Grondwaterwinning door de landbouwsector

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik vertel niets nieuws als ik zeg dat we in Vlaanderen onder andere door de klimaataangelegenheid met een toenemend watertekort zitten. Denk maar aan de laatste zomers. Ook overstroomt er een occasionele beek, zoals we de voorbije maand zagen. We kunnen dus niet ontkennen dat het probleem van het water steeds meer toeneemt en dat het grondwaterpeil een groot probleem wordt. Dat peil is zich nog steeds aan het herstellen van de droogte van de voorbije zomer.

De cijfers van de laatste jaren onderbouwen wat ik hier poneer. We zullen dus moeten blijven nadenken hoe we beter kunnen omgaan met ons water in Vlaanderen. Alle sectoren en burgers moeten daar inspanningen voor leveren. Dat geldt natuurlijk ook voor de landbouw, temeer omdat die als grote verbruiker van water alle belang heeft bij een betere waterhuishouding in Vlaanderen. Dat blijkt ook uit alle cijfers.

Het is belangrijk dat we zorg dragen voor onze grondwaterlagen. Die krijgen nu immers te weinig kans om zich te herstellen met nieuw regenwater, waardoor ze verdrogen. De intensieve landbouw en veeteelt doen ook een groot beroep op die grondwatervoorraad, wat die reserves mee enorm onder druk zet – niet alleen daardoor, maar mede daardoor.

Er bestaat een captatieverbod op openbare waterlopen in sommige omstandigheden, maar iets soortgelijks bestaat er niet voor grondwaterwinning. Wel worden er met de Blue Deal van minister Demir enkele acties met betrekking tot de landbouwsector geformuleerd om de waterhuishouding in Vlaanderen te verbeteren.

Minister, hebt u zicht op de omvang van grondwaterwinning door de landbouwsector? Overweegt u om in bepaalde periodes of in bepaalde omstandigheden een captatieverbod in te voeren voor die grondwaterwinning?

De landbouwsector is voor een deel afhankelijk van grondwater voor zijn watervoorziening. Is er een analyse gemaakt van welk effect dit heeft op de grondwaterreserves?

Worden er concrete acties ondernomen om de drainage van landbouwgronden te verminderen of duurzamer te maken? Welk resultaat hadden deze acties?

Is er veel vraag vanuit de landbouwsector naar ondersteuning van investeringen die circulair watergebruik realiseren?

Ten slotte: het blijkt ook dat steeds meer landbouwers waterputten aanvragen omdat ze daardoor een lagere premie voor de brede weersverzekering zouden moeten betalen. Bent u op de hoogte van dat gegeven? Hebt u cijfers daaromtrent? Bent u van plan om ter zake bepaalde initiatieven te nemen?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Vandenhove, ik dank u voor uw interessante vraag. De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) rapporteert een verbruik van 55 miljoen kubieke meter grondwater en houdt dit constant over de jaren heen. Het getal komt voort uit een literatuurstudie van het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO), die uitging van kengetallen per dier en per gewas.

Uit de VMM-heffingendatabank blijkt dat de grootverbruikers landbouw, op basis van NACE-codes (Nomenclature Générale des Activités Économiques dans les Communautés Européennes), 35 miljoen kubieke meter grondwater verbruikten in 2014.

Het vergunde jaardebiet voor de boeren bedraagt 75 miljoen kubieke meter, waarvan 36 procent diep grondwater, 55 procent ondiep grondwater en 1 procent semifreatisch. Van de overige 8 procent is het onbekend.

Een andere bron, het Landbouwmonitoringsnetwerk van het Departement Landbouw en Visserij, waar een extrapolatie gemaakt wordt van steekproefresultaten bij een 650-tal boeren, spreekt van 33 miljoen kubieke meter. Dat zijn cijfers van 2016.

Kwalitatief water is een zeer belangrijke productiefactor in de land- en tuinbouw, dat weten jullie. Het zout- en bacteriegehalte zijn belangrijke aandachtspunten. Om die kwaliteitsreden wordt er in de land- en tuinbouw nog veel grondwater gebruikt. Volgens de cijfers van de VMM uit 2018 maakt het grondwaterverbruik in de landbouw 53 procent uit van het totale grondwaterverbruik in Vlaanderen.

Het komt de gemeentebesturen of provinciebesturen toe de grondwaterwinningen te vergunnen. Ze vragen daarvoor eerst advies aan de VMM. Voor het uitbrengen van een advies aan de vergunningverlener organiseert de VMM steeds een uitgebreid onderzoek. De draagkracht van de watervoerende laag wordt per aanvraagdossier afgewogen tegen de te vergunnen winning.

Behalve op het gebruik van grondwater zet de land- en tuinbouwsector de laatste jaren ook in op het gebruik van alternatieve waterbronnen, zoals het water dat uit de hemel komt, het hergebruik van gezuiverd afvalwater en het drainagewater, om mee de druk wat te verminderen.

Er zijn verschillende projecten uitgevoerd met landbouwers die het water langer proberen vast te houden door onder andere de plaatsing van stuwen en de omvorming van drainages tot peilgestuurde drainages, zoals Triple C in Essen en Kalmthout.

Eind vorig jaar heb ik een subsidie van 75.000 euro toegekend voor de uitvoering van het EIP-project (European innovation partnership) Waterreserve. In dat tweejarige project gaat de operationele groep, een groep land- en tuinbouwers uit het Mechelse, aan de slag rond de omvorming naar peilgestuurde drainage, rechtstreekse aansluiting van zuiver hemelwater op het drainagesysteem en subirrigatie in combinatie met kleinschalige stuwen.

Daarnaast loopt ook het project ‘Van landbouw tot waterbouw’, in kader van het LEADER-project (Liaison Entre Actions de Développement de l’Economie Rurale) Kempen & Maasland.

Er zijn ook de Proeftuinen Droogte die collega Demir in het leven heeft geroepen. Het project ‘Limburgse Landbouw, Vlaamse Waterbouw’ is goedgekeurd. Dat loopt van 9 januari 2020 tot 9 januari 2025. Daarbij zal men de transformatie van klassieke naar peilgestuurde drainage opnieuw bekijken.

Wat uw laatste vraag betreft: onze boeren zetten alsmaar meer in op circulair watergebruik. Investeringen die betrekking hebben op het gebruik van grondwater, komen niet in aanmerking voor investeringssteun.

Bij het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) kan er specifiek in het kader van circulair watergebruik steun worden aangevraagd voor opslag van drainwater, opslag en hergebruik van condenswater van warmtekrachtkoppeling (wkk), opvang- en recirculatiesystemen van drainwater voor grondloze tuinbouw in open lucht, enzovoort.

In 2018 werden 462 investeringen geselecteerd die te maken hebben met circulair watergebruik, voor een totaal investeringsbedrag van 3,7 miljoen euro. In 2020 bedroeg het aantal geselecteerde investeringen 643, dus een pak meer, goed voor een bedrag van 6,1 miljoen euro. Het gaat dus wel vooruit.

Daarnaast wordt er bij de oproepen voor VLIF-agrovoedingssteun aandacht besteed aan circulair watergebruik. In 2019 en 2020 zijn een aantal projecten geselecteerd over dit thema, zoals de optimalisatie van waterhergebruik bij de productie van frietjes, ook de buffering van regenwater voor verstandig gebruik bij diepvriesactiviteiten, en de recyclage van gezuiverd afvalwater bij de vleesverwerking.

Tot hier mijn soms wel wat cijfermatige antwoorden.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw uitgebreid antwoord. Ik denk dat u technisch een goed overzicht gegeven hebt van welke mogelijke steun er op dit moment bestaat en wat daarrond gebeurt. Maar ik zou toch nog eens willen aandringen: bent u van plan om eventueel ook vanuit Landbouw, net zoals dat nu gebeurt vanuit Milieu, een aantal echte beleidsmaatregelen te nemen rond de problematiek van deze watervoorziening en de toenemende droogte? Bij de hoorzitting van het VLIF veertien dagen geleden bleek bijvoorbeeld ook dat er een stijging is van initiatieven tegen die droogte, dat er ook een toename is van landbouwers die samenwerken in coöperaties rond deze problematiek, maar dat de stijging eigenlijk niet in verhouding staat tot het probleem, dat alsmaar toeneemt. Dus in die zin mijn aanvullende vraag: plant u bijkomende, specifieke beleidsmaatregelen in de landbouwsector, die voor een stuk ook aansluiten op de Blue Deal van minister Demir?

Minister Crevits heeft het woord.

Het antwoord is absoluut positief. Ook in het kader van de relance zijn er voor waterbeheersing extra projecten voorzien, waarover in de komende periode ook duidelijkheid zal komen.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel voor het antwoord. Ik kijk uiteraard uit naar die projecten.

De vraag om uitleg is afgehandeld.