Hoe bedreigt droogte onze waterlopen?
De ecologische impact van droogte op waterlopen verloopt in fases. Als eerste neemt de stroomsnelheid af, waarna er verminderd contact ontstaat tussen water en oever bij een dalend waterpeil. Dan valt de stroming helemaal stil, ontstaat fragmentatie van de loop en valt ze tenslotte helemaal droog. Uiteraard heeft dat ook een negatieve impact op de waterkwaliteit. Bij droogte neemt het zuurstofgehalte af en neemt de temperatuur toe. Dit kan zorgen voor vissterfte, bloei van blauwalgen en verzilting.
De voorbije weken nam de VMM al heel wat maatregelen om schade aan haar waterlopen te voorkomen. In alle stroomgebieden wordt het water zo lang mogelijk vast gehouden. Daarom hebben we heel wat stuwen verhoogd, afwateringsconstructies gesloten, … Maaibeurten worden uitgesteld omdat het aanwezige kruid voor een vertraagde afvoer en hogere peilen zorgt.
Typerend voor een droge periode is dat ook de vraag naar water groot is. Het waterverbruik bij landbouwers en huishoudens neemt toe. Meer en meer wordt water uit de waterlopen gewonnen om dieren water te geven, akkers te irrigeren, … De combinatie van een lage beschikbaarheid en een grote vraag zorgt er voor dat bijkomende maatregelen genomen moeten worden.
Naar een eenduidige aanpak
Het nieuwe afwegingskader ‘Ecologische kwetsbaarheid bij droogte’ moet het mogelijk maken om tot een eenduidige aanpak voor Vlaanderen te komen, met onderbouwde keuzes op basis van wetenschappelijke info. Enkele belangrijke parameters:
- De aanwezigheid van beschermde en zeldzame vissoorten zoals de beekprik, de rivierdonderpad, de kleine en grote modderkruiper.
- De grootte van de waterlopen is ook een belangrijke parameter. Een bepaalde hoeveelheid water onttrekken uit een kleine waterloop heeft veel meer impact dan dezelfde hoeveelheid uit een grote waterloop.
- Tussen waterlopen in meer hellende gebieden en vlakke gebieden zoals polders wordt voor de nodige differentiëring gezorgd zodat een beslissing op maat van de waterloop mogelijk is. Er zijn drempels afgesproken die minimaal gerespecteerd moeten worden.
Op basis van het afwegingskader hebben de 5 provinciegouverneurs de voorbije weken al heel wat captatiebeperkingen opgelegd om onherstelbare schade aan de ecologische toestand van waterlopen te voorkomen. Deze beslissingen zijn niet evident gezien de grote vraag naar water, maar noodzakelijk om de inspanningen voor een betere waterkwaliteit, het herstel van vrije vismigratie en meer natuurlijke waterlopen niet verloren te laten gaan.
Deel van een groter geheel
Dit kader houdt specifiek rekening met de ecologische kwetsbaarheid van de waterlopen voor droogte. Ondertussen werkt de VMM in nauwe samenwerking met De Vlaamse Waterweg, het Departement Mobiliteit en Openbare Werken, het Departement Omgeving, het Departement Economie, Wetenschap en Innovatie, het Departement Landbouw en Visserij en het Agentschap Natuur en Bos ook verder aan een globaal afwegingskader prioritair watergebruik tijdens droogte, waarvan het ecologische kader onderdeel uitmaakt. Zij werken samen met de betrokken maatschappelijke actoren toe naar een maximaal gedragen kader. In dit kader komt naast oppervlaktewater ook grondwater, drinkwater en grijswater aan bod. Zowel de socio-economische en ecologische impact van waterschaarste en van de baten bij het nemen van de voorzorgsmaatregelen worden in dit project in kaart gebracht.
