Mogelijke boycot van landbouwproducten uit Brazilië door supermarkten

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister, collega’s, een veertigtal grote supermarkten en voedingsbedrijven, waaronder Delhaize, Aldi, Lidl, Marks & Spencer (M&S), Tesco en Migros, hebben ermee gedreigd om landbouwproducten uit Brazilië te boycotten uit bezorgdheid over de verdere ontbossing van het Amazonewoud. In een open brief verwijzen ze naar een recent wetsvoorstel waarin de private bezetting van publieke gronden zou worden gelegaliseerd. Ze beschouwen dit als een nooit geziene bedreiging voor het Amazonewoud. Ze richtten die brief aan de Braziliaanse parlementsleden en ze wijzen op het belang van het Amazonewoud als een essentieel onderdeel van het mondiale ecosysteem, essentieel voor onze volledige planeet. De ondertekenaars vragen om het wetsvoorstel niet goed te keuren.

Mocht het tot een boycot komen, zou dat Brazilië uiteraard pijn kunnen doen, aangezien het land de grootste individuele exporteur van landbouwproducten naar de Europese Unie is, goed voor 25 miljard dollar in 2020.

Maar het kan ook een keerzijde hebben, en daar wil ik het met u over hebben. Meteen denken we terug aan de Russische boycot, die werd beantwoord door een tegenboycot, wat heeft geleid tot heel wat problemen in onze fruitteelt en onze varkenshouderij. De Braziliaanse markt is voor onze landbouwbedrijven evenwel eerder een nieuwe afzetmarkt en heeft niet dezelfde dominante positie, zoals dat voor de Russische markt gold ten aanzien van onze appelen en peren.

De dreiging van de supermarkten en voedingsbedrijven is natuurlijk geen officiële EU-boycot of een Russisch embargo, maar het is wel een belangrijk signaal. Buiten dit signaal blijft de vraag welke gevolgen dit zou kunnen hebben voor de vrijemarktwerking, zowel voor het beoogde land, Brazilië, als voor degene die de boycot uitroept, en dan kijk ik naar Vlaanderen.

Hoe reageert u op het initiatief van deze supermarkten en voedingsbedrijven tegen het wetsvoorstel?

Welke concrete gevolgen zou een dergelijke boycot kunnen hebben voor de Vlaamse landbouw en voedingsindustrie? En omgekeerd, welke gevolgen zou een eventuele tegenboycot vanuit Brazilië kunnen hebben voor onze landbouw, voedingsindustrie en consumenten?

Zult u deze problematiek ter sprake brengen op de volgende Europese Landbouwraad teneinde hierover een uniform EU-standpunt te bereiken?

Minister Crevits heeft het woord.

Op het vlak van de vrijhandel moet een onderscheid gemaakt worden tussen de rol van overheden en die van private bedrijven. Overheden hebben binnen de Wereldhandelsorganisatie (WTO) multilaterale afspraken gemaakt die het algemene kader vormen voor handelsbetrekkingen. Willen twee of meer handelspartners daar verder in gaan, dan kunnen ze daartoe onderling handelsakkoorden sluiten.

Uiteraard impliceren overheidsregels die handel mogelijk maken, niet dat ondernemingen vervolgens ook verplicht zijn om effectief handel te drijven met elkaar. Inkopers van goederen bijvoorbeeld beslissen zelf hoeveel, wat en van wie ze kopen. Het gaat hier om het interne handelsbeleid van enkele private bedrijven, niet om het handelsbeleid van de overheid. Bij het Russisch embargo ging het wél om een overheidsbeslissing.

Het is hoe dan ook positief dat de risico’s en gevolgen van de ontbossing van het Amazonewoud in de actualiteit gebracht worden, want het is een belangrijk thema, ook in de context van de huidige Mercosur-onderhandelingen, waarin het uitgebreid aan bod komt. De vraag is evenwel of een dergelijke private boycot de meest doeltreffende manier is om deze problematiek aan te pakken, temeer omdat de EU niet de enige handelspartner is van Brazilië. En anderzijds zijn er de mogelijk negatieve escalerende gevolgen op het gebied van handel in andere producten.

Het valt niet te ontkennen dat de duurzaamheidsnormen die wij binnen de Europese Unie opleggen aan onze eigen landbouwers, zelden in dezelfde mate worden opgelegd in derde landen. Sommigen grijpen dat ongelijke speelveld aan om te pleiten voor gesloten grenzen, tot die derde landen de Europese duurzaamheidsverordeningen en -richtlijnen in hun nationale regelgeving hebben omgezet. Dat is van vandaag op morgen niet realistisch – in de EU zijn die normen ook niet van de ene op de andere dag ingevoerd –, maar er moeten zeker stappen vooruit gezet worden, laat dat duidelijk zijn. Maar net zoals dat bij ons het geval is, moet het pad haalbaar zijn voor de lokale boeren. Het is ook nog maar de vraag welke incentive die lokale boeren nog zouden hebben om verder te verduurzamen als EU-bedrijven niet meer zouden afnemen bij hen. Dus eerder dan voor boycots met het mes op de keel, pleit ik voor een ambitieuze maar haalbare weg van duurzame ontwikkeling, met respect voor elkaars soevereiniteit.

Wat de gevolgen betreft: België importeert slechts een beperkt aantal agrovoedingsproducten uit Brazilië. Het gaat vooral over vruchtensap – 50 procent –, koffie – 20 procent – en soja – 10 procent. Het gaat om ongeveer 800 miljoen euro per jaar dat we importeren. Met handelscijfers op lidstaatniveau moet men wel voorzichtig omspringen, want niet alle goederen die in onze havens binnenkomen, worden ook in Vlaanderen of België geconsumeerd. Op EU-niveau is Brazilië de tweede belangrijkste handelspartner betreffende de aanvoer van agrovoedingsproducten. Het gaat over 11 miljard euro in 2020 op de totale Europese invoer van 141,6 miljard euro in 2020.

Het is moeilijk in te schatten wat de effecten op langere termijn zijn voor de Vlaamse landbouw en de voedingsindustrie, mochten de bedrijven die u vernoemde, niet langer inkopen in Brazilië.

Wat een tegenboycot betreft: de Braziliaanse markt is nog maar een zeer kleine markt voor de Belgische/Vlaamse landbouwsector en voedingsindustrie, waardoor een tegenboycot op dit moment een zeer beperkt effect zou hebben op de vernoemde sectoren en consumenten. Dit zou voornamelijk een effect hebben op de Belgische/Vlaamse uitvoer van fruit, voornamelijk peren, graan- en moutproducten, diepvriesaardappelen en cacaobereidingen – het is bijna middag en we zijn weer over eten aan het spreken.

Als we specifiek naar de export van frieten kijken, is Brazilië onze vierde grootste exportbestemming in 2020 in volume, na Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Brazilië is dan ook meteen onze belangrijkste exportmarkt voor frieten buiten de EU, met een aandeel van 5,7 procent in volume van de totale export naar de wereld en 11,6 procent van de export naar derde landen.

Betreffende de totale Europese export van agrifoodproducten staat Brazilië slechts op de negentiende plaats. De impact zit dus vooral op die aardappelen.

Zal ik dit ter sprake brengen? Handelskwesties worden in eerste instantie in de Raad Buitenlandse Zaken besproken. Dit betreft echter geen overheidsbeleid waar de Europese Unie een uniform standpunt over moet bereiken, maar een eventueel privaat initiatief. Zoals zonet aangegeven, krijgt de impact op de landbouwsector specifieke aandacht in het kader van de Mercosur-onderhandelingen. Het varkentje moet dus nog gewassen worden.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister, bedankt voor uw antwoord.

Ik wilde hier heel graag eens uw mening over horen. Het is natuurlijk een private actie, maar ik denk dat we dit als overheid van nabij moeten monitoren, vanwege de potentiële impact van een eventuele tegenreactie. Het gaat om een actie van toch een veertigtal grote spelers, dus ik wilde daar zeker de nodige aandacht op vestigen, om dit in de gaten te houden, of ‘in de mot’ te houden, zoals we dat in West-Vlaanderen zeggen.

Uiteraard zijn er verschillen tussen deze actie, deze open brief, en het Russische embargo, want toen ging het uiteraard veel verder, maar ik zag er wel een lijn in. En als je ziet hoe Rusland daar toen op gereageerd heeft, dan zie je dat zij naar structurele oplossingen hebben gezocht: meer zelf gaan produceren, nieuwe aankoopmarkten gaan zoeken. Ik wilde die gevoeligheid of bezorgdheid vandaag zeker met u delen.

Ik denk wel dat het heel goed is dat de private partners zich roeren in de strijd tegen de ontbossing van het Amazonewoud. In de commissie Buitenlands Beleid hebben we daaromtrent recent een voorstel van resolutie goedgekeurd. Ik denk dat het heel belangrijk is dat we daar vanwege de wereldwijde impact signalen rond geven. We hebben dat gedaan vanuit de Vlaamse overheid.

Ik denk dat het signaal vanuit de private sector, met heel veel goede bedoelingen, alleen maar onze appreciatie kan krijgen, maar we moeten beducht blijven voor de gevolgen.

De heer Sintobin heeft het woord.

Voorzitter, ik ben nooit voorstander geweest van een boycot tegen producten uit bepaalde landen. Wat Brazilië betreft zijn er trouwens tal van andere redenen te bedenken om een boycot tegen producten in te voeren, maar ik ben daar absoluut geen voorstander van. Iedereen weet dat actie leidt tot reactie. De boycot tegen Rusland bewijst dat. Trouwens, zoals de minister ook heeft gezegd, denk ik: de soevereiniteit van een land speelt toch ook nog altijd een rol. We willen ons als Vlaanderen soms gaan moeien met de rest van de wereld, terwijl we zelf nog wel met een aantal problemen te kampen hebben.

Maar ik wil eigenlijk van deze gelegenheid gebruikmaken om de Ruslandboycot, die ter sprake is gekomen, aan te halen. Die boycot sleept nu toch al een aantal jaar aan, en dat heeft, zoals collega Talpe zegt, inderdaad toch wel wat gevolgen gehad voor onze fruitsector. Worden er eigenlijk nog initiatieven genomen op Europees niveau inzake die boycot of ligt dit dossier volledig stil?

Mevrouw Joosen heeft het woord.

Ik heb zeker begrip voor het statement dat de winkels willen maken, zeker inzake die ontbossing in het Amazonewoud. Ik wou dan ook nog eens mijn steun uitspreken voor de lopende onderhandelingen tussen de EU en Brazilië voor een aanvullend protocol in dat mogelijke handelsakkoord.

Anderzijds deel ik toch de bezorgdheid van collega Talpe. Onze land- en tuinbouw beleeft al een moeilijke periode door corona en de Brexit. Dat hoef ik niet te herhalen. Brazilië is dan weer een markt die bij een tegenboycot verloren zou gaan. Op het eind van de rit zijn het onze land- en tuinbouwers die weer de dupe zijn van dergelijke acties. Ik ben daar dus toch bezorgd over.

Minister Crevits heeft het woord.

Dank u wel, collega’s, voor de interesse en de aanvullende vragen.

Collega Talpe, de kans op een boycot … ik wil er op wijzen dat de open brief een boycot als laatste optie vermeldt. Ik ben er eigenlijk van overtuigd dat ook de private sector inziet dat er nog een aantal andere stappen kunnen worden gezet vanuit een stimulerende aanpak.

Collega Sintobin, ik heb dat inderdaad gezegd. Ik geloof dat handelsoorlogen vaak alleen maar verliezers kennen. Globale handelsrelaties vind ik zeer belangrijk.

De Russische boycot staat zeker nog op de agenda van de EU. Daarover mag u op uw twee oren slapen – voor zover dat mogelijk is, want ik vind dat een rare uitdrukking, ‘op uw twee oren slapen’, want dat is technisch gewoon niet mogelijk.

Wat de bezorgdheden betreft: ik deel die en mijn diensten houden het ook verder in de gaten. Het blijft op de agenda staan.

Collega Joosen, u had niet echt een vraag, wel een opmerking om dit verder goed op te volgen. Dat zullen we doen.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Ik heb daar niet veel meer aan toe te voegen. We begrijpen allemaal wat deze actie inhoudt. Ze is goedbedoeld, maar we moeten voorzichtig zijn vanwege de mogelijke impact. Vele kleintjes maken op den duur een groot. Het zijn altijd de individuele landbouwers die geraakt worden, zoals collega Joosen hier ook terecht aanhaalt.

Dan rest mij enkel nog de minister een smakelijke lunch toe te wensen. Met al dat eten dat hier op het menu staat, zag ik dat het tijd werd om …

Ondertussen zit ik in de studio van vlaamsparlement.tv. Zij wachten op mij om hier een woordje te wisselen. (Opmerkingen van Emmily Talpe)

De vraag om uitleg is afgehandeld.