Droogleggen niet meer mogelijk

Deze aanmaning heeft gevolgen voor heel Vlaanderen. De meeste pompgemalen werken vandaag zonder vergunning. ‘We zullen die niet zomaar stilleggen’, laat het ­kabinet van de Vlaamse minister van Omgeving, Zuhal Demir (N-VA), weten. ‘In Geel moet de provincie nagaan wat het effect op de natuur is. Als een vergunning niet mogelijk is, moet je naar flankerende maatregelen kijken.’

En wat de rest van Vlaanderen betreft? ‘We lopen hier niet op vooruit’, houdt Demir de boot af. ‘Je kunt niet alle pompinstallaties over dezelfde kam scheren.’ De Vlaamse overheid maakt een inventaris van de gebieden en de ­waterbeheerders. De Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en het departement Om­geving gaan samen na of een aanpassing van de regelgeving voor dergelijke droogleggingsprojecten aangewezen is.

Eerder dan aan de opgelegde vergunningsplicht denken ze aan afspraken over het waterpeil­beheer. Daar bestaat nog geen wettelijk instrument voor. De VMM kreeg van de minister de opdracht hieraan te werken. Ondertussen zal de afdeling Handhaving van het departement Omgeving niet overgaan tot drastische maatregelen, zoals het pompen stopzetten.

De zaak ging in 2019 aan het rollen toen de eigenaar en beheerder van De Zegge, de Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde Antwerpen (KMDA), de organisatie achter de Zoo, bij een inspraakprocedure de drooglegging aan de kaak stelde. De Zegge herbergt unieke en beschermde natte natuur. Door de droogte wordt het steeds moeilijker om de Europese natuurdoelstellingen te halen. Watervogels als de roerdomp, het woudaapje of de bruine kiekendief hebben het moeilijk, net als de 24 kwetsbare planten die er groeien.

‘Wij hebben alles geprobeerd om met ingrepen in het gebied zelf het water op peil te houden te houden, met stuwen en zo. Maar niets hielp’, vertelt conservator Bert ­Veris. ‘De oorzaak van de verdroging zit buiten het reservaat, een andere verklaring zien wij niet.’

Door de drooglegging is het landbouwgebied rond De Zegge bovendien verzakt (‘ingeklonken’) en ligt het een meter lager dan het natuurgebied. ‘Als de natuur droogvalt, dreigen er ook tonnen CO2 vrij te komen die in de veengrond opgeslagen liggen’, waarschuwt Jan De Schutter van de milieugroep Valk, wier klacht tot de aanmaning leidde.

De landbouwers uit de om­geving pikken het niet om als boosdoener aangewezen te worden en voeren campagne. ‘Uw grond, uw voedsel’ of ‘Boeren of moeras?’ staat er op de spandoeken die uithangen in de buurt. Zij vragen te wachten op de resultaten van de ­lopende ecohydrologische studie.

De Zegge is een restant van een groot moerasgebied, het Geels ­Gebroekt. Tussen 1955 en 1962 werden enkele honderden hectaren drooggelegd om er landbouw mogelijk te maken. De overheid promootte dat toen als een modelproject. Ze kwamen er van ver naar kijken. Het lag in lijn met het streven naar voedselzekerheid in de naoorlogse jaren.

Maar de tijden zijn veranderd. Vandaag moeten we ons aanpassen aan een klimaatverandering die periodes van intense droogte met zich brengt en dus moeten we anders met ons water omgaan. Een drooggelegd landbouwgebied opnieuw vernatten is niet evident. Als je akkers en boerderijen moet opgeven, moeten de boeren uitgekocht of minstens vergoed worden.

Wie het dossier-De Zegge met argusogen bekijkt, is Francis Van den Abbeele. Hij voert al lang strijd tegen de drooglegging van de polder in het gebied van Schelde en Durme in zijn woonplaats Berlare. Met dezelfde argumenten: het ontbreken van een vergunning en een MER. Hij maakte er een rechtszaak van, maar ving bot bij het hof van beroep. ‘Uit wat er in Geel gebeurt, put ik nieuwe moed’, laat Van den Abbeele weten. De omgevings­inspectie baseerde zich op nota’s die in de zaak-Berlare opgesteld werden.