Het watergebruik in de landbouw

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik heb een vraag over de resultaten van een studie uitgevoerd door de Europese Rekenkamer. Die onderzocht in welke mate het huidige Europees landbouwbeleid een impact heeft op duurzaam waterbeheer. Het antwoord was wel zeer bijzonder: de steun uit het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) leidt er helemaal niet toe dat er efficiënter wordt omgegaan met water. Wel integendeel, de steun doet het waterverbruik stijgen. Zo laat het huidige GLB toe dat waterintensieve gewassen worden geteeld in gebieden die met droogte kampen. Tegelijk worden de regels inzake wateronttrekking amper nageleefd. In Vlaanderen is zelfs niet bekend hoe groot de drainageproblematiek is. Dat het GLB geen efficiënter watergebruik in de hand werkt, is een pijnlijke vaststelling, niet het minst omdat de landbouwsector nu eenmaal zeer afhankelijk is van de beschikbaarheid van water.

Samen met de plannen van het Europees landbouwbeleid zijn ook de stroomgebiedsbeheerplannen van het Europees waterbeleid aan een herziening toe. Het lijkt me een evidentie dat die twee beleidsdomeinen goed op elkaar worden afgestemd.

De Europese Rekenkamer geeft ook enkele aanbevelingen. De eerste aanbeveling is het verzoek om rechtvaardiging van vrijstellingen van de uitvoering van de kaderrichtlijn water in de landbouw. De tweede aanbeveling is de koppeling van de GLB-betalingen aan de naleving van milieunormen. De derde aanbeveling is het gebruik van EU-middelen om de kwantitatieve toestand van waterlichamen te verbeteren.

Het Vlaams landbouwbeleid moet gericht inzetten op waterkwantiteit en waterkwaliteit. Dat betekent niet alleen meer regenwater vasthouden, minder draineren, maar ook water hergebruiken en zuiniger omspringen met water. Het betekent ook een overtuigende adaptatiestrategie, inclusief maatregelen als een aanpassing van de teeltkeuze aan de bodem, en een striktere wetgeving en controle op het onttrekken van grondwater. Een deel van deze maatregelen zijn opgenomen in de Blue Deal, weliswaar projectgewijs.

Minister, hebt u kennis genomen van het speciaal verslag van de Europese Rekenkamer en wat is uw reactie op de aanbevelingen?

Welke maatregelen worden genomen op het gebied van waterkwantiteit en waterkwaliteit in de opmaak van het Vlaamse plan van de GLB-middelen?

In een opinie van een aantal milieujuristen werd gevraagd om ook het wettelijk kader aan te passen en rubriek 53 van het Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning (VLAREM) aan te passen want op dit moment hebben we te weinig zicht waar er gedraineerd wordt. Ze vragen eigenlijk enerzijds om een vergunningsplicht op te leggen bij nieuwe drainage en anderzijds om te werken naar peilgestuurde drainage en daarvoor ook wettelijke kaders te creëren. Volgt u deze mening? Zult u samen met uw collega bevoegd voor leefmilieu het wettelijk kader aanpassen om zo een adaptief Vlaams landbouwbeleid te ontwikkelen?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Schauvliege, ik heb inderdaad kennis genomen van het betreffende verslag van de Europese Rekenkamer. Die onderzocht en evalueerde de werking van het Europees waterbeleid op duurzaam watergebruik in de landbouw en formuleert daarover aanbevelingen.

Water is een noodzakelijke natuurlijke hulpbron voor onze Vlaamse voedselproductie en dus land- en tuinbouw. Onze Vlaamse land- en tuinbouwer heeft er alle belang bij dat de beschikbaarheid ervan op een duurzame wijze kan worden bewaakt en gegarandeerd. Het GLB biedt een aantal ondersteunende instrumenten waarmee de druk op de watervoorraden kan worden verminderd en diverse stimulansen voor duurzaam waterbeheer in de landbouw.

Vandaag geeft de eerste pijler van het Vlaamse GLB al invulling aan de eerste aanbeveling van de Europese Rekenkamer inzake directe steun. Vlaanderen maakt in de randvoorwaarden namelijk gebruik van de tweede goede landbouw- en milieuconditie inzake waterbeheer en verleent geen vrijwillige gekoppelde steun aan de teelt van gewassen.

Naast de randvoorwaarden stimuleert de vergroening van rechtstreekse steun landbouwers om praktijken toe te passen die van nut kunnen zijn voor het watergebruik, zoals de bescherming van blijvend grasland en gewasdiversificatie.

Vanuit de tweede pijler financiert het GLB ook investeringen die verband houden met het duurzaam gebruik van water. En ook met de agromilieuklimaatmaatregelen zetten we daarop in. Voorts zijn er niet-productieve investeringen, vorming en advies, demonstratieprojecten enzovoort voor de verbetering van waterretentie en duurzaam watergebruik. Zoals het rapport illustreert, ondersteunt het huidige Vlaamse plattelandsontwikkelingsprogramma al waterretentieprojecten en projecten voor het hergebruik van water. Vlaanderen ondersteunt met het GLB geen irrigatieprojecten.

De tweede en derde aanbeveling zijn gericht op de nieuwe GLB-periode. Het Vlaamse strategische GLB-plan is in opmaak en zal voldoen aan de nieuwe Europese GLB-verordeningen waarvan de definitieve goedkeuring op het einde van dit jaar wordt verwacht. Wat de verwijzing betreft naar de naleving van de milieunormen in de tweede aanbeveling, is het vanzelfsprekend dat de Vlaamse milieunormen steeds moeten worden nageleefd, ongeacht of men al dan niet GLB-steun ontvangt.

Ik kom tot uw tweede vraag. In de commissievergadering van 6 oktober heb ik een stand van zaken toegelicht over de opmaak van het Vlaamse GLB-strategisch plan. Hierbij heb ik verwezen naar de krachtlijnen, waarin ook aandacht en zorg voor natuurlijke hulpbronnen zoals water en bodem, naar voren komen.

Met de ondersteuning van de aanleg van regenwateropvangsystemen stimuleert het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) al langer het gebruik van alternatieve waterbronnen. Daarnaast ondersteunt het VLIF ook de aanleg van verschillende waterbufferende systemen en daarvoor is er ook steeds meer belangstelling. Investeringen die gebruikmaken van diep grondwater worden door het VLIF nooit gesubsidieerd.

De oproepen voor de demonstratieprojecten hebben de laatste jaren de focus gelegd op het sensibiliseren van onze boeren voor een duurzamer watergebruik en het demonstreren van goede praktijken daartoe.

Ook buiten het GLB nemen we nieuwe initiatieven ter stimulering van het duurzaam watergebruik. Tijdens die commissievergadering van 6 oktober ging ik al in op de lopende projectoproep ‘hergebruik restwater’ binnen het relanceplan. Ook in de lopende projectoproep ‘samenwerking en digitalisering’ zullen de projecten gaan over samenwerkingsverbanden die oplossingen uitwerken voor onder meer de water- en de droogteproblematiek.

Dan kom ik tot uw derde vraag. De projectgroep Integrale Klimaatbestendige Water- en Droogtetoets, die samenkomt als onderdeel van de Coördinatiecommissie Integraal Waterbeleid, voert op vraag van collega Demir een analyse uit van het vrijstellings- en meldingsbesluit. Zowel het beleidsdomein Omgeving als het beleidsdomein Landbouw zijn hierin vertegenwoordigd. Binnen deze projectgroep wordt momenteel op administratief niveau onderzocht of bepaalde stedenbouwkundige handelingen waarvoor tot vandaag geen omgevingsvergunning nodig was, alsnog aan de vergunningsplicht onderworpen zouden moeten worden. De aanleg van nieuwe drainage is daar een voorbeeld van.

Investeringen in klassieke drainagesystemen worden, zoals ik al zei, niet door het GLB of het VLIF ondersteund. Daarentegen wordt de omvorming van bestaande klassieke drainages naar peilgestuurde drainages wel gestimuleerd en ondersteund via de maatregel VLIF niet-productieve investeringssteun. Voor die investering in de omvorming kan een boer 75 procent steun verkrijgen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Dank u wel voor uw antwoord, minister. Het is duidelijk dat de waterproblematiek een zeer ernstige problematiek is en dat de landbouw daar ook heel sterk bij betrokken is.

Ik wil even terugkomen op uw laatste antwoord, waarin u stelt dat er VLIF-ondersteuning is voor de omvorming van klassieke drainage naar peilgestuurde drainage. Dat is uiteraard goed. Mijn vraag is vooral of u hier ook wettelijke initiatieven zult nemen om die klassieke drainage om te vormen naar de peilgestuurde. Want rekenen op vrijwilligheid is natuurlijk goed, maar de klassieke drainage wordt als een van de grote problemen van de verdroging gezien en dus ook een van de grote problemen die we moeten aanpakken in de landbouwsector. Voorziet u naast financiële ondersteuning en het rekenen op vrijwilligheid ook een wettelijk initiatief om die omvorming te stimuleren?

Minister Crevits heeft het woord.

Ik begrijp uw laatste vraag, maar het nemen van wettelijke initiatieven om die omvorming te stimuleren is niet mijn bevoegdheid, dat is de bevoegdheid van collega Demir. Ik denk dus dat u de vraag daar ook nog eens moet stellen.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, uiteraard is het nemen van die wettelijke initiatieven geen taak voor uzelf, maar voor de minister verantwoordelijk voor het verlenen van vergunningen in het waterbeleid. Natuurlijk is het wel zeer belangrijk dat zij daarin de steun krijgt van de minister van Landbouw om dat mee op te nemen. Ik wil dan ook heel hard pleiten om daar initiatieven rond te nemen. Het is belangrijk dat daar financiële stimuli tegenover staan en die zijn er via het VLIF. Maar het is ook zeer belangrijk dat we dat extra duwtje in de rug gaan geven, want dit blijkt toch een van de grote problemen te zijn met betrekking tot de verdrogingsproblematiek. Dus toch een warme oproep om dat initiatief mee vorm te geven en daar actief uw schouders onder te zetten, ook al is dat niet uw eindverantwoordelijkheid. Het lijkt mij toch een belangrijke taak te zijn die u samen met uw collega rond het waterbeleid kunt nemen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.