Compensatie voor landbouwers in de omgeving van de 3M-site

De voorzitter

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, ik heb deze vraag al eerder gesteld in de commissie Landbouw en op andere niveaus, en u liet verstaan dat landbouwbedrijven die werden getroffen door de verontreiniging op de 3M-site moesten worden gecompenseerd. In de commissie van 15 september hadden we het daar ook over en het was toen nog onduidelijk hoe een en ander zou worden aangepakt en dan vooral de rol van 3M zelf.

Ik heb het genoegen om lid te zijn van de PFOS-commissie en daar werd op 3 december door 3M bevestigd dat zij bereid waren de getroffen landbouwers te compenseren. Eerder had 3M al laten weten dat ze een soort van provisie hadden voorzien en dat ze indien nodig het bedrag zullen verhogen. Dat verbaasde me een beetje, want ik heb dit toen begrepen als dat 3M liet uitschijnen dat het al in contact stond met de landbouwers.

Om privacyredenen kon 3M nochtans geen rechtstreeks contact nemen en onderhandelen met individuele landbouwers. Ik had ervoor gewaarschuwd in de commissie dat het geen goede zaak zou zijn als 3M rechtstreeks met de landbouwers zou onderhandelen. Op de laatste PFOS-commissievergadering werd 3M vertegenwoordigd door elf mensen, jawel, elf mensen, en advocaten. U kunt zich voorstellen hoe individuele landbouwers zouden worden overdonderd door een heel comité van 3M.

Minister, tenzij ik dit de vorige keer heb gemist, heb ik ondertussen begrepen dat er een stuurgroep is aangesteld om een en ander uit te klaren. Wie maakt er deel uit van die stuurgroep? Graag krijg ik een toelichting bij de stand van zaken van de besprekingen in de stuurgroep. Wat zijn de criteria om compensaties vast te leggen?

Het is natuurlijk niet vanzelfsprekend om een-twee-drie schadevergoedingen toe te kennen aan landbouwers op korte termijn. Natuurlijk pleit ik daarvoor, maar het is goed mogelijk dat de negatieve impact van de vervuiling door 3M op landbouwbedrijven ook volgend jaar en het jaar daarop, en zelfs nog langer duurt. Sommige bedrijven zijn haast hun volledige cliënteel kwijt, waardoor het enorm moeilijk is om het vertrouwen van de klanten terug te winnen. Over hoeveel landbouwbedrijven spreken we nu exact? Wordt het tot deze bedrijven beperkt? Landbouwers zitten te wachten op een eerste compensatie. Wanneer zullen ze die krijgen? Hoe moet het daarna verder?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Sintobin, de stuurgroep bestaat uit vertegenwoordigers van 3M  en vertegenwoordigers van de landbouworganisaties BB, Algemeen Boerensyndicaat (ABS), Steunpunt Korte Keten en BioForum vzw.

De stuurgroep wordt gecoördineerd door PFAS-opdrachthouder Karl Vrancken, samen met zijn team dat voor deze opdracht tijdelijk wordt versterkt met een expert van het Departement Landbouw en Visserij.

Er wordt momenteel een compensatieregeling uitgewerkt tussen 3M en vertegenwoordigers van onze landbouwers. De opdrachthouder, Karl Vrancken, leidt dit overleg in goede banen en hij doet dat goed. Als overheid staan wij op dit ogenblik buiten deze regeling. Die regeling wordt tussen 3M en de boeren gemaakt. In het verleden vroeg u ook al dat de boeren daarbij worden begeleid zodat ze niet alleen staan. Wel, iemand van het departement begeleidt hen.

De stuurgroep kwam sinds oktober al vier keer samen en staat dicht bij een akkoord over de compensatieregeling. Momenteel wordt die regeling concreet uitgewerkt. Principes afspreken is gemakkelijk, maar dan op het niveau van elke boer in detail gaan, dat is natuurlijk moeilijker.

Er is natuurlijk pas een akkoord wanneer de volledige procedure is uitgewerkt. Op dat moment zal duidelijk worden gecommuniceerd naar alle betrokkenen over de inhoud van de regeling en de timing ervan. Het is gevaarlijk om over een timing te spreken, want u gaat me daarop pakken – ik ken u ondertussen –, het is ook logisch dat u dat doet, maar het is ook logisch dat u het vraagt. Kijk, ik hoop oprecht dat de regeling uitgewerkt zal zijn in de loop van januari en dat we de procedure in de eerste jaarhelft van 2022 kunnen afronden.

Collega Sintobin, ik zeg dit met de nodige schroom, maar ik durf het wel zeggen omdat de gesprekken niet zo slecht lopen. Mochten ze slecht lopen, dan zou ik dit zeker niet zeggen. De inspanningen die worden geleverd, zijn wel groot.

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, uw antwoord is hoopgevend. Ik ben toch al een beetje gerustgesteld te horen wie er allemaal deel uitmaakt van de stuurgroep en dat Karl Vrancken dat begeleidt. Dat zorgt voor vertrouwen. In mijn volgende vraag om uitleg kom ik nog terug op tijdstippen, maar, inderdaad, het is altijd gevaarlijk om een tijdstip voorop te stellen. U spreekt over januari, dat zou vrij goed zijn natuurlijk.

Ik heb nog een bijkomende vraag. Het is niet zo evident om de compensaties vast te leggen als er bepaalde criteria zijn waaraan iets moet voldoen. Het is moeilijk om bedragen vast te leggen. Hoe wordt dat behandeld? Het ene dossier is ook het andere niet. Welke criteria zijn er om te bepalen wat de bedrijven krijgen?

Wanneer ze in januari bijvoorbeeld een eerste compensatie krijgen, is dat dossier dan afgesloten? Of kunnen landbouwers na een jaar bijvoorbeeld zeggen dat ze nog altijd nadeel hebben van de vervuiling door 3M? Kunnen ze 3M dan nog aanspreken om meer compensaties te krijgen?

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, ik heb niet gehoord over hoeveel bedrijven het precies ging. Dat had ik graag nog vernomen want er wordt nu in een dichte straal rond 3M onderzocht, maar er zijn ook bedrijven die wat verder van 3M liggen en die ook veel nadelen ondervinden van heel deze PFOS-affaire, zeker biobedrijven. Over hoeveel bedrijven gaat het nu precies? Welke straal is meegenomen in de onderhandelingen?

In de onderzoekscommissie hebben we gehoord dat 3M 5 miljoen euro beschikbaar houdt voor de compensatie van landbouwers. In de pers en de verklaring van 3M verscheen eerst het bedrag van 25 miljoen euro. Als we dan doorvroegen, bleek dat eigenlijk maar te gaan over 5 miljoen euro die ze nu voorlopig hebben voorzien.

Minister, hebt u een zicht op basis waarvan dat bedrag van 5 miljoen euro is afgebakend? Denkt u dat dat voldoende zal zijn om een eerste schadevergoeding aan de landbouwers uit te keren? Eerlijk gezegd lijkt me dat niet zo heel veel te zijn.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Minister, enkele maanden geleden heb ik deze vraag ook gesteld uit bezorgdheid voor de landbouwers die hun inkomen zagen slinken naar nul euro door de problemen met de gronden rond 3M. Ik ben blij dat u zo snel in overleg bent gegaan zodat er zo spoedig mogelijk met experten rond de tafel kan worden gezeten om de landbouwers te ondersteunen om het gesprek met 3M te kunnen aangaan.

3M heeft inderdaad een engagement uitgesproken om tot resultaten te komen en om de schade te vergoeden. 5 miljoen euro hebben ze nu al opzijgezet. De vraag is wel gesteld over welke schade we nu spreken en hoe duurzaam de oplossing is waaraan nu wordt gewerkt. Wordt er in fases gewerkt?

We hebben nu inkomensverliezen, landbouwers zitten in de miserie, er zijn nu gezinsdrama's omdat inkomens volledig wegvallen. Als het gaat over de vervuiling, dan is de vraag of ze hun bedrijven in de toekomst nog kunnen uitbaten of moeten die volledig worden uitgekocht? Zal het gebied in de toekomst nog in aanmerking komen voor landbouwactiviteiten? Welke ingrepen moeten er dan gebeuren? Op welke manier wordt de schade nu bekeken? Is er op korte termijn een eerste fase? Vervolgt dat met een duurzaam luik en wordt dat ook expliciet opgenomen? Welke rol speelt Vlaanderen daarin, zodat we tenminste tot een duurzame oplossing komen en dat 3M de landbouwers niet zomaar afkoopt en dat de landbouwers op de lange termijn niet met de problemen blijven zitten?

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Minister, in het debat dat we hier enkele weken geleden hebben gehad, kwam vooral de vraag naar voren om op een collectieve manier te onderhandelen, en te vermijden dat de landbouwers individueel voor een batterij advocaten worden geplaatst en dan snel achteloos iets ondertekenen.

De oprichting van de stuurgroep is een goede zaak. Daarmee hebt u geantwoord op de vragen die enkele weken geleden werden gesteld en dat is zeer hoopgevend.

Het is belangrijk dat er snel wordt uitbetaald, maar ik wil toch een nuance aanbrengen. In zulke zaken is snelheid niet altijd een zegen. We moeten heel goed proberen te vatten wat het probleem is, niet alleen wat de geleden schade betreft, maar ook voor wat de gederfde winsten en de toekomstige potentiële schade voor die bedrijven mogelijks inhoudt. We moeten heel goed kijken welke juridische angels er in zo'n akkoord vervat zitten. Daarom is het goed dat we collectief optreden, want dat maakt dat de landbouwers sterker staan in die onderhandelingen.

Ik wil hier niet blind aansturen op snelheid, maar vooral op degelijkheid. We moeten ervoor zorgen dat die landbouwers ook op lange termijn beschermd zijn, en dat ze geen zaken tekenen waar ze achteraf spijt van hebben.

Het is een heel moeilijk dossier dat heel snel evolueert, met constant nieuwe inzichten. De situatie vorig jaar was niet de situatie van vandaag, en we weten ook niet waar we volgend jaar zullen staan. Ik zou dan ook durven pleiten voor voorzichtigheid.

Collega Dochy heeft de vorige keer de techniek van subrogatie naar voren gebracht. Minister, u hebt toen gezegd dat u dat zou onderzoeken. Ik veronderstel dat dat nu van de baan is, en dat u nu volledig inzet op de stuurgroep en die manier van werken.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Sintobin, het is net met die criteria dat de stuurgroep werkt. Men kan zich wel vinden in de principes, maar het venijn zit altijd in de staart, en dus in deze zaak in de details. Het is van belang dat alles op individuele basis goed wordt doorgerekend. Ik kan nog niet vooruitlopen op de concrete uitwerking, want dat is net wat in die stuurgroep gebeurt.

Het maakt ook deel uit van de onderhandelingen. Het departement adviseert die onderhandelingen om zo objectief mogelijk normbedragen te kunnen gebruiken. Het is niet zo dat de boeren er alleen voor staan. Onze mensen van de administratie adviseren hier ook mee.

Mevrouw Schauvliege, ook de perimeter maakt deel uit van de sectorbesprekingen die op dit ogenblik lopen. Ook over de wijze waarop de bedrijven zijn geselecteerd, wordt er onderling gediscussieerd in het akkoord dat men aan het uitwerken is. We zeggen niet dat het enkel een heel smalle perimeter is, we proberen om dit in totaliteit op te lossen voor alle bedrijven die mogelijks zijn geïnfecteerd.

Het is evident dat er voldoende budget zal moeten worden vrijgemaakt om de schadevergoedingen uit te betalen. Ik heb er ook geen belang bij dat er een akkoord wordt gesloten waar iedereen totaal ongelukkig over is. We zijn de mogelijkheden nu aan het uitputten om minnelijk tot een vergoedingsregeling te komen waarbij onze administratie adviserend optreedt en probeert te bemiddelen.

Op dit ogenblik zijn we ook nog niet bezig met subrogaties of dat soort zaken omdat we eerst de rechtstreekse piste aan het verkennen zijn, niet verkennen, maar aan het uitwerken zijn, en we bekijken of we daar via begeleiding van de mensen tot een goede oplossing kunnen komen.

Collega Rombouts en collega Schauvliege, jullie vroegen hoe duurzaam de oplossing is en wat met toekomstige schade. Dat is een heel belangrijk aandachtspunt dat ook in de besprekingen over de compensatieregeling aan bod komt. Onze administratie is daar ook gevoelig voor en bekijkt wat dit kan opleveren. Ook dat wordt meegenomen.

Idem met de fasering. Heel veel van jullie opmerkingen zitten mee in de gesprekken die worden gevoerd. In die zin zijn het goede opmerkingen. Als ze er niet zouden inzitten, dan kan ik ze meenemen. Het is 3M dat zelf het aanbod heeft gedaan om tot een oplossing te komen met de boeren. Zij nodigen uit, wij moeten zorgen dat we alles vatten als we tot een oplossing komen op individuele basis.

Collega Nachtergaele, er was inderdaad een vraag vanuit de commissie dat de boeren niet individueel in overleg zouden moeten gaan. Collega Dochy was daarvoor vragende partij. Daarom zijn we aan het werken aan een collectieve regeling. Het is geen regeling zoals een subrogatie, maar het is wel collectief, dus voor iedereen. De bezorgdheden die jullie stuk voor stuk aanhalen, zijn zaken die in de gesprekken effectief aan bod komen en worden meegenomen als er wordt gewerkt aan een oplossing.

Zoals ik zei, dit is niet echt een subrogatie. Die piste is niet weg. Als je een collectieve regeling kunt maken, dan is dat beter. We zitten ook niet in een gerechtelijke procedure wat de vergoedingen betreft.

Dat duurt zijn tijd. Het is als een inktvis met veel armen en we moeten maken dat we het geheel kunnen vatten, zoals jullie allemaal vanuit jullie bezorgdheden hebben opgemerkt.

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, bedankt voor uw antwoorden en ook aan de collega's voor hun opmerkingen. Ik denk dat we allemaal een beetje op dezelfde golflengte zitten met enkele nuances zoals vertrouwen in de stuurgroep, individueel of collectief benaderen.

Ik wil u niet vastpinnen op januari, maar eind januari zal ik toch een nieuwe vraag om uitleg indienen. De collega's hebben gelijk en ik heb het ook gezegd, 3M kan een soort van compensatie geven aan de landbouwers, maar over een jaar is er nog een negatieve impact van de vervuiling. 

Er waren verschillende collega's mee in Zwijndrecht toen we er met enkele omwonenden en met landbouwers hebben gesproken. Ik herinner me nog heel goed dat een van de landbouwers van een groot fruitbedrijf zei dat hij nu aan zijn spaargeld zat om te overleven, en dat hij het nog kon rekken tot het eind van het jaar. Dat waren letterlijk de woorden van die man.

Daarom durf ik bijna pleiten voor twee fases: een eerste compensatie en dan de totale afwikkeling van het dossier op een later tijdstip. Ik vrees dat er misschien landbouwbedrijven zijn die niet gaan overleven om het vol te houden tot de compensatie wordt uitbetaald. Vandaar de geregelde vragen van mijn kant en de tussenkomsten van de collega's. Het is ook onze taak natuurlijk, minister, om een en ander te doen bewegen. Dat zult u ook merken bij mijn volgende vraag. Ik noteer hier: eind januari, commissie Landbouw.

De vraag om uitleg is afgehandeld.