In Frankrijk stapt elke dag een boer uit het leven

Jean-Paul Delille staat op het punt zijn witte bestelwagen vol te laden. Morgen is het leveringsdag in Hamel. Delille staat in de buurt bekend als ‘bioman’, een naam die wat spottend werd bedacht door zijn collega-landbouwers. Laat ze maar lachen, zie je hem denken. Sinds hij zijn lapje grond van 85 hectare volledig biologisch bewerkt, draait hij evenveel omzet als zijn buurman, die vier keer zoveel grond heeft.

In Frankrijk stapt elke dag een boer uit het leven, men spreekt er van een ware epidemie van zelfdodingen. Maar Delille ziet er gelukkig uit. ‘Dat ben ik ook,’ glimlacht hij. ‘Al was dat een paar jaar geleden wel anders. Ik zag het bij ­momenten ook niet meer zitten.’

Toen kwam Jean-Luc Hallé in beeld. Hallé is burgemeester van het dorpje ­Hamel en is verantwoordelijk voor landbouw en voeding in de streek. Hier, in het vruchtbare noorden van Frankrijk, heersen megalandbouw­exploitaties die exclusief gericht zijn op ­export van bieten, graan en aardappelen. Tegelijk is de oude mijnstreek erg vervuild, leeft een op de vijf er in armoede en zijn er meer diabetici en obese mensen dan ­elders in Frankrijk. ‘Dat is met elkaar verbonden’, zegt Hallé stellig.

Toen de burgemeester vijftien jaar geleden de boeren uit de streek samenriep om hen te overtuigen een korte keten op te zetten, waren die sceptisch. ‘We organiseerden een boerenmarkt, maar ik was er zeker van dat er amper volk op af zou komen. De mensen wilden supermarkten’, herinnert Delille zich. Toch werd het een overdonderend succes. Toen Delille samen met een delegatie collega’s een uitstap maakte naar de ­Auvergne trokken ze grote ogen. ‘Een jong koppel uit onze streek had daar onlangs een boerderij gekocht, in niemandsland. Toch werd de deur van hun kleine winkeltje platgelopen.’ Terug thuis werd er op steeds meer boerderijen een winkeltje ­geïnstalleerd.

Grote oranje borden wijzen nu de weg naar de tientallen boerenwinkels die de streek rond Douai rijk is. Langs de baan staan kraampjes en boeren laten hun groenten achter in automaten, waar de ­arbeiders van de grote fabrieken in de buurt na hun late shift even een tussenstop maken op weg naar huis.

Toen uit een wateronderzoek in 2003 bleek dat het grondwater enorm vervuild was, vond Hallé dat het tijd was om de geesten ook te rijpen voor biolandbouw. ‘Een moeilijke opdracht’, zegt Delille. ‘Wij, boeren, pikten het niet dat ze ons hier kwamen zeggen wat te doen op onze eigen grond.’ Maar toen een nieuwe bioboer zich in het dorp vestigde, was Delille verbaasd dat zijn velden er net zo mooi bijlagen als die van hem. Het zaadje was geplant. Toen Delille naar een biobeurs ging, merkte hij dat de stedelingen biologische producten zochten. De puzzel viel in elkaar. Dat hij elk jaar 20.000 euro uitgaf aan onkruidverdelgers, was de druppel.

Op een testperceel – dat hij samen met drie andere boeren gratis ter beschikking kreeg van de intercommunale – begon hij te experimenteren met linzen en kikkererwt­en. Zijn gewassen brachten meer op dan die van zijn collega’s in het zuiden. ­Intussen heeft Hallé met zijn team nog tien hectare kunnen kopen. Daar mogen binnenkort drie nieuwe ­boeren het bioleven uitproberen.

Tijdens de lockdown vlogen de linzen en kikkererwten de grote blauwe poort van la ferme des Blancs-Moutons uit. ‘Alles is op, ik moet zelf bijkopen van collega’s om aan de vraag te voldoen.’ Binnenkort zal zijn zoon, die de familieboerderij overneemt, bijbouwen om aan de vraag te kunnen voldoen. Ook de schoolkantines nemen steeds meer lokale en biologische producten op in hun menu’s. In de gemeente Cuincy bijvoorbeeld is de helft van het schoolmenu bio en lokaal. Het doel is om dat over vijf jaar op te trekken naar 80 procent. Daarmee lopen ze ver voor op de nationale wet, die bepaalt dat in 2022 de maaltijden op school voor 20 procent biologisch moeten zijn.

De moeilijkste opdracht blijft de consument te overtuigen. Er worden workshops georganiseerd om te leren koken of om ­etiketten op etenswaren te leren begrijpen. Maar die initiatieven blijven te vaak het voorrecht van een publiek dat al voeling heeft met het onderwerp.

In dit door werkloosheid geteisterde ­gebied gaat het er ook en vooral om de armsten te bereiken. Sinds 2016 financiert de intercommunale bio groenten- en fruitmanden die mensen tegen een lage prijs kunnen kopen. Maar het is moeilijk om ­afnemers te vinden voor al die manden.

‘Ze denken dat bio alleen voor bobo’s is’, vertelt Augusta Cordeiro, die de solidaire kruidenier De Miel Sur Mes Tartines uitbaat. Behalve de groentenmanden heeft het winkeltje ook een rayon bioproducten, overschotjes van de supermarkten die hun klanten voor een fractie van de prijs kunnen kopen. ‘Sommigen zeggen: “Dat neem ik niet, want dat is niet lekker”, alleen omdat er bio opstaat. Vaak weten mensen hier zelfs niet hoe ze die verse groenten moeten bereiden. Ze kennen groenten vooral van uit blik. Vooral in de winter, wanneer er ­alleen wortels en rapen in de manden ­zitten, krijgen wij ze amper aan de man.’