Het pesticidegebruik in de landbouw

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik heb een maand geleden ongeveer dezelfde vraag gesteld aan uw collega bevoegd voor Leefmilieu. Zij heeft me toen een positief antwoord gegeven, in die zin dat ze alles opnieuw zou screenen en opnemen, onder andere met de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Wat het luik Landbouw betreft, verwees ze echter ook naar u. Daarom stel ik de vraag hier ook.

Mijn vraag aan minister Demir was gebaseerd op een studie van de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren (Velt) en de vzw Vogelbescherming Vlaanderen. Daarbij werd vastgesteld dat er vooral bij een aantal dode mezen heel veel sproeimiddelen kunnen worden teruggevonden, ook sproeimiddelen die eigenlijk allang niet meer zouden mogen worden gebruikt. Dat is de eerste bron waar ik me op baseer.

Daar is ondertussen een tweede bron bijgekomen. Dat onderzoek heeft toch nogal wat aandacht gekregen, ook in specifieke en wetenschappelijke tijdschriften. Het is een grootschalig Duits onderzoek. Men zegt dat het eigenlijk de eerste keer is dat dat op zo’n grote schaal en zo grondig gebeurt. De conclusie daarvan is opnieuw, ook al willen sommigen dat ontkennen, dat landbouw heel nefast is voor insecten.

In de buurlanden Duitsland en Nederland, toch landen waarnaar deze Vlaamse Regering blijkbaar ook voor andere beleidsdomeinen kijkt, heeft men echt een aantal regels of nieuwe plannen naar voren geschoven om dat in de toekomst te vermijden. Bovendien zal de Europese Commissie vandaag of morgen, als ze haar plannen zal voorstellen voor de Green Deal, ook qua biodiversiteit bepaalde doelen vooropstellen, zoals dat nu gebeurt voor het klimaat, weliswaar veel hoger dan deze regering dat voor Vlaanderen doet. Die normen inzake biodiversiteit vooropstellen zal natuurlijk ongetwijfeld ook gevolgen hebben voor het probleem waarover het hier gaat.

Minister, bent u van plan om specifieke maatregelen te nemen op basis van deze twee toch vrij recente studies, waarvan een op Vlaanderen en eentje op onze buurlanden betrekking heeft?

Hebt u ideeën en suggesties over een globaal en gecoördineerd beleid voor de aanpak van pesticiden? Uiteraard gaat mijn vraag in uw geval over de professionele gebruikers. Het is ook daarom dat minister Demir eigenlijk voor een stuk de bal terugspeelde.

Bent u van plan om bijkomende maatregelen te nemen en vooral om die ook te handhaven?

Uit gesprekken die ik in een vorig politiek leven nog heb gevoerd met de mensen van de VMM, bleek immers ook wat frustratie omdat er heel vaak problemen zijn met landbouwers die activiteiten uitoefenen dicht bij beken en andere wateren en daar qua handhaving eigenlijk meer op zou moeten worden ingezet.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Vandenhove, ik denk dat het gisteren uw verjaardag was. Ik heb u nog niet gefeliciteerd – ik vergeet verjaardagen altijd –, maar bij dezen staat het in de notulen van het parlement als blijvende herinnering. (Opmerking van Ludwig Vandenhove)

Het initiatief van de Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren (Velt) en vzw Vogelbescherming Vlaanderen betreft een privaat onderzoek waar burgers bij betrokken zijn. De opzet en de resultaten van het onderzoek laten nog niet toe om heel duidelijke conclusies te trekken. Er kan nog geen causaal verband worden aangetoond tussen mezensterfte en de bestrijding van de buxusmot in tuinen.

In Nederland is over hetzelfde thema wetenschappelijk onderzoek gedaan door het Instituut voor Ecologie van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen. Deze onderzoekers legden een link met de bestrijding van vlooien en teken bij honden en katten. Mezen gebruiken honden- en kattenharen die ze op de grond vinden om hun nest te bekleden. Ik wist dat niet en heb dat nu dus geleerd. Doordat hun baasjes de honden en katten met diergeneesmiddelen tegen vlooien en teken behandelen, blijken de haren in sommige gevallen insecticiden te bevatten. De mezenjongen worden hieraan blootgesteld in het nest en nemen de insecticiden op. In 97 procent van het aantal keren dat in Nederland bij jonge mezen insecticiden zijn gevonden, zou het kunnen gaan om deze vorm van contaminatie. Als conclusie gaven de Nederlandse onderzoekers aan honden- en kattenbezitters de raad om haren van behandelde dieren na het borstelen niet te laten rondslingeren in de tuin of de natuur.

Het Duits onderzoek waarnaar u verwijst, stelde vast dat het aantal insectensoorten en de hoeveelheid insecten per hectare gedaald is. Er wordt evenwel geen uitsluitsel gegeven over de oorzaken. Net zoals collega Demir moet ik vaststellen dat sowieso bijkomend onderzoek noodzakelijk is, zonder de ernst van wat u aanhaalt over de mezensterfte, in twijfel te trekken. We moeten wel weten wat de precieze oorzaken zijn.

Op basis van de door u geciteerde onderzoeken lijkt het voor ons weinig waarschijnlijk dat de Europese Unie, die bevoegd is voor de markttoelating van actieve stoffen in gewasbeschermingsmiddelen, haar procedures zal bijsturen. Deze procedures zijn wetenschappelijk onderbouwd, waarbij een onafhankelijke risicobeoordeling door het European Food Safety Agency een belangrijke rol speelt.

Daarnaast wens ik te onderstrepen dat geen enkele landbouwer zomaar onbezonnen aan het spuiten gaat. Elke behandeling kost tijd en geld, en drukt dus op de marges van de onderneming.  Men spuit dus niet voor zijn plezier, maar om de oogst te beschermen tegen ziekten en plagen en ons als consument te kunnen blijven bevoorraden.

Hoe pakken we het beleid aan? Het beleid is vandaag reeds geharmoniseerd op Europees niveau en wordt daar gecoördineerd. Dus dezelfde regels gelden in alle lidstaten, wat ook logisch is want voedingsmiddelen kunnen vrij verhandeld worden binnen de eengemaakte markt. De Sint is vorig weekend terug naar Spanje vertrokken, maar we  hoeven ons geen zorgen te maken over de mandarijntjes die hij hier achterliet want voor de Spaanse boeren gelden dezelfde gecoördineerde regels als voor onze boeren op het vlak van gewasbescherming. Meer coördinatie is moeilijk mogelijk.

Om de vijf jaar wordt een Vlaams Actieplan Duurzaam Pesticidengebruik opgemaakt. Het tweede Vlaams actieplan 2018-2022 maakt deel uit van het Nationaal Actie Plan d’Action National (NAPAN) om pesticiden te reduceren. Het NAPAN omvat alle gecoördineerde plannen inzake pesticiden in België. Dit plan bevat zowel acties specifiek gericht naar de landbouwsector, als ruimere acties om het water te beschermen en acties rond productbeleid.

De controle en handhaving van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in België is een federale bevoegdheid. Dit valt dus niet onder Landbouw, maar onder de bevoegdheid van de federale ministers De Block en Ducarme. In de jaarlijkse activiteitenverslagen van het FAVV kunt u de controleresultaten terugvinden. Ik ben absolute fan van een strikte handhaving van het gebruik. Maak u daar geen zorgen over. Ik ga ervan uit dat dit op een goede, gecoördineerde wijze gebeurt.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik ben de laatste om zomaar aan de landbouwsector te zeggen wat u terecht aanhaalt. Er zijn in alle sectoren cowboys. Ik ben het met u eens dat de meeste landbouwers en fruittelers dit op een goede manier proberen te doen. Ik ben wel een beetje ontgoocheld want uw antwoorden zijn correct, maar wel vrij algemeen.

Het klopt dat de sproeistoffen een federale bevoegdheid zijn, maar als het gaat over de beken dan hebt u ongelijk. In het regeerakkoord gaan 37 bladzijden  – u zult wel verwijzen naar de minister bevoegd voor Milieu – over Justitie. Daar staat voor mij weinig concreets in. Maar goed, als er 37 bladzijden geschreven worden over handhaving en Justitie, dan verwacht ik dat niet alleen de minister van Leefmilieu maar ook alle andere bevoegde ministers werk maken van een integraal handhavingsbeleid. Zowel het antwoord van minister Demir als uw antwoord zijn correct, maar ik verwacht wat meer concrete invulling.

U verwijst naar de onderzoeken in Nederland en Duitsland. Wat houdt ons tegen om ook in Vlaanderen een veel grondiger onderzoek te doen naar pesticidegebruik door privépersonen of professionele gebruikers en naar mogelijke cruciale verbanden?

Minister Crevits heeft het woord.

Ik ben blij dat u beaamt dat het antwoord correct is. Sowieso wordt ook bij ons steekproefgewijs gecontroleerd, enerzijds op basis van toeval en anderzijds op basis van risicoanalyses. Niet-naleving van de regels leidt tot serieuze sancties op het gebied van de inkomenssteun die bestaat in het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid. Het is absoluut niet zo dat er niet wordt gecontroleerd.

De aanleiding voor de problematiek die u aanhaalt, zijn de mezen. Ik heb u gezegd dat ik die problematiek ernstig vind, maar het is van belang om de precieze oorzaken na te gaan. Daar is verder onderzoek voor nodig, niet alleen Vlaams onderzoek maar ook Nederlands en Duits onderzoek. Je kunt enkel maatregelen nemen of ingrijpen als je precies weet hoe je dat kunt doen. Het is een groot verschil of de oorzaak hier honden- of kattenharen zijn dan wel landbouwers die bepaalde sproeistoffen gebruiken. Ik heb geprobeerd om die nuance mee te geven zonder afbreuk te willen doen aan de verantwoordelijkheid en de zorg om in Vlaanderen gecontroleerd pesticiden te gebruiken.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dat volstaat.

De vraag om uitleg is afgehandeld.