17 miljoen voor vernatting

In Wichelen was het afgelopen weekend pompen geblazen om het wassende ­Schelde­water in bedwang te houden (zie ­inzet). Luttele kilometers verderop werd gisteren het startsein gegeven om net ­minder te pompen in de Kalkense Meersen, nabij Schellebelle. En neen, die twee vaststellingen staan niet haaks op elkaar. Integendeel.

De Vlaamse minister van Omgeving ­Zuhal Demir (N-VA) zakte naar het gebied af om de nieuwe regeling aan het pomp­gemaal tussen de Kalkense Vaart en de Schelde plechtig in gang te zetten, in het gezelschap van de Wichelse burgemeester Kenneth Taylor. Bij dat project zijn behalve de omliggende gemeenten ook onder meer het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Vlaamse Milieumaatschappij betrokken.

Daardoor zal er vanaf nu pas gepompt worden als het water er 3,1 meter hoog staat, tegen 3 meter tot dusver. Op termijn wordt aan een peil van 3,2 en zelfs 3,3 ­meter gedacht. Die 10 centimeter zal een wereld van verschil maken. De Kalkense Meersen zullen zo nog meer dan vandaag een brok natte natuur van 600 hectaren worden, uniek in Vlaanderen.

Als de graslanden hier weer drassig ­worden, biedt dat kansen voor heel wat ­beschermde en bedreigde dieren- en ­plantensoorten. Zo zou de roerdomp, een kleine reigersoort, hier kunnen gaan nestelen. Ook een weidevogel als de grutto zal er zich in zijn sas voelen. Naar de (terug)­komst van de otter kijken ze hier evenzeer uit. De bever zit er al. Minder pompen ­betekent ook dat er minder vissen ver­malen worden in de installatie.

‘Een grote dag’, zei een gelukkige Peter Claus van Natuurpunt, medeconservator van het gebied. ‘Al 40 jaar knokken we hier om de drooglegging teniet te doen. Door het pompen was de natuurwaarde hier ­dramatisch achteruitgegaan.’

De meersen waren eeuwenlang natte weiden, die in de winter blank stonden. Het pompgemaal werd eind jaren 70 geplaatst om het gebied te draineren, opdat intensieve landbouw mogelijk zou worden. De roep om van de meersen weer een drassig gebied te maken begon luid te klinken na overstromingen in Dendermonde en Heusden door twee dijkbreuken langs de Schelde. ‘Het klopte niet dat er op de ene plaats huizen onderliepen en er wat verderop een gebied drooggepompt werd,’ aldus Claus. ‘Dat pompen is bovendien een vorm van waterverspilling. Het water loopt in de Schelde en verdwijnt zo naar zee.’

Als er meer water vastgehouden wordt in de vallei, betekent dat dat de druk op de Schelde afneemt. ‘10 centimeter minder wegpompen uit de meersen betekent over 600 hectare 600.000 kubieke meter minder water dat in de Schelde wegvloeit’, ­rekent Lieven Nachtergaele van het Agentschap Natuur en Bos voor.

Samen met enkele aangrenzende gebieden vormen de Kalkense Meersen een cluster van zowat 2.000 hectare, die deel uitmaakt van het Sigmaplan. Met dat grootschalige plan wil de Vlaamse overheid wateroverlast voorkomen door de aanleg van overstromingsgebieden, maar het komt tegenwoordig ook steeds meer in beeld om water vast te houden.

Zowat 80 procent van het gebied is al ­eigendom van de overheid of Natuurpunt. Voor de rest lopen er met landbouwers ­gesprekken voor onteigening, of ze kunnen vrijwillig in het project stappen. De graslanden zullen niet het hele jaar door onder ­water staan, het wordt geen moeras, op een afgebakend deel van zowat 130 hectare na.

Voor minister Demir past een project als dat in de Kalkense Meersen in haar zogeheten Blue Deal, een pakket maatregelen ter waarde van bijna een half miljard euro om Vlaanderen in een veranderend ­klimaat ­beter te wapenen tegen zowel droogte als ­wateroverlast. Meer natte ­natuur creëren is daar een van de speerpunten van. ‘De ­specialisten verzekeren mij dat dat de best mogelijke ingreep is,’ aldus Demir. De Blue Deal versnelt een hoop projecten die al op de plank lagen.

De minister maakte gisteren van de ­gelegenheid gebruik om aan te kondigen dat ze 17 miljoen euro opzijzet voor nog vergelijkbare natuurprojecten, behalve drassige graslanden ook moerassen en veengebieden. Zowel lokale besturen, ­natuurorganisaties als particulieren en ­bedrijven kunnen er een beroep op doen. Over welk potentieel er in Vlaanderen voorhanden is, kan ze nog geen uitspraken doen. Een studie is in de maak.

Wat verder stroomafwaarts ligt Berlare, waar het pompen door het polderbestuur de inzet was van een rechtszaak. Inwoner Francis Van den Abbeele meende dat het draineren van het gebied niet kan zonder vergunning of milieu-effectenrapport (MER). De zaak kwam voor het hof van beroep in Gent en daar kreeg Van den Abbeele ongelijk (DS 20 januari). Het hof oordeelde dat de schade aan de omgeving niet aangetoond was. Of een vergunning of MER al dan niet nodig was, daar sprak het hof zich niet uit.

De minister is ‘enigszins verrast’ door dat arrest. ‘Als er een significante impact kan zijn van drainage op een waardevol ­natuurgebied, dan lijkt het een kwestie van gezond verstand dat die afdoende onderzocht wordt. Op welke wijze dat precies moet, wordt blijkbaar op het terrein verschillend geïnterpreteerd. In de Blue Deal is voorzien dat de huidige kaders voor ­drainage en peilbeheer in overleg met de betrokkenen geëvalueerd en indien nodig bijgestuurd worden.’

Van den Abbeele heeft zijn advocaat de opdracht gegeven de uitspraak voor het Hof van Cassatie te brengen. Hij laat ook een procedure Bestuurlijke Handhaving opstarten. ‘Hij voert dezelfde strijd’, meent Peter Claus.