Megastallen: Demir vs Crevits

Industriële veehouderijen worden al jarenlang soepel vergund in Vlaanderen. Door vage of eerder lakse richtlijnen rond bijvoorbeeld geuroverlast en ammoniakuitstoot raakten grote projecten vrij vlot voorbij provinciale besturen en adviserende administraties. Ook voormalig minister van Leefmilieu Joke Schauvliege (CD&V) keurde zowat elk project goed dat in beroep op haar tafel was beland. Ongeveer 5 procent van de aanvragen komt in beroep bij de minister terecht.

Zuhal Demir (N-VA), sinds oktober 2019 minister van Omgeving, verandert het geweer van schouder. Van de vijftig grote dossiers waar ze sinds haar aantreden over moest oordelen, keurde ze ongeveer 90 procent af. ‘Ik weiger niet om te weigeren’, zegt de minister. ‘Ik volg gewoon de geldende beleidslijnen.’

Zo is er een regel die stelt dat stallen moeten passen in het landschap. Het leidt bij gemeenten en provincies tot eindeloze discussies of megastallen dan nog kunnen in landschappelijk waardevol agrarisch gebied (LWAG). Een decreet dat Schauvliege in 2016 uitvaardigde, stelde dat nieuwe stallen in LWAG mogelijk waren. Het werd in 2019 door het Grondwettelijk Hof vernietigd. ‘In die gebieden kunnen grote stallen dus niet’, zegt Demir. ‘Ik stel vast dat provinciale besturen dat arrest niet altijd volgen.’

Voor pluimveestallen geldt ook een minimumafstand van 500 meter ten opzichte van woongebied, vooral vanwege de geuroverlast. Joke Schauvliege verkleinde die afstand naar 250 meter. Ook die beslissing werd in 2019 door de Raad van State vernietigd. Toch worden nog steeds stallen vergund op minder dan 500 meter. Door zich wel aan het arrest te houden, voelt Demir zich verplicht die projecten af te keuren.

De minister gaat ook strikter om met de wetgeving rond emissie­arme stallen. ‘De ammoniakuitstoot in Vlaanderen moet tussen 2005 en 2030 met 13 procent zakken. We zitten niet op koers. Daarom worden aanvragen voor onbepaalde tijd negatief geadviseerd, als de stallen niet emissiearm zijn. Dat gebeurde tot nu toe niet. We geven landbouwers wel een redelijke termijn van tien jaar om de bestaande systemen in hun stallen in orde te brengen.’

Demir zet ook in op betere handhaving, met zware boetes (tot 2 miljoen euro) voor luchtwassers die niet werken. ‘We stelden te vaak vast dat ze uitgeschakeld zijn. Op termijn wil ik naar een betere controle, met digitale metingen.’ Ook de mestaangiftes wil de minister nauwgezetter checken, met een digitaal systeem waarin de aangiftes onder meer gekruist worden met de verkoopcijfers van de veeboeren om eventuele fraude makkelijker op te sporen. Ten slotte gaat ze strenger toezien of de geurstudies of natuurtoetsen wel degelijk zijn uitgevoerd wanneer de wet dat voorschrijft. ‘Ik zag dossiers passeren waarbij stallen vergund werden zonder dat die verplichte studies waren uitgevoerd.’

Die strengere aanpak moet rechtszekerheid geven, zegt Demir, zowel voor de landbouwers als voor de overheid. In de loop van de komende weken gaat ze de provincies (die grote stallen vergunnen) en gemeenten (die advies geven) een brief sturen waarin ze die geldende krijtlijnen nog eens duidelijk weergeeft. ‘Ik hoop dat de ruimte voor interpretatie daarmee kleiner wordt en dat het ook voor landbouwers duidelijker is wat de regels zijn.’

De koerswijziging van Demir veroorzaakt onrust bij de veehouders. Ze vrezen dat niets nog mogelijk zal zijn. ‘Dat is niet het geval’, reageert Demir. ‘Ik volg gewoon de regels die er zijn. Blijkbaar leidt dat al tot een grote shift.’

De minister heeft wel een visie op de toekomst van de industriële veeteelt. ‘Die toename van het aantal grote stallen kan niet eeuwig blijven duren. Die bedrijven leggen vaak een grote druk op ons milieu en moeten verzoenbaar zijn met onze milieudoelstellingen.’

Ook als klimaatminister kijkt Demir naar de landbouw. ‘Als we aan gezinnen, de industrie en mensen die renoveren inspanningen vragen, dan ook aan de landbouw’, vindt ze. De landbouw is verantwoordelijk voor 17 procent van de Vlaamse CO2-uitstoot. Toch zijn er geen harde richtlijnen voor de afbouw van de veestapel. Uit berekeningen die circuleren in regeringskringen, blijkt dat de veestapel met 40 procent moet krimpen als Vlaanderen de nieuwe, scherpere Europese klimaatdoelen wil halen.

Dat beleid zet Demir binnen de Vlaamse regering tegenover haar collega Hilde Crevits (CD&V), bevoegd voor Landbouw. ‘Ik heb het moeilijk met het idee dat je lokale besturen gaat zeggen wat ze moeten doen. Zij hebben de vrijheid om te besturen, binnen de geldende regels. Wanneer ze ongeldige beslissingen nemen, zijn er beroepsprocedures om bij te sturen.’

Ook een gedwongen inkrimping van de veestapel ziet Crevits niet zitten. ‘Als de consument minder vlees vraagt, zal de boer volgen. In lijn met het klimaatakkoord van Parijs hebben we binnen de regering beslist dat we niet focussen op het aantal dieren, maar op wat ze uitstoten, onder meer door wat ze eten. Met een ander voedings­beleid kunnen we de CO2-uitstoot van de landbouw met 26 procent doen dalen tegen 2030.’

Het vergunningsbeleid is voor Crevits verdedigbaar, zolang de regelgeving over milieu en ruimtelijke ordening correct wordt toegepast. ‘Rechtszekerheid en voorspelbaarheid zijn cruciaal. En ruimte om te ondernemen. Als een project voldoet aan de milieuvoorwaarden, heeft een boer recht op een vergunning.’