Bestaat er nog een normale aardappeloogst?

De oogst van zetmeelaardappelen is in de laatste fase, maar de opbrengsten zijn lager dan gemiddeld. En dat na het extreem droge jaar 2018. Over dat jaar maakt Avebe vandaag (maandag 18 november) een prestatieprijs bekend van €96,63 per ton. Hier is het nettoresultaat van Avebe van €5,2 miljoen, een daling van €2,5 miljoen ten opzichte van het vorige boekjaar, in verwerkt.
 
Avebe bestond vorige week, op 11 november, 100 jaar. Nog een feestje gevierd?
"Als Avebe hebben we het afgelopen jaar al op gepaste wijze stilgestaan bij dit unieke jubileum, bijvoorbeeld met een festival deze zomer. En afgelopen donderdag nog een symposium met al onze relaties. Op de dag zelf hebben we het bescheiden gehouden met taart."
 
Heeft zo'n jubileum nog impact op de coöperatie en haar leden?
"Zeker, het heeft naar mijn beleving de leden en de medewerkers van onze organisatie nog dichter bij elkaar gebracht. Voor ons is samenwerking heel belangrijk, zeker gelet op onze historie. Een kleine 15 jaar terug stonden de leden en de medewerkers nog lijnrecht tegenover elkaar met de stakingen. Dat gevoel leeft nu niet meer. Onze strategie 'Binden en Bouwen' draagt hier aan bij. Avebe is een bedrijf dat meerwaarde creëert uit een aardappel, in plaats van enkel op de kostprijs, richten we ons zoveel mogelijk op het creëren van waarde. Dat geeft de bedrijfscultuur een boost."
 
Hoe vitaal is Avebe als 100-jarige?
"Heel. In het verleden zijn natuurlijk hoogtepunten, maar ook een aantal dieptepunten geweest. De keuze om volledig op aardappelzetmeel te focussen heeft voor Avebe goed uitgepakt. En de ontkoppeling met de landbouwsubsidies is heel belangrijk geweest. Sinds die tijd gaat het veel beter, doordat wij met het ABC-systeem de productie beter kunnen afstemmen op de behoefte. Dat heeft geresulteerd in veel betere prestatieprijzen: 10 jaar geleden zaten we op €48 per ton. Het afgelopen jaar zaten we op €96,63, al spelen bij die laatste prestatieprijs natuurlijk andere factoren een rol."
 
De prestatieprijs van €96,63 per ton is een record voor Avebe, maar gerealiseerd in een extreem droog teeltjaar. Hoe beoordeelt u deze prijs?
"We hebben alles eruit gehaald wat erin zat. De veldopbrengst viel uiteindelijk 25 procent lager uit, wat tot een onderbezetting heeft geleid in de fabrieken. Met het goed benutten van de kansen in de markt en kostenbesparingen hebben we er toch nog een goed resultaat uit weten te halen. Het nettoresultaat van €5,2 miljoen keren we volledig uit aan de leden. De toename van de prestatieprijs met 13% ten opzichte van vorig jaar compenseert echter nog maar de helft van de achterblijvende veldopbrengst. Dat is de realiteit. We hadden dit resultaat liever gerealiseerd onder normale omstandigheden."
 
Hoe kijken de leden in dat opzicht tegen de prestatieprijs aan?
"Door de bank genomen ook met het gevoel dat Avebe er alles aan heeft gedaan. Een deel van de leden heeft ondanks de droogte een goed resultaat behaald, onder meer doordat zij konden beregenen. Voor leden die dit niet konden, is het resultaat een stuk somberder. Een hard gelag."
 
Had u deze laatste groep niet moeten compenseren?
"We hebben binnen de coöperatie afgesproken dat voor iedereen dezelfde regels gelden en voor niemand een uitzondering maken. Dat schept duidelijkheid en dat waarderen leden. Tussentijds gaan we dus niet de spelregels veranderen."
 
Wat zijn de opbrengstprognoses voor oogst 2019?
"Tja, weer die zomer hè. Ook dit jaar hebben veel van onze leden last gehad van droogte in het gewas. Kenmerkend was wel dat dit heel wisselend was. Tussen de regio's, maar ook binnen de regio's onderling. Vooral in het oosten van het land speelde de droogte een rol. Veel van onze Duitse leden in het KPW-gebied, ten zuidoosten van Hamburg, kunnen beregenen en hebben daardoor minder opbrengstverlies. Al met al schatten we een 15% lagere opbrengst in dan bij een normale oogst. Al vraag je je tegenwoordig wel af wat een normale oogst is."
 
Wat betekent dit voor de campagne van Avebe?
"Dat we weer onderbezetting hebben van de fabrieken. Zo stopt de fabriek in Ter Apelkanaal in februari met verwerken. Gasselternijveen, waar Solanic wordt gemaakt, draait zolang mogelijk door. Uiteraard proberen we zo veel als mogelijk aardappeleiwit te produceren. Wat dit betekent voor de markt van aardappelzetmeel is onduidelijk. Ik weet dat Denemarken een relatief goede oogst heeft gehad, maar de berichten uit andere Europese landen zijn wisselend."
 
Wat zijn in dat opzicht uw verwachtingen voor de prestatieprijs van oogst 2019?
"Daarover kan ik op basis van de huidige informatie nog geen concrete uitspraak doen. Onze strategie is gericht op het structureel halen van een prestatieprijs van €95 per ton in 2023."
 
Kan de teelt van zetmeelaardappelen in Noord-Nederland weerbaarder worden gemaakt tegen weersextremen als droogte?
"De teelt van aardappelen ligt natuurlijk primair bij de telers. Vanuit Avebe ondersteunen we ze bijvoorbeeld via onze teeltregistratie Optimeel, waarbij we onze leden in groepen ook uitnodigen om praktijkkennis met elkaar te delen. Heel belangrijk in deze is ook ons veredelingsbedrijf Averis. We zetten bijvoorbeeld in op robuustere rassen die ook onder moeilijke omstandigheden goed presteren en bijvoorbeeld beter resistent zijn tegen ziekten als phytophthora."
 
Telers maken zich zorgen over het groeiende probleem van aardappelmoeheid. Veel bedrijven hanteren een 1-op-2 rotatie. Dit verruimen betekent een hogere kostprijs en wellicht ook lagere campagneopbrengsten voor Avebe. Hoe kijkt u daar tegenaan?
"De zetmeelaardappelteelt is voor veel akkerbouwbedrijven in Noord-Nederland een belangrijke economische pijler. Soms beslaat de teelt tot de helft van het areaal van een bedrijf. Een nauwe gewasrotatie brengt risico’s met zich mee in bodemgebonden ziekten en plagen. Als Avebe werken we samen met de leden aan het verlagen van de milieu-impact en het verhogen van de opbrengst van de teelt. Ons kweekbedrijf Averis speelt hierin een belangrijke rol met nieuwe rassen met resistentie tegen bijvoorbeeld bodemziekten en -plagen. Ook de verdere invoering van ons teeltprogramma Optimeel is hierin belangrijk. Uiteraard bevorderen we dat telers van elkaar kunnen leren. Dit moet leiden tot een duurzame teelt met oog voor omgeving, inkomen en teeltvolume. De urgentie om tot goede oplossingen hierin te komen beseffen we terdege."
 
Wat is uw visie op de grondstofvoorziening van Avebe de komende jaren? Hoe kan Avebe de leden overtuigen zetmeelaardappelen te blijven telen?
"Het belangrijkste is natuurlijk een goede prestatieprijs, zoals gezegd maken we stappen om structureel €95 per ton te willen realiseren. We zien ook dat de teeltkosten jaarlijks stijgen, daarom werken we ook hard om de uitbetaling structureel te verbeteren. Het blijft wel een zaak van de lange adem. Onze strategie is gebaseerd op drie pijlers: innovatieve voeding, een duurzame teelt en het verbeteren van de duurzaamheid van onze productie in de fabrieken."
 
Voelt u niet de druk van alternatieve gewassen als uien, bloembollen of consumptieaardappelen voor frites of vlokken?
"Dat valt wel mee. Dat telers op zoek zijn naar de beste invulling van hun bouwplan is natuurlijk van alle tijden. Zo zien we dat de teelt van uien de laatste jaren toeneemt, maar bedreigend vind ik dat niet. Avebe presteert steeds beter en de zetmeelaardappelteelt is voor onze leden de laatste jaren meer en meer een stabiele factor op hun bedrijf, een zekerheid in de portemonnee. Over een andere zaak maak ik me meer zorgen."
 
Zoals?
"Over zonneparken op landbouwgrond. Daar valt bijna niet mee te concurreren. Veel subsidie en je hoeft er als teler niets aan te doen. De impact lijkt gering, maar er zijn al behoorlijk veel percelen met zonnepanelen vol gezet. Wij pleiten ervoor dat hier geen goede landbouwgrond voor wordt opgeofferd."
 
Hoe beoordeelt u de concurrentie van Emsland Group? De Duitsers breiden de verwerkingscapaciteit uit en kijken ook nadrukkelijk naar Nederlandse telers om de extra hectare onder te brengen. Kan Avebe deze aanval counteren?
"Emsland is een gewaardeerde concurrent. Het bedrijf opereert net over de grens en heeft net als Avebe telers in Duitsland en Nederland. Het is aan onze leden om te kiezen welke partner hen het beste past. Wij verwachten met onze prestaties dat zij bij Avebe blijven. Het klopt inderdaad dat er ook leden zijn die eveneens aan Emsland leveren, zij zijn immers zelfstandig ondernemer. Maar liever had ik hen volledig bij Avebe gezien."
 
De zetmeelindustrie in veel landen (Frankrijk, Denemarken, Polen) wordt financieel uit het slop getrokken. Resulteert dit in oneerlijke concurrentie?
"Na de ontkoppeling in 2012 hebben verschillende lidstaten maatregelen genomen om hun eigen industrie te  beschermen, dat draagt niet bij aan een gelijk speelveld. Volgens mij wordt in diverse landen de steun inmiddels afgebouwd. Meer zorgen maak ik mij over de CO2-heffingen."
 
Hoezo?
"Het is waarschijnlijk dat er een CO2-heffing van kracht wordt. De impact daarvan kan groot zijn, zeker als de Europese lidstaten de heffingen op verschillende wijzen gaan invoeren. Dat zou concurrentievervalsing in de hand werken. Een level playing field in deze is cruciaal. We hebben dit jaar een groot deel van ons investeringsbudget (€45 miljoen, red.) geïnvesteerd in een techniek om bij de verwerking al het vruchtwater uit de aardappelen om te zetten in proceswater. Hierdoor hoeven we veel minder in te dampen, wat onze CO2-footprint kleiner maakt. Goed voor de duurzaamheid. Maar ook om ons voor te bereiden op de CO2-heffingen."
 
Hoe loopt de productie van het aardappeleiwit Solanic? Is daar ook verder in geïnvesteerd?
“De markt voor plantaardige eiwit groeit razendsnel. Met de productie van ons aardappeleiwit gaan we dan ook zo lang als mogelijk door. Het past ook goed in onze duurzaamheidsvisie. We zetten iets om van feed naar food. De eiwitmarkt blijft ook de komende jaren expanderen, kijk alleen al naar de groei in vleesvervangers. Al onze concurrenten hebben zich er inmiddels ook op gestort, al maak ik me weinig zorgen. Wij hebben het mooiste eiwit. Aan de ontwikkeling zijn we al in 2007 begonnen en het proces is niet gemakkelijk. Maar het liefst had ik nu uit al onze aardappelen Solanic gehaald, zo goed staat de markt ervoor.”
 
Gaat u de productie uitbreiden?
“Er zijn plannen, meer kan ik er nu niet over zeggen. Maar ter illustratie: Avebe heeft de potentie om jaarlijks 30 tot 35 miljoen kilo eiwit te produceren. We hebben 4 fabrieken, maar de eiwitproductie vindt tot dusver plaats op 1 locatie. Er zijn nog zo veel mogelijkheden.”