Aanhoudende onrust in de melkveesector

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Minister, deze zomer verschenen in onze media heel wat berichten over de aanhoudende onrusten in onze Vlaamse melkveesector. Het gaat dan natuurlijk over de lage melkprijs maar daarnaast ook over de kortingsacties die in diverse supermarktketens werden georganiseerd.

Om aan de onevenwichtige verhoudingen in onze voedselproductieketen te remediëren wordt in ons land werk gemaakt van de omzetting van de Europese richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken. De omzetting van de belangrijke richtlijn op federaal niveau laat echter op zich wachten, waardoor de Europese Commissie een inbreukprocedure is gestart tegen ons land.

Daarnaast blijven ook de zorgen over Milcobel bestaan, een van de grote melkverwerkers in ons land. Vele Vlaamse melkveehouders zijn aangesloten bij Milcobel of zijn intussen vertrokken naar onder meer het Nederlandse Royal A-ware.

Dat onze voedselverwerking op die manier meer en meer in handen komt van buitenlandse spelers is verontrustend te noemen. De recente crisis toonde aan hoe cruciaal het is om Vlaams zeggenschap te bewaren over belangrijke, strategische sectoren. En als we een tweede belangrijke les konden trekken uit de coronacrisis, dan was het wel het strategisch belang van onze voedselproductie.

Minister, hoe reageert u op de ongerustheid die heerst in de Vlaamse melkveesector?

Staat u in contact met uw federale collega over de omzetting van de Europese richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken? Hebt u zicht op de redenen van de laattijdige omzetting? Wanneer zou de omzetting in werking kunnen treden?

Kunnen we, naast de omzetting van de Europese richtlijn, ook op Vlaamse niveau beleidsinitiatieven nemen om de boeren te verzekeren van een eerlijke melkprijs?

Hebt u verder nog contact met de leiding van Milcobel? Hoe evalueert u de recente veranderingen binnen het melkverwerkingsbedrijf?

Wat is uw standpunt over de toenemende rol van buitenlandse spelers in onze Vlaamse voedselproductieketen?

De heer Sintobin heeft het woord.

Voorzitter, de melkprijzen moesten enkele maanden geleden, net als andere landbouwproducten – we hebben het daar al meermaals over gehad – een ‘race to the bottom’ volgen.

Zoals Hendrik Vandamme van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS) stelde, wordt drinkmelk tegenwoordig goedkoper verkocht dan drinkwater. Sommige mineraalwaters kosten meer dan een liter melk. Zowel het ABS als BB spreekt van stuntprijzen en dumpingpraktijken.

Ik zal de rest van mijn inleiding niet brengen omdat de collega dat al heeft gedaan. Nu hebben we het over de melkprijzen, straks over de problemen in de varkenssector. Misschien kunnen we eens een commissievergadering organiseren over alle problemen in de landbouwsector en kunnen we daarvoor een fysiek conclaaf organiseren.

Hoe reageert u op dit dossier? Welke initiatieven kunt of wilt u ter zake nemen? Is er overleg geweest in dezen met de landbouworganisaties? Graag een toelichting. Bent u in overleg gegaan met de retailsector om deze problematiek aan te kaarten? Ook hier had ik graag toelichting bij.

Dan heb ik nog een vraag die altijd terugkomt als het gaat over dergelijke zaken: wat kunt u ondernemen om het ‘braderen’ met voedingswaren tegen te gaan?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega’s, de melkveehouderij is een aantal weken geleden inderdaad in de actualiteit gekomen. Die berichten gingen gelukkig gepaard met een aantal voorzichtig positieve markttendensen binnen de mondiale zuivelsector. Ook de prijs van rauwe melk, dat is de prijs die wordt uitbetaald aan de boer, volgt die trend. In juli lag de gemiddelde prijs bijna 20 procent hoger dan het vijfjarig gemiddelde. Collega’s, dat is dus goed nieuws, voor een keer.

Wat de omzetting van de Europese richtlijn inzake oneerlijke handelspraktijken betreft, reken ik erop dat de tweede deadline zal worden gehaald en dat onze Belgische ondernemingen in de agrovoedingsketen uiterlijk vanaf 1 november juridisch beschermd zullen zijn tegen de opgelijste oneerlijke handelspraktijken. De richtlijn die de federale overheid moet omzetten, gaat niet over prijzen of prijsvorming, maar wél over handelspraktijken zoals lange betalingstermijnen voor geleverde goederen, laattijdige annulaties van bestelde goederen, eenzijdige wijzigingen van leveringsovereenkomsten. Het lijkt me niet correct te denken dat je onmiddellijk hogere prijzen zult krijgen als dat is omgezet, maar die omzetting is wel nodig, en ook de boeren kijken er reikhalzend naar uit.

Kunnen wij initiatieven nemen? Collega Nachtergaele, voor mij is de pertinente vraag: hoe kunnen onze melkveehouders hun marge, dus het verschil tussen kosten en opbrengsten, verhogen? Hoe kunnen verwerkende coöperaties meerwaarde creëren? Hoe kunnen individuele landbouwers ervoor zorgen dat ze in onderhandelingen niet tegen elkaar worden uitgespeeld? Collega Sintobin, dat kan ook zo worden toegepast op de varkens. Er zijn veel gelijkaardige problemen in de landbouwsector. Sommigen slagen erin om voor een deel van hun melkproductie een eigen markt te creëren, bijvoorbeeld via dat ongelooflijk lekkere hoeve-ijs, via automaten, via directe levering aan bakkers of horeca, de korte keten dus. Daarvoor kun je investeringssteun aanvragen of gebruikmaken van een opleidingsaanbod naschoolse vorming. We moeten echter ook realistisch zijn: zolang het gros van de consumenten zich voor verse voeding en zeker voor bewerkte producten bevoorraadt via de langere keten, zal het gros van de melkproductie ook op die manier worden afgezet. Dat is op zich geen slechte zaak, maar daar volgt het aanbod ook de vraag.

Ik kan de prijs niet bepalen, maar er zijn wel andere beleidsmaatregelen die ik neem om de situatie van de melkveehouders te verbeteren. Om onze boeren de mogelijkheid te geven om de onevenwichtige machtsverhoudingen te herstellen, is het toegestaan om via producentenorganisaties collectief te onderhandelen met toeleveranciers en afnemers. Collectief optreden vermindert, zoals jullie weten, de kans om individueel uiteen te worden gespeeld. Dat kan dan weer schaalvoordelen creëren, waar onze familiale bedrijven individueel niet in slagen. In de zuivelsector zijn er momenteel drie erkende producentenorganisaties. Een tijdje geleden is er ook een brancheorganisatie opgericht, MilkBE. Die brancheorganisatie tackelt een aantal zeer belangrijke thema’s, zoals duurzaamheid en kwaliteit binnen de zuivelketen en de onderlinge relaties tussen de zuivelindustrie en onze boeren. Het is van belang dat de landbouwers en de ketenpartners voldoende op de hoogte zijn van de mogelijkheden inzake samenwerking tussen producenten en in de keten. We zullen de komende maanden extra acties ondernemen om op het terrein toch meer te overtuigen.

Er is ook nog een andere uitdaging, namelijk de informatiedeling. Als niet alle marktdeelnemers over dezelfde marktinformatie beschikken, hypothekeert dat de goede werking van de markt. Via een regelgevend initiatief heb ik de marktdeelnemers verplicht om periodiek markt- en prijsgegevens door te sturen naar ons Departement Landbouw en Visserij. Het gaat bijvoorbeeld over de prijs en de hoeveelheid van gangbare en biologische rauwe melk geproduceerd in onze bedrijven, maar over ook de prijzen van een aantal belangrijke zuivelproducten zoals magere melkpoeder, volle melkpoeder en boter. Ik gruw eigenlijk van het gebrek aan transparantie dat er vandaag bestaat, en ook van de informatieasymmetrie in de voedselvoorzieningsketen. We moeten dat verbeteren ten voordele van de primaire producent.

Een paar weken geleden heb ik in een tv-programma gevraagd hoeveel men denkt dat de boer krijgt van de prijs van een pakje frieten van 2,5 of 3 euro. 4 cent, mensen! 4 cent op een pakje van 2,5 of 3 euro! Ik vind dat verschrikkelijk. Maar ik vind dat we daarover minstens transparant moeten zijn zodat iedereen weet wat er naar wie gaat in de keten. Vandaag is het nagenoeg onmogelijk om daar transparantie in te krijgen. Collega Sintobin, ik zal straks hetzelfde zeggen bij de varkens. Het is maar dat u het weet. Ik vind het verschrikkelijk. Dit ligt me een beetje op de maag.

Ik kom tot de vraag over Milcobel. Collega Nachtergaele, dat is de grootste zuivelcoöperatie van ons land, maar ondanks deze dominante marktpositie betaalde ze de laatste jaren een van de laagste prijzen uit aan onze melkveehouders. Het klopt inderdaad dat een aantal leden vertrokken is, wat heeft geleid tot een verminderde hoeveelheid geleverde melk. Ik heb er wel vertrouwen in dat het management onder toezicht van haar coöperatieve structuren zelf goed geplaatst is om een antwoord te bieden. Dat zal ook gebeuren, denk ik. Milcobel heeft reeds zes maal dit jaar de melkprijs kunnen verhogen. De ambitie is om Milcobel in de top drie van de hoogst uitbetaalde melkprijzen te krijgen. Wij blijven uiteraard in goed contact.

Ik kom tot de vragen over de toenemende rol van buitenlandse bedrijven. Vlaanderen en bij uitbreiding België is een open economie die baat heeft bij relaties met buitenlandse bedrijven. Maar bij elke overname door een buitenlandse speler moeten we wel de vraag stellen waarom deze overname is gebeurd en wat de gevolgen ervan zijn voor onze lokale economie.

De bijkomende concurrentie is op zich in theorie geen probleem, maar ik word er zelf niet gelukkig van dat deze gepaard gaat met een prijzenslag op onze voedingsproducten want het verleden leert dat de boer dan opnieuw de rekening gepresenteerd krijgt.

Ik kom tot de landbouworganisaties en de overlegmomenten. Wij zijn uiteraard door de landbouworganisaties ook op de hoogte gesteld van hun ontevredenheid over de specifieke promotieacties. Ik ben zelf ook niet gelukkig met die promotieacties. Net als u weten zij dat ik als minister die prijzen niet kan bepalen. Wij zijn onder andere over de varkens het ketenoverleg aan het intensifiëren. Het is absoluut mijn bedoeling om alle ketenpartners, waar ook de retail toe behoort, tot meer verantwoordelijkheidszin op dat vlak te overtuigen.

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Dank u wel, minister. Eerst en vooral hoop ik samen met u dat die tweede deadline wordt gehaald voor wat betreft de omzetting van de richtlijn want die bevat effectief een aantal cruciale maatregelen rond de problematieken die we net hebben aangehaald.

Ik verwijs ook nog graag naar het federale niveau en naar het regeerakkoord waarin is opgenomen dat er een stabilisatiemechanisme zou worden opgezet voor wat betreft de landbouwprijzen. In een antwoord op een eerdere vraag van mij rond Milcobel liet u weten dat u hierbij nauw betrokken zou worden. Is dat al het geval? Kunt u daar al iets over meegeven?

U gaf in een eerder antwoord ook aan dat u nieuwe GLB-maatregelen (gemeenschappelijk landbouwbeleid) zou voorzien die inspelen op samenwerking, waarbij financiering zal worden voorzien rond een brede waaier aan thema's zoals het verbeteren van de positie van de boeren in de keten. In die context zegt u dat er een evaluatie wordt voorbereid, dat die zo goed als rond is en naar verwachting tegen de zomer beschikbaar zal zijn. Kunt u daar al meer over vertellen? Komt er dan ook meer steun voor coöperaties in de toekomst? Kunt u daar een timing over meegeven?

De heer Sintobin heeft het woord.

Voorzitter, ik heb een aantal bedenkingen. Ik stel vast dat uw vraag over de varkenssector ondertussen beantwoord is. Die kunnen we dus al schrappen.

Ik reken op nog meer creativiteit in het antwoord dan wat we tot nu toe gehoord hebben.

Ik denk dat u voor een deel hetzelfde antwoord zult krijgen als wij hebben gekregen.

Ik kaart dit altijd aan. Het ergert me ook mateloos hoe supermarkten omgaan met landbouwproducten van hier in Vlaanderen. Transparantie is heel interessant, minister. Dat u pleit voor meer transparantie, lijkt mij de logica zelf. Inderdaad, veel mensen weten echt niet hoeveel een landbouwer overhoudt van een bepaald product dat in de supermarkt ligt.

Ja, de korte keten heeft daar wel een beetje toe bijgedragen, maar ik vrees ervoor. En misschien moeten we daar in een later stadium nog eens een vraag over stellen of cijfers opvragen over de korte keten en in hoeverre het einde van de coronacrisis – we zijn nog niet volledig uit die coronacrisis, maar toch – een invloed heeft op de vermindering van de korte keten, als u daar al zicht op zou hebben. Maar ik blijf altijd hetzelfde zeggen, en ik doe dat al jaren: we moeten ook de consument ervan overtuigen. U zegt dat u het ketenoverleg zult intensifiëren. Maar u hebt dat al een paar keren gezegd en ondertussen blijven de problemen wel bestaan. We moeten op een of andere manier – ik heb daar al een paar keer voor gepleit – een soort van actie voeren, bijvoorbeeld via het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM), om de mensen ervan te overtuigen dat, wanneer je een bepaald landbouwproduct of product in de supermarkt wilt gaan halen dat kwaliteitsvol en veilig is, je daar een prijs voor moet betalen. Met die stuntprijzen, met het braderen van prijzen door die grote ketens, tref je eigenlijk de individuele landbouwer.

Voorzitter, dat waren een aantal bedenkingen die ik wilde meegeven.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Ik wil graag nog even aansluiten, want het is toch belangrijk dat ik de bezorgdheid van onze fractie meedeel wat betreft de lage melkprijzen en de impact op de leefbaarheid van onze melkveebedrijven. Wat de wet op de oneerlijke handelspraktijken betreft, valt het inderdaad nog af te wachten in hoeverre die effectief deze agressieve reclamepraktijken in de hand zal kunnen houden. Ik vind het in ieder geval heel bedroevend dat afgesproken bodemkoersen zomaar niet worden nageleefd, onder het mom dat anderen het ook niet doen. En als we dan kijken naar andere landen, zoals Duitsland en Nederland, waar er meer – toch betrekkelijk meer – wordt gegeven voor de melk, dan zie je toch wel dat het anders kan.

Er is nog iets dat ik wil meegeven. Er is de melkprijsproblematiek. Maar van de landbouwers wordt er ook steeds meer verwacht wat betreft duurzaamheid, zowel vanuit de consument als vanuit de overheid. Dat weegt ook op hen. Het is een en-enverhaal. U sprak daarnet over een overleg met de retailers, het ketenoverleg. Het is enorm belangrijk om hiermee aan de slag te gaan. Misschien kunt u dat ook meenemen in dat verhaal, namelijk dat de duurzaamheidsvereisten wegen op de producenten, dat we daar samen aan moeten werken en dat het beter kan dan het nu is.

Minister Crevits heeft het woord.

U vraagt naar de acties. Ik heb het in deze commissie al een paar keer gezegd: het gedrag van de Vlaming als burger is anders dan het gedrag als consument. Als burger willen we dat er duurzaam wordt geproduceerd, dat de hoogste standaarden worden gehaald. Maar als we in de winkel komen, kijken we naar wat het goedkoopst is. Het is ook voor de politiek belangrijk om die twee weer dichter bij elkaar te brengen. Maar ook daar zal het volgens mij helpen, bijvoorbeeld als je een brancheorganisatie wordt, om druk te kunnen zetten. Ik zal dat ook straks zeggen, bij de vragen over de varkens. Ik meen dat ook echt. Als je samen investeert in kwaliteit, kun je ook samen druk zetten op de prijzen.

Dat is een weg die ook moeilijk is. Ik heb vastgesteld dat er in het verleden soms afspraken worden gemaakt. En als het dan plots goed gaat, worden die afspraken vergeten. En dan gaat het plots weer slecht en heeft men weer afspraken nodig. Het is echt van belang om eindelijk eens te investeren in afspraken op lange termijn, die de diverse sectoren robuuster maken tegen pieken en dalen. Want er zijn op dit ogenblik meer dalen dan pieken in de sector.

Collega Nachtergaele, u stelt een vraag over het GLB. Op basis van een evaluatie van die ondersteuningsmaatregel voor producentenorganisaties die voorzien was in het aflopende GLB, zullen we nu een nieuw steunmechanisme voorzien. We bekijken nog of we dat binnen het GLB zullen houden of via een aparte Vlaamse steunmaatregel zullen doen. Maar ik engageer mij zeker en u mag mij er ook op aanspreken mocht dat niet gebeuren, om dat opnieuw te doen. Want zoals ik net zei, ben ik ervan overtuigd dat dat echt een belangrijke hefboom is voor vele sectoren.

De vraag over de consument heb ik al beantwoord. Voor mij is het heel duidelijk dat de consument ook deel uitmaakt van de keten. Die gaat dan van boer tot bord, of van koe tot glas in dit geval. Het sensibiliseren is belangrijk. Voor mij is dat dan het dichter brengen van het ene bij het andere.

Collega Talpe, duurzaamheidseisen? Ik vergelijk de beurs soms met een spons. Langs de ene kant krijg je meer en meer eisen waaraan je moet voldoen en dat drukt erop. Langs de andere kant krijg je in de winkel de communicatie dat de prijzen niet hoog zijn. Er is een actie van een of andere keten die zegt dat duurzaam niet duurder hoeft te zijn. Als je langs die kant van de spons wringt en langs de andere kant, dan blijft er uiteindelijk alleen maar een droge spons over. Dat gevoel heerst nu bij mij een beetje in veel sectoren: dat de druk langs twee kanten op de boer terechtkomt, die er dan het slachtoffer van is.

Labels kunnen daarbij helpen. We zijn bezig met het label ‘Lekker van bij ons’. We zien dat restaurants dat voorzichtig op de menukaarten beginnen te zetten. Mensen zijn echt bereid, als ze al op restaurant gaan, om daar iets extra’s voor te betalen. Maar dat blijft een niche in vergelijking met al de rest.

Ik heb te lang gesproken, maar het is een interessant thema.

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Ik heb niet meteen een verdere opmerking.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.