Het Europese Gemeenschappelijk Landbouwbeleid is geacht ervoor te zorgen dat er genoeg voedsel wordt verbouwd op een duurzame manier. Het moet ook streven naar landbouwproducten tegen redelijke prijzen voor consumenten, en een behoorlijk inkomen voor landbouwers.
Tot zover gaat de meeste kennis van de modale EU-burger over het GLB en het lijkt dat dit ook op gaat voor diverse politici en opiniemakers.
De werkelijkheid is dat het GLB een deksel is dat diverse potten dekt. Naast steun aan landbouwers omvat dat ook de diverse plattelandsontwikkelingsprojecten (zoals LEADER), zelfs natuurherstelprogramma’s, soortenbeschermingsprogramma’s en zoveel meer.
Het budget oogt zeer hoog, maar in het huidige GLB gaat dat over €122 per jaar per inwoner ( of zo’n 30 eurocent per inwoner per dag. Dit is voor het gehele, brede pakket, dus plattelandsontwikkeling en de diverse programma’s naast directe steun aan landbouwers inbegrepen.
Evengoed realiteit is dat je als landbouwer niet zomaar geld krijgt. De administratieve last is zwaar. Je moet op het veld rekening houden met de diverse “randvoorwaarden” en ook veel Vlaamse regelgeving ingebouwd in die randvoorwaarden. Een overtreding (ook administratief) en die hoeft niet groot te zijn, wordt in het beste geval enkel gestraft met een korting op de betalingen (ook soms gedurende meerdere jaren), maar veelal wordt je dubbel gestraft en krijg je er nog een forse boete bovenop. Geef toe dat met het vooruitzicht op nog meer verplichtingen voor een pak minder geld, de keuze om uit het systeem te stappen redelijk aanlokkelijk wordt. De boetes bij overtredingen van Vlaamse wetgeving blijven, maar je bent van een hoop administratie en extra regels vanaf.
De maatschappij (door toenemende verstedelijking?) verwacht steeds meer van de landbouwers en het platteland waarin de landbouw opereert. De landbouwsector probeert daarin mee te gaan. Dat lukt vrij aardig, maar botst daarbij op grenzen. Grenzen die niet alleen door de maatschappij, maar ook door de politiek gecreëerd worden.
De maatschappij stelt steeds hogere verwachtingen aan zijn voedsel. Landbouwers willen en komen hier ook aan tegemoet, maar zien als gevolg hiervan hun inkomsten dalen. De consument, voortgestuwd door een retail die om het grootste marktaandeel vecht, betaalt de door hem veroorzaakte meerkost niet.
Van de politiek moet de landbouw ook al niet veel verwachten. Het is alom bekend dat de landbouwsector pasmunt is om Europese industriële producten toegang te verschaffen tot derde landen. Dit betekent steevast dat er landbouwproducten op de interne markt terechtkomen die hier niet mogen geproduceerd worden, maar wel geconsumeerd of verwerkt.
Het is dan ook niet het GLB an sich dat de landbouw richting intensieve teelten duwt. Diezelfde goedkope, ingevoerde producten zorgen voor namelijk voor een constante neerwaartse prijsdruk op het lokale, duurzaam geproduceerd voedsel. Op deze manier verhindert Europa de verduurzaming van zijn eigen voedselketen en duwt het de landbouwer richting intensivering. De hoogte van de directe steun is te klein om hier een tegengewicht te kunnen bieden.
De conclusie die we nu kunnen maken is dat het lijkt alsof niemand tevreden is met het GLB. Wat ons betreft is dat ook een correcte conclusie. Europa slaagt er niet in om via het GLB de familiale landbouwers in de diverse lidstaten van een fatsoenlijk inkomen te voorzien. Terzelfdertijd slaagt Europa er ook niet in om de burgers voedsel aan te bieden, dat uitsluitend geproduceerd is volgens de hier geldende maatstaven en productievoorwaarden. Het GLB, nochtans Europa’s stokpaardje en het beleid met veruit het meeste budget, is daarvoor te vaak geslachtofferd om andere politieke deals, zoals Mercosur er een is, te sluiten.
Als landbouwsector willen we verder kunnen gaan op het pad van verduurzaming dat we reeds geruime tijd gekozen hebben. Het nieuwe GLB dat nu voorligt, dreigt ervoor te zorgen dat we niet langer onze diensten aan de maatschappij zullen kunnen garanderen. Daarmee bedoelen we niet alleen zorgen voor voedsel, maar ook onze taak die we hebben in het onderhouden en op peil houden van de open ruimte in Vlaanderen.
We stevenen af op een complex GLB, dat een pak meer aan bureaucratie zal kosten dan nu al het geval is. Met zowel bureaucratie als een overdreven complexiteit is burger noch landbouwer gediend. Het voorgestelde systeem van ecoregelingen zal voor sommige boeren ongetwijfeld goed uitpakken, maar het merendeel van de landbouwers zal door de bomen het bos niet meer zien, inkomen verliezen en teleurgesteld het GLB vaarwel zeggen. De vraag is of dit de maatschappij wil?
Degene die denkt dat dit een positieve zaak is en daardoor meer grond en geld bij die eerste groep terechtkomt heeft het fout. Het resultaat zal een verdere intensivering zijn.
Vandaag maken we opnieuw een GLB, waarin de L wat ons betreft staat voor een duurzame landbouwsector, duurzaam in al zijn facetten dus ook economisch duurzaam. De randvoorwaarden zijn nu al stevig. Als morgen onze EU-vertegenwoordigers stemmen voor een nieuw GLB, dan moeten ze de volgende zaken in het achterhoofd houden: De financiële inzet lijkt hoog, maar is uiteindelijk per EU inwoner een habbekrats. Leggen we nog meer eisen en beperkingen op, zonder dat daar iets tegenover staat voor onze Vlaamse landbouwer, dan riskeert de maatschappij de grote verliezer te worden. Voedsel zal er nog wel zijn, maar wie produceert het nog en tegen welke prijs. Wat nu de algemene standaard is, kan wel eens enkel toegankelijk worden voor de happy few.
Landbouwers hebben tot nu toe heel goedkoop de open ruimte behouden. Er zijn anderen die dit wel willen overnemen, maar die zullen dat niet doen voor de schamele eurocenten die tot nu toe de landbouwers ervoor krijgen.
Daarom roepen we alle betrokken actoren op om op te komen voor een degelijk Gemeenschappelijk Landbouwbeleid, een GLB dat wel doet wat het belooft en gekoppeld is aan een budget dat realistisch en geloofwaardig is. Een budget dat ermee voor kan zorgen dat onze Vlaamse landbouwers verder op het reeds ingeslagen duurzame pad kunnen.
Op een economisch kerkhof, kun je nu eenmaal geen extra duurzaamheid verwachten.
“De landbouw is niet blind voor de maatschappelijke verwachtingen, maar het lijkt er steeds meer op dat de maatschappij steeds minder bewust is van de taken die de landbouwsector in diezelfde maatschappij tot nu toe vervult en ook in de toekomst wil blijven vervullen”.
Mark Wulfrancke, Beleidsmedewerker
