Drainage in landbouwgronden in relatie tot het vergunningsbeleid

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

We hebben de afgelopen twee weken hoorzittingen over de droogte gehouden. Een van de problemen die daarbij naar voren kwamen, waren de drainages. Er wordt vanuit de landbouwgronden nog heel veel water gedraineerd en rechtstreeks afgevoerd naar sloten, rivieren en de zee.

Nog steeds worden in Vlaanderen nieuwe drainages gerealiseerd. De aanleg van nieuwe drainages in landbouwzones is vrijgesteld van een omgevingsvergunning, maar niet in ruimtelijk kwetsbare gebieden en overstromingsgebieden.

Het water- en bodembeheer in landbouwgebieden is nog steeds veel te veel gericht op de afvoer van water en veel te weinig op het water vasthouden. Dat bleek uit de hoorzittingen vorige week. Zo werden de voorbije decennia zeer veel gronden gedraineerd. Doel was om de bewerkbaarheid van percelen te verbeteren en vroeger op het veld te kunnen. Een aanzienlijk deel van het neerslagwater verlaat via die drainage de percelen en is dan niet meer beschikbaar voor de teelt. De drainage zorgt ervoor dat het grondwater minder aangevuld wordt. Het gevolg is dat de gronden in periodes van droogte nood hebben aan water. Landbouwers opteren dan ook steeds meer voor irrigatie van akkers en zelfs graslanden met grondwater en/of water gecapteerd uit waterlopen.

Een oplossing om water veel beter vast te houden en bijgevolg een buffer op de landbouwgronden te voorzien zijn peilgestuurde drainagesystemen. Dat bleek uit de hoorzittingen van afgelopen week. In twee gevallen is een lage waterstand een must: bij het zaaien en het oogsten. In andere periodes is deze lage waterstand niet nodig. Met peilgestuurde drainagesystemen kan de landbouwer het waterpeil regelen zodat enkel tijdens de korte periodes dat dit nodig is, het peil verlaagd wordt op het veld.

Minister, hebt u een overzicht van het aantal vergunningen die de voorbije vijf jaar afgeleverd werden voor de drainering van landbouwgrond?

Bent u akkoord dat nieuwe gewone drainages absoluut niet meer gewenst zijn? Bent u akkoord dat een moratorium op dergelijke drainages wenselijk is?

Bent u bereid een initiatief te nemen om een code van goede praktijk op te maken die enkel nog peilgestuurde drainages toelaat waarbij ervoor gezorgd wordt dat er enkel voor een tijdelijke verlaging van de grondwatertafel gezorgd wordt en in de andere periodes water vastgehouden wordt op de landbouwpercelen?

Bent u akkoord om op termijn geen irrigatie meer toe te laten met extern gewonnen water – oppervlaktewater of grondwater – op percelen waar onvoldoende inspanningen gedaan werden om het water vast te houden, zoals percelen met een klassieke drainage?

Minister Demir heeft het woord.

Er is geen overzicht van het aantal besliste vergunningen / geacteerde meldingen waarin rubriek 53.3, dus de drainering die noodzakelijk is om het gebruik of de exploitatie van cultuurgrond mogelijk te maken of te houden, is opgenomen. Een bevraging van het omgevingsloket leert dat er circa 45 projecten werden ingediend waar een drainering deel van uitmaakt. Deze data zijn niet volledig aangezien er bij de Vlaamse overheid geen data beschikbaar zijn over de periode vóór het omgevingsloket, voor 23 februari 2017.

Ik ben van mening dat maximaal ingezet moet worden op het ter plaatse houden en bergen van water. Klassieke drainages passen niet in deze visie. Alle wetenschappelijke aanbevelingen geven deze boodschap. We moeten evolueren naar peilgestuurde drainages.

Een code van goede praktijk kan een belangrijk instrument zijn om de overstap naar peilgestuurde drainage te zetten in Vlaanderen. Het is natuurlijk essentieel dat ook de landbouwsector zelf het nut en de relevantie van deze transitie inziet en ondersteunt. Ik stel vast dat de sector zelf tot dit besef komt en dat er concrete projecten lopen om dit meer en meer ingang te doen vinden.

Gelet op het belang van veranderde omgang met grondwater op cultuurgronden in de strijd tegen waterschaarste ten gevolge van droogte, moeten we ook verder durven kijken naar andere instrumenten en op niveau van de vergunning de opties in kaart brengen. Hier duikt dan een aanpassing van de sectorale voorwaarden voor drainages op waarbij peilsturing als sectorale voorwaarde kan worden opgenomen voor nieuwe drainages die worden aangevraagd.

Voor bestaande drainages kan er worden gewerkt met een overgangsregeling of kan prioritair worden gewerkt met betrekking tot kwetsbare gebieden. Dat kan al dan niet gepaard gaan met een steunmechanisme voor de landbouwer. Ik wil ook benadrukken dat we alle opties moeten bekijken. Er is nog niets beslist, maar we moeten natuurlijk wel stappen zetten op dit vlak, vanuit een gedeelde verantwoordelijkheid. De aanbevelingen zijn duidelijk.

Wat uw vierde vraag betreft, voor alle duidelijkheid, ik ga niet vooruitlopen op de zaken, maar ik erken wel dat het een contradictie is dat men bijvoorbeeld een grondwatervergunning voor irrigatie of beregening gaat toestaan op percelen waar men enkele maanden daarvoor het grondwater actief en bewust afvoerde. Opnieuw wil ik hier de opties bekijken om bij een grondwatervergunning voor irrigatie via sectorale voorwaarden de overstap naar peilgestuurde drainage op te leggen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, dank u wel voor uw antwoorden. In de hoorzittingen over droogte hebben we heel duidelijk gehoord dat drainage een groot probleem is, en eigenlijk ook dat de landbouwers dat zelf inzien en bereid zijn om inspanningen te leveren daaromtrent. Dat geeft u zelf ook aan. U somt inderdaad een aantal mogelijkheden op die zouden kunnen helpen, maar ik hoor geen plan, geen strategie. U zegt dat er nog niks is beslist, maar u kondigt een strategie inzake droogte aan. U zou die nog voor het reces lanceren, hebben we vorige week in de plenaire vergadering gehoord. Ik veronderstel dat die dan toch wel maatregelen zal bevatten die te maken hebben met drainage. Of ziet u dat anders, en zijn drainagemaatregelen geen onderdeel van uw droogtestrategie? Als dat niet het geval is, wanneer kunnen we dan wel maatregelen verwachten die een duidelijke richting aangeven? U hebt nu immers heel veel mogelijkheden opgesomd, en dat klopt ook allemaal wel, maar u hebt geen enkel engagement gegeven. Zal het meer sturen van die drainage een onderdeel uitmaken van uw droogtestrategie? Als dat niet het geval is, wanneer mogen we dan wel maatregelen verwachten om drainage te regelen?

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, dank u wel voor het antwoord. Collega, dank u voor de vraagstelling. Ik heb het gevoel dat u vandaag een groot hart voor moratoria hebt, van het ene naar het andere in deze commissie.

Er zijn een aantal evoluties op het terrein. Er zijn de kenniscentra. Er zijn een aantal proefprojecten geweest. We hebben in de hoorzittingen inderdaad heel wat mooie voorstellen gezien. Ik heb toen ook heel bewust gevraagd wat we kunnen leren uit de proefprojecten, en of eventueel met doorrekeningen kan worden bekeken op welke manier we meer resultaten kunnen boeken op Vlaams niveau. Ik denk dat er inzake peilgestuurde drainage binnen de sector zelf momenteel heel veel kennisopbouw bezig is. De minister heeft er ook naar verwezen. In het kader van de goede praktijken is er zeker potentieel om daar meer op in te zetten. Ik heb uit de hoorzittingen zeker ook begrepen dat er een grote gebiedsdifferentiatie is, zeker als we spreken over … (onverstaanbaar) … en dergelijke meer.

Minister, ik heb begrepen, maar wou dat zeker toch nog eens expliciet vragen, dat die doorrekening zou gebeuren voor Vlaanderen, en in overleg met de landbouwsector en de kenniscentra, om te bekijken hoe een eventuele nieuwe bijsturing van de normen inzake peilgestuurde drainage kan gebeuren, wat daarvoor noodzakelijk is, welke drempels er eventueel moeten worden weggewerkt. Overlegt u daaromtrent met de betrokken sectoren en kenniscentra?

Mevrouw Perdaens heeft het woord.

Ik deel de mening van de minister dat het hoofdzakelijk van belang is om in te zetten op het lokaal vasthouden en bergen van water, zij het via peilgestuurde drainage, zij het op andere manieren. Ik denk dat niemand in de commissie daar het nut en het belang van miskent, niet het minst het belang voor de flora en fauna die lijden onder het droogleggen. De minister gaf aan dat er op het gebied van peilgestuurde drainage projecten lopen. Ik vroeg me af of er projecten op til zijn in samenwerking met de landbouwsector die al uitrolbaar zijn en waarbij rekening wordt gehouden met verdere maatregelen om op andere manieren dan alleen via de peilgestuurde drainage ervoor te zorgen dat op die landbouwgronden het water vastgehouden en geborgen kan worden. Op welke termijn kunnen we hierin evoluties verwachten?

De heer Pieters heeft het woord.

Minister, als we naar drainages kijken, is het, zoals collega Rombouts zegt, een beetje afhankelijk van het gebied. Meestal zijn dat niet de hoger gelegen gebieden maar de lager gelegen gebieden en valleien. Er zou toch vanuit Vlaanderen een regelgeving moeten zijn om daar te werken met opvangbekkens of met stukken bos die in natte gebieden kunnen worden omgezet. In die lager geleden gebieden, moet je natuurlijk ergens met dat water naartoe. Dus daar moet iets voor gebeuren. Ik neem aan dat ook de landbouwers lichtjes met een probleem zitten. Iedereen heeft daar zijn percelen. Ik denk niet dat dat gemeentelijk kan worden opgelost want dat doet zich vaak intergemeentelijk voor. Vlaanderen zal daar misschien een tandje moeten bijsteken om daar in te grijpen.

Minister Demir heeft het woord.

Dank u voor de tussenkomsten. Mijnheer Pieters, dat klopt.

Wat de droogtestrategie betreft, mevrouw Schauvliege, heb ik al gezegd dat ik daarmee bezig ben. Die zal er voor het reces zijn. Ik wil niet vooruitlopen op de feiten, dat zou niet verstandig zijn. Er moet nog overleg zijn met de sector. Vorige keer hebt u mij verweten geen overleg te hebben georganiseerd met de landbouwsector. We zijn nu volop in overleg. Het zal sowieso voor het reces zijn. Er zullen heel wat maatregelen inzitten, maar het spreekt voor zich dat ik vandaag niet ga vooruitlopen op wat wel en wat niet. Dat zou niet verstandig en ook niet collegiaal zijn ten aanzien van mijn collega's in de Vlaamse Regering. Zoals u ook weet, is het wijzigen van de sectorale voorwaarden een beslissing van de Vlaamse Regering. Het spreekt voor zich dat ik ook daarover in overleg zal gaan met mijn collega's.

Mevrouw Rombouts, uiteraard zullen we in overleg gaan wat de doorrekening betreft. We zullen dat deels wetenschappelijk onderbouwen. Maar ook dat zal in overleg met de sector zijn.

Voor het overige was er de vraag over de bufferbekkens en landinrichtingsplannen. Mevrouw Perdaens, hoeveel er van die projecten lopen, moet ik eens navragen, maar dat zijn er veel. Ik heb tijdens het weekend nog in Heers een project samen met de landbouwsector gezien. Er staan er nog heel wat op stapel voor de komende jaren.

We mogen vooral niet vergeten dat dat heel veel geld kost, ook wat de droogtestrategie betreft. Ik hoor de collega's daar graag over praten, maar dat zal heel veel geld kosten, ik weet niet of u dat beseft. U vraagt geld voor de zorg, voor onderwijs, voor dit of dat, maar er zullen keuzes worden gemaakt.

Wat de droogtestrategie betreft, zal ik voor het reces samen met de voltallige Vlaamse Regering een strategie bepalen die ik uiteraard in de commissie wil komen toelichten.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik dank u voor de belofte om voor het reces al een tip van de sluier op te lichten. Ik had natuurlijk gehoopt dat u ook vandaag al een engagement zou uitspreken om wel degelijk een van de belangrijkste droogtemaatregelen te nemen, wat ik nu eigenlijk nog niet hoor. Maar ik heb goede hoop dat u voor het zomerreces een goed plan zult voorleggen dat drainage ook aanpakt. Ik hoop dat dat verder zal gaan dan de betonstop. Ik kijk uit naar uw toelichting in deze commissie want naast het feit dat we moeten werken aan het behoud van de open ruimte, moeten we ook werk maken van een peilgestuurde of slimme drainage. Dit was een van de conclusies uit de hoorzittingen over de droogteproblematiek. We kunnen en moeten daar echt stappen vooruit zetten als we werken willen maken van die droogtemaatregelen. Bij dezen dan ook een warm pleidooi om dat te doen. En verder kijk ik uit naar de aanpak die u de volgende weken zult voorstellen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.