Aardappeltelers halen hun inkomsten grotendeels uit twee bronnen. Enerzijds uit de aardappelen die ze verkopen aan de industrie, die ze verwerkt tot (diepvries)frieten en aardappelproducten voor de horeca (de frietaardappelen). En anderzijds uit de aardappelen die ze verkopen aan de supermarktketens en kleinhandel.
De prijzen die ze krijgen van de industrie liggen al een hele tijd laag. Dat heeft voornamelijk te maken met het coronavirus en de lockdown die er geweest is. Door de lockdown zijn de horecazaken lange tijd gesloten geweest en werden er ook geen evenementen meer georganiseerd. Daardoor was er minder vraag naar industriële (diepvries)frieten en kwam de aardappelverwerkende industrie met overschotten te zitten.
De vraag is intussen wel weer aan het stijgen, maar bereikt nog lang niet het niveau van voor de coronacrisis. De North-Western European Potato Growers (NEPG), een internationale belangenorganisatie die ook de Belgische telers vertegenwoordigt, verwacht dat de prijzen voor aardappelen die naar de industrie gaan nog minstens tot het einde van het jaar op hetzelfde lage niveau zullen blijven. Op dit moment ligt de prijs die telers krijgen 66 procent lager dan vorig jaar.
Kleinere oogst door droogte/hitte
Daar komt nog bij dat ook de tweede bron van inkomsten kleiner dreigt te worden. Want door de droogte en hitte dit voorjaar en deze zomer zal de oogst dit jaar veel kleiner zijn dan vorig jaar.
Bij een parlementaire vraag een tweetal weken terug bevestigde minister-president Jan Jambon werk te zullen maken voor het op gang zetten van de procedure tot erkenning als 'ramp'.
Die oogst wordt voor een stuk verkocht aan supermarkten en kleinhandelaars. Maar dat stuk zal dus dit jaar kleiner zijn. Omdat het aanbod kleiner is, kunnen de telers wel een hogere prijs vragen. Maar die zal de mindere verkoop niet goedmaken.
Volgend seizoen minder areaal
Omdat de vooruitzichten zo slecht zijn dringt NEPG er bij landbouwers op aan om volgend seizoen minder aardappelen te planten.
Het is volgens NEPG de enige manier om te voorkomen dat er overschotten ontstaan en dat de prijzen verder zullen dalen.
Aardappelcontracten: het blijft een gok
Elk jaar opnieuw komen de aardappeltelers voor een moeilijke keuze te staan. Enerzijds kunnen ze een contract afsluiten waarin een vast tonnage voor een vaste prijs wordt afgesproken. Daarbij moet de landbouwer wel leven met de angst om zijn beloofde gewicht te halen en dreigt het milieu overbelast worden. Anderzijds is er de optie om een sprong in het onbekende te maken op de vrije markt.
Hoewel Belgapom vandaag vertelt dat de meeste landbouwers met contracten werken, adviseerde diezelfde koepel in 2017 om geen al te hoog gewicht per hectare te contracteren.
In 2018 kenden we een enorme droogte. De fabrieken waren toen keihard voor de aardappeltelers. Wie zijn beloofde tonnages uit het contract niet kon leveren, kreeg het hard te verduren. Door de dubieus opgestelde contracten werden tekorten door de fabriek, op kosten van de teler, opgekocht op de vrije markt. Vrije aardappelen staan in tijden van schaarste aan een hoge prijs. Dat jaar zijn er boeren geweest die opleggers aan aardappelen weggaven en daarbovenop nog een factuur moesten betalen. Voor vele boeren is dat jaar nog niet verwerkt, want die schulden werden vaak verspreid over contracten van de volgende jaren.
Vandaar dat er angst leeft om veel gewicht aan de fabrieken te beloven. Door de angst voor droogte werd minder gewicht beloofd in contracten. Wat de industrie dus eventueel moet bijkopen op de vrije markt gaat aan spotprijzen.
Hoe houdbaar zijn de huidige aardappelcontracten tegen de achtergrond van schommelende wereldprijzen en extreme en droge zomers?
De markt lijkt heel volatiel te zijn door variërende opbrengsten en variërende vraag. Opslag kan dat maar beperkt opvangen. Er is dus een risico dat gedragen moet worden. Het is de vraag of dat risico gedragen moet worden door teler, verwerker, handelaar, consument of de overheid. Op dit moment ligt bijna alle risico bij de teler zelf.
In overleg met alle partijen in de aardappelsector wordt via het forum Belpotato.be gewerkt aan een nieuw soort contracten. ‘Contracten die waken over een duurzame sector op zowel economisch als ecologisch vlak. We willen er werken aan een evenwichtige commerciële relatie’, vertelt Cools. Nog zien wat dat zal worden...
Oogst 2020
Akkerbouwers in het Verenigd Koninkrijk en Duitsland zijn reeds ver gevorderd met de aardappeloogst, bijna 60%. Dit is meer dan in de voorbije jaren werd behaald.
In België en Frankrijk is dat wel anders. Vrijwel alle aardappelen moeten nog gerooid worden van de hoofdoogst. In Frankrijk is nu ruim 10% gerooid. In de laatste 5 jaar was dat niet eerder zo weinig. Veel percelen konden niet eerder worden gerooid omdat ze niet voldoende waren afgestorven en omdat het eerder te droog was. Daarna viel plotse en kse hoeveelheid neerslag. Na de super droge maanden van april tot eind september dreigen de oogstomstandigheden bijzonder lastig te worden. Net zoals seizoen 2019 legt het ertoe aan dat dit onder zeer natte omstandigheden zal gebeuren. Aardappeltelers stellen alles in het werk om ook dit jaar - hoe lastig ook - de oogst zo goed mogelijk te laten verlopen. Veel moed gewenst en respect!
VTM Nieuws
Sofie Scherpereel - Landbouwexpert
