Uitleg over mestfraude in de landbouwsector

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Collega’s, minister, een aantal weken geleden vielen de politie en de gerechtelijke diensten binnen bij twee mestverwerkingsbedrijven in het kader van een zeer grootschalig onderzoek naar mestfraude. Dat werd gemeld door de media. Het onderzoek gaat over de export van grote niet-geregistreerde hoeveelheden mest, het manipuleren van analyseresultaten van staalnames van mest en het niet aangeven van afvalstromen. Er loopt onder andere een onderzoek naar de Quirynen Groep, een groep die actief is in de akkerbouw, de veeteelt, de voedingsindustrie en in de mestverwerking. Daarmee beheert ze eigenlijk de hele keten. Die groep was hier trouwens aanwezig bij een hoorzitting.

We weten allemaal dat Vlaanderen kampt met een mestoverschot. Ongeveer 30 procent van de geproduceerde mest in Vlaanderen kan niet worden afgezet op landbouwgrond en moet daarom verwerkt worden. Het verwerken van deze mest heeft ook zijn kost. Blijkbaar is het daardoor aanlokkelijk voor sommige veehouders om goedkoper hun mest te laten verwerken en is het voor sommige akkerbouwers voordelig om meer mest te ontvangen dan toegestaan.

Deze wanpraktijken zetten uiteraard een enorme druk op onze natuur en dragen waarschijnlijk bij aan de dalende waterkwaliteit in landbouwgebied. We moeten er dan ook absoluut voor zorgen dat dit soort praktijken niet kan. Laat het daarnaast ook absoluut duidelijk zijn dat, zolang iemand niet veroordeeld is door het gerecht, hij niet schuldig is. In die zin denk ik dat de politiediensten en het gerecht de komende maanden verder hun werk zullen doen.

Hierover heb ik de volgende vragen, minister.

De betrokken bedrijven waren ook actief in de veeteelt en de akkerbouw. Ontvingen deze bedrijven ook inkomenssteun of andere vormen van financiële steun? Zo ja, heeft het onderzoek gevolgen voor het ontvangen van deze steun? Werden er bij hun andere activiteiten ook onregelmatigheden vastgesteld?

Overlegt u met de sector om dit soort fraude in de toekomst te bestrijden? Lage prijzen en kleine marges zorgen ervoor dat er een incentive is om het niet te nauw te nemen met de regelgeving.

Mestverwerking is enkel nodig omdat we met een mestoverschot zitten in Vlaanderen. Bekijkt u in deze context ook de afbouw van de mestproductie in Vlaanderen?

Wat is uw visie op deze aangelegenheid? Veroordeelt u dit – zoals ik wel aanneem?  Als de informatie die ik gekregen heb, klopt, dan lijkt dit me een kleine of grote vorm van ecocide, waarbij het milieu en de omgeving eigenlijk opzettelijk naar de knoppen geholpen worden.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Vandenhove, u hebt mijn gelaatsuitdrukking gezien. Ik vind het bijzonder pijnlijk wat er is gebeurd en ik kan u ook melden dat de twee mestverwerkende bedrijven binnen mijn landbouwbevoegdheid geen steun hebben ontvangen.

Drie van de betrokken bedrijven gelieerd aan Quirynen Groep hebben in de laatste tien jaar wel financiële steun ontvangen binnen mijn landbouwbevoegdheid, met name directe inkomenssteun. Het betreft de bedrijven Mertens-Quirynen Comm., Quirynen Dairy Farming en Quirynen Agri Farming. Het onderzoek heeft tot nu toe geen rechtstreeks gevolg voor de ontvangen steun van de voorbije tien jaar.

Voor wat de randvoorwaarden betreft werden in het verleden niet-nalevingen vastgesteld met betrekking tot de beheerseis voortvloeiend uit de nitraatrichtlijn en met betrekking tot dierenwelzijn en dierengezondheid. Niet-nalevingen van verplichtingen die voortvloeien uit de nitraatrichtlijn worden door de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) bezorgd aan het Departement Landbouw en Visserij. Afhankelijk van de ernst, de omvang en het permanente karakter van de niet-naleving worden de uit te betalen premies gekort. Onregelmatigheden met betrekking tot andere premievoorwaarden werden niet vastgesteld.

Het mestbeleid valt onder de bevoegdheid van minister Demir. Zij heeft haar administratie opdracht gegeven om gesprekken te voeren met de sector. Mest laten verwerken is een extra kost die behoorlijk kan oplopen en die moet worden ingecalculeerd binnen de bedrijfsvoering. Het klopt dat de landbouwsector vaak te kampen heeft met lage prijzen en kleine marges, maar dat is geen reden om de regels niet na te leven.

We moeten in het dichtbevolkte Vlaanderen doordacht omgaan met onze milieugebruiksruimte en die heeft haar grenzen. Het gebruik van dierlijke mest past in de nutriëntenkringloop, die op vele bedrijven een goede praktijk is. Het teveel aan mest dat niet op de akkers kan worden gebruikt, moet op een degelijke manier worden verwerkt. Daarom moeten frauduleuze praktijken in de mestverwerkingssector absoluut worden aangepakt want ze zijn een blaam voor alle boeren en mestverwerkers die wel volgens de regels werken.

Ik wil nog eens herhalen dat de belangen en doelstellingen voor de landbouwers vaak gelijklopen met de milieudoelstellingen die moeten worden behaald. Het is geen wij-zijverhaal. De landbouwsector is een onderdeel van de oplossing bij vele omgevingsuitdagingen. Ik kan niet anders dan sterk veroordelen wat zich heeft voorgedaan.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Minister, ik ben heel blij dat u dat zeer sterk veroordeelt. Ik ga er ook van uit dat het hele verhaal ongetwijfeld nog een staart zal krijgen. Ik hoop alleen dat we niet tot vormen van mestfraude gaan komen zoals we vorig jaar ook in Nederland hebben vastgesteld, vooral dan tegen Belgisch Limburg aan, in Brabant en Limburg in Nederland.

De laatste tijd horen we heel veel over 'agribashing', zelfs als je je visie en standpunten over landbouw probeert te verdedigen. Dit soort feiten is natuurlijk heel negatief voor de hele landbouwsector. Op die manier worden mensen die het goed menen, landbouwers die het goed doen, over dezelfde kam geschoren. Het is dus heel positief dat u dat veroordeelt en ook blijft veroordelen.

Als het gerechtelijk onderzoek verder zijn gang gaat, zullen dit soort bedrijven – in dit geval noem ik dat geen bedrijven, maar wel criminele activiteiten – in dezelfde mate serieus worden aangepakt.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

We hebben hierover ondertussen al gesprekken gevoerd in de commissie Leefmilieu, waar dat thema is besproken. Als er fraude gebeurt, kan dat uiteraard niet. Dat is niet te tolereren en het heeft een negatief effect op de mensen die wel alles in het werk stellen om alles op een correcte manier te doen. Dit is een heel duidelijk signaal dat dit niet oké is.

Anderzijds is er nu een onderzoek bezig. Ik wil geen voorafname doen op het onderzoek voor wat deze situatie, dit specifieke geval, betreft. Maar er zijn ook onderzoeken in kleinere zaken en vaststellingen. In welke mate wordt er ook gezocht naar rode draden? Op welke manier kunnen we bepaalde circuits in zaken die niet correct zijn sluiten? Doet u dat in overleg met uw collega Demir want het gaat hier over het Mestdecreet, wat ook haar bevoegdheid is? Bekijkt u op welke manier we bijsturingen zouden kunnen doen om zaken die niet correct zijn, mochten ze zich voordoen, in de toekomst uit te sluiten? Hier zal het gaan over grotere feitelijkheden, maar het is belangrijk dat er ook kort op de bal wordt gespeeld bij kleinere elementen die eventueel worden vastgesteld. Hoe wordt daarmee omgegaan? Wilt u het engagement aangaan om dat verder op te volgen en te bekijken hoe we daar in de toekomst mee moeten omgaan?

De heer Coel heeft het woord.

Elke vorm van fraude is natuurlijk verwerpelijk en moet streng worden bestraft. Het is dubbel jammer dat alle goedmenende mensen die actief zijn in de sector delen in de imagoschade. Dat is niet de enige manier waarop ze in de malaise delen. Deze zaak toont ook aan dat controles nodig zijn. Mensen uit het veld bevestigen dat die controles de vorm hebben aangenomen van omslachtige administratieve procedures. Alle goedmenenden op het terrein worden dagelijks geconfronteerd met een hoop administratieve last, om allerlei trafieken aan te tonen, herkomst en bestemming, enzovoort. Als je dan vaststelt dat er op zulk een schaal malafide praktijken zouden zijn – voorwaardelijke wijs want het onderzoek loopt nog – dan is de rest van de sector dubbel slachtoffer. Dat betreuren wij vanuit onze fractie ten zeerste.

De heer Pieters heeft het woord.

Ik treed mijn collega’s volledig bij. Het is spijtig dat de landbouw dan ook een beetje geviseerd wordt.

Minister, het gaat hier over circulaire economie. Die landbouwbedrijven zijn natuurlijk qua juridische vorm losgekoppeld van de mestverwerker. Dat is een hele keten. In welke mate zullen we de losse onderdelen van de vennootschappen die daarin ronddraaien kunnen aanpakken? Ik geef een voorbeeld. Er zijn invallen geweest in bedrijven van die groepen. Het zijn meerdere groepen. Een firma wordt dan stilgelegd, maar men gaat gewoon verder in andere vennootschappen. In welke mate kan men vat krijgen op deze criminele activiteiten?

Minister Crevits heeft het woord.

Ik deel heel veel van de sentimenten die jullie aanvullend hebben aangegeven.

Collega Vandenhove, ik ben het er absoluut mee eens dat dit negatief afstraalt op de hele sector. We moeten dat blijven veroordelen, maar ook blijven benadrukken dat er boeren zijn die het goed doen.

Collega Pieters, u stelt heel terecht dat het vaak een apart circuit is. Maar de hele sector komt erdoor in een slecht daglicht te staan. En dat is het vervelende aan de situatie.

Collega Rombouts, het overleg met collega Demir in het kader van de bijsturing gebeurt zeker. Handhaving is net een van de pijlers van het huidige mestbeleid. Dat komt ook terug in heel wat dossiers.

Voor wat betreft de gelieerde vennootschappen moeten de afdeling Handhaving en het parket een grondig onderzoek voeren en bekijken in welke mate gelieerde vennootschappen hierbij betrokken zijn. Ik ga er dus van uit, collega Pieters, dat dit met zeer veel ernst zal gebeuren. Het is in het belang van de gezondheid van de hele sector.

De heer Vandenhove heeft het woord.

Dank u wel voor het antwoord, en zeker en vast ook voor de visie op het geheel en de reactie.

De vraag om uitleg is afgehandeld.