro per stuk, het dubbele van een gewone kip. Daarnaast hebben we pas nog geïnvesteerd in een wintertuin, zodat onze biokippen ook in de winter buiten kunnen rondlopen. Normaal zouden onze kippen dertien maanden lang - tot februari 2020 - volop eieren kunnen leggen voor de verkoop. Dat mag nu niet meer. Alle eieren die onze kippen nu leggen, worden hier opgeslagen in onze boerderij en zullen vernietigd worden.”
Ook heel wat particulieren komen hun eieren kopen bij Willy en Roos. “Ook die mensen moeten we nu teleurstellen. Hier en daar hoor je mensen fluisteren dat wij gesjoemeld zouden hebben met onze kippen. Maar dat is niet zo. Het is voor ons een compleet raadsel hoe die dioxines in onze eieren zijn terechtgekomen.”
Ondertussen blijven Willy en Roos hun kippen nog elke dag voederen. “Dat kost ons 500 euro per dag, maar we kunnen onze kippen toch niet gewoon laten sterven?”, zegt Roos. Al vrezen Willy en Roos dat al hun kippen binnenkort toch vernietigd zullen worden. “De mensen van het FAVV die hier maandag op bezoek waren, lieten dat al vallen”, zucht Willy. “Dat zou een drama zijn. Ik vrees dat dit het einde van mijn kippenboerderij is.”
Besmetting door voeder, via grond of door industrieterrein Genk-Zuid?
Hij blijft voorlopig een raadsel hoe de bio-eieren van de kippenboerderij van Willy Poesmans besmet zijn geraakt met dioxines en dioxineachtige PCB’s. Gebeurde dat via het kippenvoer of via de grond waar de kippen scharrelen. Of is er een link met het nabijgelegen industrieterrein Genk-Zuid?
Bij de controle bleek dat de norm voor dioxines en PCB’s in de eieren licht werd overschreden. “Normaal is die norm 5 picogram per gram vet (een picogram is een miljoenste van een miljoenste gram, nvdr.) terwijl in de eieren van dit bedrijf 7,2 picogram per gram vet werd gemeten. Het gaat dus om een lichte overschrijding van de norm”, zegt Liesbeth Van de Voorde, woordvoerster van het FAVV. “We hebben maandag stalen genomen van het kippenvoer in het bedrijf. De analyse kan enkele weken in beslagen nemen. Al die tijd blijft het kippenbedrijf geblokkeerd.”
Wat is de oorzaak van de besmetting?
“Er zijn verschillende mogelijke oorzaken”, zegt Van de Voorde. “Zo kan de besmetting gebeurd zijn via het kippenvoer, al kan het ook via de bodem.” Als een bodem verontreinigd is met dioxines, kunnen scharrelkippen vervuilde bodemdeeltjes binnenkrijgen. “Het is mogelijk dat er tijdens controles jarenlang geen dioxines in een bodem gevonden worden, maar dat er nadien toch een besmetting gebeurt omdat kippen in de grond hebben gewoeld.” Al zijn besmettingen met dioxines en PCB’s heel uitzonderlijk. “In 2018 heeft het FAVV 2.764 monsters geanalyseerd op PCB’s en dioxines en in 99,9 procent van de gevallen was er geen probleem”, zegt Van de Voorde. “De afgelopen vijf jaar zijn er in Vlaanderen ook nog maar drie terugroepingen van eieren geweest na een dioxine- of PCB-besmetting.”
Is er een link met industrieterrein Genk-Zuid?
Dioxines komen vrij bij onvolledige verbranding van bijvoorbeeld huisvuil of bij industriële verbranding. De kippenboerderij van Willy Poesmans in Bilzen ligt in vogelvlucht op 6 kilometer van het industrieterrein Genk-Zuid. Daar voert de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) al jaren luchtmetingen uit, onder meer naar de uitstoot van dioxines en PCB’s. De verontreiniging is het grootst vlakbij Stelimet, het enige nog actieve schrootverwerkingsbedrijf op Genk-Zuid. De afgelopen jaren werd in de woonwijk Langerlo, op zo’n 800 meter van Stelimet, de drempelwaarde voor dioxines en dioxineachtige PCB’s meermaals overschreden. In een rapport van de Stuurgroep Leefmilieukwaliteit in Genk-Zuid, dat dateert van februari 2019, staat hierover een opmerkelijke passage. ‘De dioxine-achtige PCB’s in het meest zuidelijke deel van de woonzone Langerlo blijven een aandachtspunt. De bewoners van deze woonzone kunnen blootstelling vermijden door geen eieren van eigen kippen te eten, zoals reeds in het verleden geadviseerd’. “Of er een link is tussen Genk-Zuid en de besmette eieren in Bilzen? Daar kan ik op geen enkele manier over oordelen”, zegt de Genkse burgemeester Wim Dries (CD&V). “Maar als het advies enkel geldt voor een straal van 800 meter rond het bedrijf Stelimet, dan ga ik ervan uit dat er buiten die perimeter geen kans is op besmetting met dioxines.” De VMM wilde zich gisteren niet uitspreken over een mogelijk verband. “Het gaat hier om een complexe problematiek. Het is dus niet evident om uit te maken of er al dan niet een link is”, klonk het daar.
Is het gevaarlijk om besmette eieren te eten?
“Dioxines en PCB’s zijn stoffen die een kankerverwekkend effect kunnen hebben”, zegt Liesbeth Van de Voorde van het FAVV. “Toch zorgt het eten van besmette eieren niet voor acute gezondheidsproblemen. Je wordt met andere woorden niet meteen ziek als je deze eieren eet. Dioxines en PCB’s hopen zich wel op in het vet van de mens, dus bij langdurige blootstelling kunnen er wel gezondheidsproblemen optreden.”
