Economische kerncijfers bij de korte keten en andere alternatieve verdienmodellen

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Coel heeft het woord.

Minister, we hebben het in deze commissie al vaker gehad over korte keten en alternatieve verdienmodellen. We weten allemaal dat de coronacrisis de aandacht voor onder andere de korte keten heeft vergroot. Het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) en GfK Belgium deden al onderzoek naar de consumentenzijde, maar economische kerncijfers vanuit de sector zelf zijn minder gemakkelijk te vinden. In het Landbouwrapport 2020 vinden we enkele grote lijnen, maar degelijk en uitgebreid cijfermateriaal over korte keten en bij uitbreiding andere alternatieve modellen blijft voorlopig uit.

Om die lacune in te vullen, deed het Steunpunt Korte Keten in samenwerking met de accountants en adviseurs van SBB onderzoek naar kerncijfers in de hoevezuivelverwerking.

Het onderzoek kwam er met financiële steun van de FOD Economie. De bedoeling van het onderzoek was om de economische meerwaarde van de korte keten te objectiveren en inzicht te krijgen in cijfers als omzetten, kosten en investeringslasten op een landbouwbedrijf dat met de korte keten aan de slag gaat.

Het Steunpunt Korte Keten en SBB Accountants & Adviseurs analyseerden de resultatenrekeningen van elf hoevezuivelaars en voerden gesprekken met een twintigtal individuele ondernemers om meer zicht te krijgen op de cijfers inzake korte keten.

Ook in 2022-2023 gaat het onderzoek naar de kerncijfers van de korte keten verder. Bedrijven die geïnteresseerd zijn om mee te werken, kunnen het Steunpunt Korte Keten contacteren.

Minister, houdt het departement Landbouw zelf momenteel cijfers bij over de korte keten of alternatieve verdienmodellen? Heeft het departement zicht op hoeveel bedrijven aan de slag zijn met de korte keten of op een andere manier dan de gangbare verdienmodellen in de bedrijfsvoering van de landbouw?

Minister, werden de economische cijfers zoals omzet en kosten daarvan geanalyseerd door het departement? Is het onderzoek van het Steunpunt Korte Keten in samenwerking met SBB Accountants & Adviseurs een eerste echte studie hieromtrent of heeft het departement daar al ervaring mee? In welke mate bent u of is uw departement betrokken bij deze studie? Worden jullie geïnformeerd over de resultaten? Bent u van mening dat gelijkaardige studies over andere deelsectoren nuttig zouden zijn om zo meer cijfermateriaal te verzamelen? Zult u hierin initiatief nemen, al dan niet met dezelfde organisaties?

Een van de aanbevelingen in onze kamerbrede resolutie die op 2 juni werd aangenomen, was om de mogelijkheden te verkennen en zo mogelijk dataplatformen uit te bouwen in de land- en tuinbouw, zoals DjustConnect, zodat landbouwers die inzetten op alternatieve verdienmodellen en de andere actoren waarmee ze samenwerken, gegevens kunnen uitwisselen. Wordt daar ondertussen werk van gemaakt? Wat is de stand van zaken? Is daarvoor al een initiatief genomen?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Coel, binnen ons landbouwmonitoringnetwerk worden de boekhoudingen van een zeshonderdtal bedrijven bijgehouden. Daarin zitten ook verschillende bedrijven met korteketenactiviteiten.

Sinds 2020 wordt de data-inzameling rond korte keten door dit monitoringnetwerk bijgestuurd, om zo meer uniformiteit tussen de bedrijven te krijgen en meer gestructureerd economische cijfers over de korteketenactiviteiten te kunnen bijhouden. Recentelijk sloten opmerkelijk meer bedrijven met korteketenactiviteiten aan. In totaal heeft bijna 20 procent van deze bedrijven in meerdere of mindere mate een korteketenactiviteit.

In een eerste diepgaande analyse van mijn administratie rond de economische meerwaarde van de korte keten werd de hoevezuivelverwerking onder de loep genomen. Er werd gekeken naar opbrengst, vaste en variabele kosten, de vergoeding voor eigen arbeid en de economische meerwaarde in de prijsvorming. De eerste resultaten daarvan werden overlopen met het Steunpunt Korte Keten, om ze te vergelijken met hun studie. Er werden gelijkaardige resultaten verkregen, zo blijkt.

De eerste resultaten van de analyse van het landbouwmonitoringnetwerk tonen het nut van deze cijfers, zowel voor de korteketenbedrijven als voor ons, beleidsmakers. Mijn administratie zal de volgende jaren ook andere takken van de korte keten op deze manier bestuderen.

Het voordeel van het landbouwmonitoringnetwerk is de jaarlijkse verzameling van economische cijfers zodat inderdaad een periodieke evaluatie mogelijk is en ook de evolutie kan worden opgevolgd. Momenteel bekijkt mijn administratie hoe deze cijfers op een frequente en gestructureerde manier kunnen worden gerapporteerd aan het publiek. Ook in de toekomst zal er overleg plaatsvinden met het steunpunt om verdere resultaten te vergelijken, andere korteketenactiviteiten te bekijken en na te gaan hoe we hierin verder kunnen samenwerken.

DjustConnect wordt inderdaad verder uitgebouwd. Op dit moment maken al verschillende bedrijven en toepassingen binnen de melkveehouderij actief gebruik van DjustConnect om data uit te wisselen. Maar er zijn ook uitbreidingen naar andere sectoren. Vorige week werden op Interpom de eerste toepassingen in aardappelen aan de telers voorgesteld. En de winnende app in de Hackathon van Digitaal Vlaanderen rond korte keten wordt door het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) in samenwerking met het Departement Landbouw en Visserij en VLAM verder ontwikkeld.

Met het ontsluiten van de perceelsgegevens van het Departement Landbouw en Visserij zijn vanaf nu toepassingen in de hele agrovoedingssector mogelijk. Op die manier wil ILVO met DjustConnect alle actoren ondersteunen in de opkomende dataeconomie en data als verdienmodel. Dit is dan ook het moment om de boeren als ondernemers te betrekken in nieuwe verdienmodellen voor data en digitale landbouw.

De heer Coel heeft het woord.

Minister, ik ben blij te vernemen dat ook het departement daar wel wat onderzoek naar doet en dat informatie wordt gedeeld, en dat die wordt samengelegd met het onderzoek van het Steunpunt Korte Keten. Het is goed om naar synergie te zoeken en zoveel mogelijk nuttige informatie te bundelen.

Het is ook goed dat er nog verder onderzoek wordt gedaan naar andere deelsectoren. Onze boeren bevinden zich vandaag in moeilijk vaarwater met hun bedrijfsvoering. Heel wat boeren zijn op zoek naar manieren om een aanvullend inkomen te genereren. Data die daarvoor ter beschikking staan, kunnen daar zeker bij helpen.

In dat kader is gisteren de verdienwijzer gelanceerd door ILVO. Uiteraard is dat ook een zeer goed instrument. We hebben kennis kunnen nemen van dat instrument en een heel interessante toelichting gehoord. Minister, hoe gaan we dat op het terrein brengen? De verdienste is dat het bestaat, en we hebben gezien dat heel wat partners een toelichting en een appreciatie hebben gegeven, maar nu is het de bedoeling dat de boeren daarmee aan de slag gaan, dat ze het instrument ook gebruiken. Welke stappen gaat u ondernemen om van de verdienwijzer op het terrein een goede toepassing te maken?

De heer Steenwegen heeft het woord.

Collega Coel, dank u wel voor deze vraag om uitleg en de opvolging van onze resolutie waarin we aandacht hebben gevraagd voor de korte keten.

Minister, in 2011 was er een strategisch plan korte keten, maar daar is weinig uitvoering aan gegeven. In onze resolutie hebben we gevraagd om daar opnieuw werk van te maken. Ik heb begrepen dat er opnieuw wordt gewerkt aan een strategisch plan voor de korte keten, maar het is wel belangrijk dat we alle initiatieven in dat verband in een plan steken waar iedereen kennis van heeft en zich achter schaart. Kunt u een stand van zaken geven van wie daar momenteel bij betrokken is? Vorige keer was dat een plan dat werd gesteund door en opgemaakt in overleg met ongeveer alle organisaties en betrokkenen die met de korte keten bezig waren. Graag stand van zaken hierover.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Coel, u zegt dat de boeren zich in moeilijk vaarwater bevinden. U weet dat ik bij mijn aantreden als minister van Landbouw heb gezegd dat ik het superbelangrijk vind dat die verdienwijzer er zou komen. Informatie over goede en rendabele modellen voor de landbouw via objectief onderzoek dat gebaseerd is op data, is belangrijk.

Het is eerst en vooral belangrijk dat het instrument wordt ontwikkeld op een goede manier. Ik ben apetrots dat het gisteren is gelanceerd, dat was een heel mooi moment. Maar u hebt een punt: door het instrument te lanceren zit het nog niet bij de boeren. Daar bestaat een heel traject voor.

ILVO heeft een traject uitgewerkt waarbij alle stakeholders betrokken kunnen worden, zoals actieve boeren. Daarbij is het echt wel belangrijk dat er een zeer grote focus wordt gelegd op de jonge boeren. Dat zijn niet alleen de boeren zelf, maar ook de landbouwstudenten. Als je een landbouwrichting volgt en je bent geïnteresseerd in het beroep, dan is het goed dat je wordt begeleid op het moment dat je nog aan het studeren bent. In de komende maanden zetten we een heel traject op om zoveel mogelijk boeren te bereiken en zeker de jonge boeren. Ook voor oudere boeren lijkt me dat een goede zaak.

ILVO zelf zal ook actief de boer opgaan met die verdienwijzer. Dat is zeer toepasselijk in deze materie. Het is de bedoeling dat de boeren daar massaal gebruik van zullen maken, en dat ze ook deelnemen aan experimenten met de bedoeling die verdienwijzer te verspreiden en verder uit te bouwen.

Dus voor mij moet dat eigenlijk een actief instrument blijven, niet iets statisch. Wat vandaag een verdienmodel is, kan over tien jaar iets anders zijn. Het hangt er een beetje vanaf welke keuzes er gemaakt worden. Doorheen onze beleidskeuzes wil ik absoluut de aandacht houden op alle mogelijke zaken die aan het veranderen zijn.

Collega Steenwegen, u verwijst terecht naar het strategisch plan korte keten. De korte keten heeft voor mij een dubbel doel. Eerst en vooral denk ik dat het een rendabel verdienmodel kan zijn voor een aantal boeren, maar het is ook heel belangrijk de die korte keten de boer en de burger veel dichter bij mekaar brengt. Het kan dus ook een stuk elementair respect terugbrengen naar onze boeren. Ik wil absoluut de aandacht houden op de mogelijkheden die de korte keten brengt. We zetten via het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) ook in op de investeringstrajecten die zo’n keuze met zich meebrengt. U weet wellicht, collega Steenwegen, dat als iemand switcht en korteketenactiviteiten wil ontwikkelen, dan wordt die door ons gesteund in de switch die gemaakt wordt en binnenkort ook in de investeringen die nodig zijn.

Er is ook heel veel structureel overleg van het Steunpunt Korte Keten, dat we ook financieel ondersteunen, met het departement, met het VLAM, om te bekijken welke knelpunten er nog zijn, en hoe we die kunnen oplossen. Ook op het vlak van naschoolse vorming, proefprojecten, enzovoort, geven we bijzondere aandacht aan de korte keten. Het is de bedoeling om al die puzzelstukken samen te bundelen in een gecoördineerd plan.

De heer Coel heeft het woord.

Bedankt voor de aanvullende informatie, minister. Ik ben blij te vernemen dat het ILVO de boer op zal gaan met de verdienwijzer. We zitten in turbulente en onzekere tijden voor de landbouwsector. Naast een rechtszeker kader op een aantal vlakken – dat er hopelijk snel aankomt – is het belangrijk dat we ook hoop, perspectief en kansen geven aan onze landbouwers. Het is belangrijk dat we hen daarbij ondersteunen, niet enkel in de omschakeling, maar ook in het maken van goede, doordachte keuzes in de bedrijfsvoering. Zaken zoals korte keten en 'carbon farming' maar ook een heel aantal andere alternatieve verdienmodellen moeten doordacht worden aangeboden, zodat de individuele boer zelf kan kiezen met welk bedrijfsmodel hij aan de slag wil gaan.

Ik ben blij dat we als Vlaamse Regering daarvoor een aantal instrumenten in ontwikkeling hebben en dat we hen die kansen ook kunnen aanbieden. Dank u voor uw inspanningen daaromtrent.

De vraag om uitleg is afgehandeld.