Ingestorte suikerprijzen

Een zeil met daaronder honderden bieten op een veld in Boutersem, bij Tienen. Daar heeft bietenteler Kobe Ruell (30) ons in zijn tractor over een slijkerige veldweg mee naartoe genomen. De Tiense Suikerraffinaderij zal de bieten komen halen en er Ruell duizenden euro’s voor betalen.
 
Maar de landbouwer verdient er wellicht geen cent mee, vertelt hij even later in de keuken van zijn boerderij. Vijf generaties Ruell teelden hier bieten. Zelf begon Kobe Ruell eraan op zijn 14de, nadat zijn vader een dodelijke val gemaakt had op zolder. Het huis wordt volop verbouwd, rond ons aan de keukentafel staan foto’s van zijn peuter.

‘Al twee jaar maak ik geen winst met mijn bieten’, zegt hij. ‘Dat kun je even uitzweten, maar niet lang. Als ik volgend jaar opnieuw niets verdien, is de kans groot dat ik ermee stop. Het hart zegt: bieten zaaien, maar het verstand zegt: stop ermee.’ Overleven doet Ruell dankzij de teelt van maïs, tarwe, vezelvlas en aardappelen. En dankzij de 170 vleeskoeien in de stal achter ons.
 
De jonge landbouwer zou niet de eerste bietenboer zijn die ermee kapt. Tussen 2017 en 2019 gaven 408 bietentelers er de brui aan, blijkt op basis van de gegevens van de twee grote Belgische suikerbedrijven Iscal en Tiense Suiker. Er zijn nog zo’n 7.000 bietentelers actief. Die rooien bieten waar de Belgische suikerfabrieken elk jaar zo’n 800.000 ton suiker van maken. Goed voor 200 miljard klontjes of 1,6 miljoen pakken van de bekende ‘kinnekessuiker’ cassonade.
 
De lage suikerprijzen doen de boeren afhaken. Die zijn in elkaar gestuikt sinds de Europese Commissie de suikermarkt in 2017 liberaliseerde door de limiet op de hoeveelheid suiker die bedrijven mochten produceren en de minimumprijs die ze moesten aanrekenen af te schaffen. De Wereldhandelsorganisatie pikte het niet langer dat de EU haar suikersector afschermde.
 
Na de liberalisering gingen alle remmen los bij de Europese suikerfabrieken. In 2017 maakten ze volgens de Verenigde Naties liefst 26,7 procent meer suiker dan in het jaar voordien, hoewel de productie een jaar later alweer 17 procent daalde. Door meer suiker te maken wilden ze hun vaste kosten verdelen over meer suiker. Grote suikerbedrijven hoopten met een suikeroffensief klanten weg te pikken van kleinere concurrenten.
 
Maar dat plan mislukte. De suikeroorlog heeft geen winnaar, buiten misschien de voedingsbedrijven die goedkope suiker kunnen kopen. De Europeanen moesten al die extra suiker niet. In 2017 maakten de Europese bedrijven volgens de Europese Commissie 181 miljoen ton suiker, terwijl de Europeanen maar 172 miljoen ton aten. Het overschot exporteren was niet echt een optie, want export is duur door de transportkosten.
 
Het belangrijkste effect van de groeiende suikerberg was de ineenstuiking van de suikerprijs. Voor 2017 kregen de suikerbedrijven dankzij de quota minstens 404 euro voor een ton suiker. In de voorbije jaren moesten ze het stellen met zo’n 320 euro. In het topjaar 2012 kregen ze nog het dubbele.
 
De bedrijven voelen de gevolgen vandaag nog altijd. In de eerste negen maanden van zijn huidige boekjaar verkocht het Duitse Südzucker voor 1,7 miljard euro suiker. Daar maakte het grootste suikerbedrijf ter wereld geen winst mee. Het brutobedrijfsverlies (ebitda) van zijn suikerfabrieken bedroeg 37 miljoen euro.

De industrie schoof een deel van de lagere inkomsten af op de boeren. ‘Zij konden voor de liberalisering rekenen op minstens 31 euro per ton suikerbieten’, zegt Peter Haegeman, de secretaris-generaal van de Confederatie van de Belgische Bietenplanters. 'De jongste jaren moesten sommigen het met tot een derde minder stellen.’
 
Het gevolg is dat veel boeren geen winst of zelfs verlies maken. In een recent rapport schrijft het Prijzenobservatorium dat de winstgevendheid van de Belgische suikertelers naar beneden is gegaan.
 
De Belgische boeren voelen zich in de steek gelaten door Tiense Suiker, dat driekwart van alle Belgische suiker maakt. De Belgische maker van ‘kinnekessuiker’ is in handen van het Duitse Südzucker.
 
Dat bedrijf zou hen benadelen ten voordele van de Duitse boeren. Die hebben 58 procent van de aandelen van het beursgenoteerde bedrijf. ‘Hoe minder Südzucker ons voor onze bieten geeft, hoe meer het de Duitse telers kan geven voor hun bieten en hoe hoger het dividend is dat de Duitse boeren krijgen’, zegt Ruell. ‘Südzucker betaalt ons minder dan Iscal zijn boeren.’

Dat klopt. Het vakblad De Bietplanter schrijft dat Iscal zijn boeren in 2017 tussen 26 en 30 euro per ton bieten betaalde. De boeren van Tiense Suiker kregen 23,5 euro.
 
‘Dat komt omdat Iscal bieten inkoopt met loof erbij, terwijl wij alleen de biet zelf kopen’, zegt Guy Paternoster, de grondstoffendirecteur van Tiense Suiker. ‘En ze exporteren minder ver. Enfin, dat denk ik. U moet het hen zelf vragen.’