Hoe brand voorkomen

Problemen elektrische installaties
Met stip staan elektrische problemen op de eerste plaats als oorzaak van het ontstaan van stalbranden. Het is dan ook van fundamenteel belang en tevens wettelijk verplicht om de laagspanningsinstallatie 5-jaarlijks te laten keuren door een externe dienst voor technische controle. Niet alleen de elektrische installatie op het landbouwbedrijf is onderhevig aan een verplichte controle, ook de landbouwmachines moeten periodiek gecontroleerd worden. Zorg ervoor dat de elektrische installaties conform zijn aan de voorschriften en laat werkzaamheden steeds uitvoeren door een erkend vakman. Daarbovenop moeten de elektrische installaties regelmatig visueel gecontroleerd worden.
 
Oververhitting landbouwmachines
Tijdens de oogstperiode worden de machines intensief gebruikt. Deze hoge belasting, vaak in combinatie met hoge omgevingstemperaturen en de aanwezigheid van het droge en bijgevolg brandbare oogstmateriaal, kunnen zelfs tijdens het oogsten of het transport een brand veroorzaken. Het is dan ook belangrijk dat landbouwvoertuigen regelmatig onderhouden worden en draaiende machines niet onbeheerd achtergelaten worden. Ook de bewegende onderdelen van de oogstmachine houden een brandrisico in indien er zich oogstresten tussen de onderdelen bevinden. Zorg ervoor dat de beschermkappen steeds aanwezig zijn en vervang deze bij beschadiging.
Andere aandachtspunten zijn:
•    Rook niet en maak geen vuur tijdens de oogstwerkzaamheden en handhaaf een rookverbod nabij de opslagplaats.
•    Plaats geen brandbare materialen in de buurt van bewegende machineonderdelen.
•    Vermijd overbelasting van machines door een correct gebruik volgens de voorschriften van de fabrikant.
•    Controleer regelmatig de elektrische installatie van de machine op zichtbare gebreken.
•    Controleer de koelinstallatie (water- of luchtkoeling) op een correcte werking voor en tijdens ieder gebruik van de machine.
•    Zorg voor een regelmatig onderhoud en een correcte afstelling van de motor en haar onderdelen door een vakbekwaam persoon (leverancier).
•    Controleer specifiek het koelcircuit van de niet-luchtgekoelde motor om oververhitting te voorkomen.
•    Zorg voor een voldoende hoog oliepeil en ververs de olie volgens de instructies van de fabrikant (handleiding of onderhoudsboekje). Controleer regelmatig op olielekken.
•    Leg een machine die verdachte geluiden maakt, verdachte geuren produceert of storingen aangeeft onmiddellijk stil.
•    Een brandblusapparaat (poederblusser) is verplicht aanwezig op ieder landbouwvoertuig.
•    Indien het voertuig of de machine beschikt over een batterijschakelaar, schakel deze dan uit bij stilstand van de machine. Verwijder de batterij indien de machine langere tijd niet gebruikt zal worden.
 
Zelfontbranding
Zelfontbranding (broei) is een proces waarbij een hoeveelheid brandbare stof tot ontsteking komt zonder voorafgaande warmtetoevoer van buitenaf. Dit proces wordt door heel wat factoren beïnvloed, onder meer de aard van het materiaal (eiwitgehalte, ouderdom), het vochtgehalte (vooral tussen 20 en 40%), de persdichtheid, het volume, het oppervlak en de stapeling van het materiaal en de omgevingstemperatuur. Hooibroei komt vooral binnen zes weken na het oogsten voor.
Zorg voor een voldoende droging van biologisch materiaal (zoals hooi, stro, vlas) op het veld vooraleer de oogst binnen te halen en op te slaan. Onvoldoende gedroogd materiaal kan in de loods verder gedroogd worden door een drooginstallatie.
Het is belangrijk dat de balen binnen 2-4 uur na het oprapen en persen ervan gewikkeld worden om het begin van mogelijke oververhitting in de baal te voorkomen. Het wikkelen in een folie zorgt er namelijk voor dat er geen verse zuurstof aangevoerd wordt. Een goed principe kan het wikkelen zijn binnen:
-        2 uur bij een omgevingstemperatuur van 20°C
-        3 uur bij een omgevingstemperatuur van 15°C
-        4 uur bij een omgevingstemperatuur van 10°C
 
Eisen opslagplaats
In geen geval mogen machines, brandbare vloeistoffen en vaste stoffen opgeslagen worden in dezelfde ruimte als het hooi en stro. Het gebruik van een strozolder is eveneens af te raden, beter gebeurt de opslag in een aparte ruimte. Hou deze ruimte vrij van stof en vermijd de opslag van andere materialen. Zorg dat deze opslagplaats afdoende bescherming biedt tegen regen, zodat de opgeslagen balen hooi en stro niet nat worden. De opslagplaats staat idealiter op enige afstand van andere gebouwen.
•    Zorg dat alle lampen voorzien zijn van armaturen.
•    Hou de opslagplaats proper en overzichtelijk: vermijd oude en nieuwe opslag in dezelfde silo of ruimte.
•    Stapel de balen niet te hoog en niet te dicht op elkaar, laat ruimte voor natuurlijke luchtcirculatie.
•    Dek de balen niet af met plastiek of ander afsluitend materiaal.
•    Controleer regelmatig de temperatuur van de stapel. Vanaf een temperatuur van 50°C of meer in de baal, is extra waakzaamheid vereist.
•    Vermijd het binnen stapelen van pas geoogste balen bij heel warm weer.
•    Bij grote opslag is de installatie van rookdetectoren aangewezen: deze toestellen bevatten een sensor die gassen die ontstaan (zoals CO) zal detecteren.
 
Besluit
De combinatie van de opslag van grote hoeveelheden brandbare materialen, machines en vaak verouderde elektrische installaties, zorgen voor een verhoogd brandrisico. Jaarlijks worden verschillende land- en tuinbouwbedrijven getroffen door een brand, met vaak verregaande financiële gevolgen. In sommige gevallen is de schade zo groot dat heropbouw niet meer mogelijk is, waardoor het voortbestaan van het bedrijf in het gedrang komt. Dit risico kan echter significant ingeperkt worden door enkele gerichte acties zoals de 5-jaarlijkse keuring van de laagspanningsinstallatie, het vermijden van de stockage van de machines in de opslagloods en het onderhoud van de machines. Een algemeen rookverbod zowel op het bedrijf als tijdens de oogstwerkzaamheden zijn eveneens sterk aan te raden.
In een volgende nieuwsbrief wordt er dieper ingegaan op de organisatie van het landbouwbedrijf om de brandveiligheid te verhogen.
Meer info? Bekijk de brochure: Brandpreventie in land- en tuinbouw