Wit-Russische importban op Europese groenten en fruit: gevolgen Vlaanderen

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Dit is een belangrijke vraag, minister. Vanaf 1 januari komt er vanuit Wit-Rusland een importban van zes maanden op levensmiddelen uit Europa, waaronder groenten en fruit. Dat is een rechtstreeks gevolg van het conflict tussen Wit-Rusland en Europa.

10 procent van de groenten en fruit die geconsumeerd worden in Wit-Rusland, komt uit Europa. Het gaat om 411.000 ton. Voor België gaat het om 910 ton groenten en 783 ton fruit. De belangrijkste exportproducten zijn appels, peren en tomaten.

Daarbij komt nog dat onze fruittelers op dit moment nog steeds kampen met de gevolgen van het Russische embargo. Vermoed wordt dat Wit-Rusland fungeert als sluipweg om toch een deel Europese peren in Rusland te krijgen. Nu deze aanzienlijke afzetmarkt tijdelijk wegvalt, dreigt er een overaanbod van fruit en groenten op de Europese markt te ontstaan, wat kan wegen op de prijsvorming van de betreffende producten.

Hoe bekijkt u het wegvallen van de Wit-Russische afzetmarkt, specifiek vanuit het perspectief van de Vlaamse peren-, appelen- en tomatentelers?

Werd er reeds berekend welk mogelijk effect het tijdelijk wegvallen van de Wit-Russische afzetmarkt kan hebben voor de prijsvorming van onze producten en de economische impact voor de achterliggende telers?

Houdt u rekening met een mogelijke nood om onze getroffen telers te moeten ondersteunen? Zo ja, welke maatregelen houdt u hiervoor in de aanslag?

Kwam deze kwestie al ter sprake op de Europese Landbouwraad? Zo ja, hoe wil Europa de gevolgen van de Wit-Russische boycot aanpakken? Zo neen, bent u van plan om dit Europees aan te kaarten?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Talpe, uiteraard kan ik het wegvallen van afzetmarkten alleen maar betreuren. Dit is een diplomatieke en geopolitieke kwestie waar onze lokale producenten niets aan kunnen doen, geen verantwoordelijkheid bij hebben, maar wel de gevolgen van kunnen voelen.

De sterke internationale betrokkenheid van de Europese en Vlaamse landbouw biedt wel enorme mogelijkheden. Tegelijkertijd stelt de grote nadruk op internationale handel ook de landbouw bloot aan geopolitieke tendensen. Dat weet u. De landbouwwaardeketen wordt beïnvloed door deze kwesties, die van invloed zijn op zowel de fysieke goederenstromen via goederencorridors als niet-fysieke markttoegangsprotocollen. Deze kwetsbare situatie heeft zich al meermaals voorgedaan met Rusland, maar laat zich de laatste weken sterk voelen aan de oostgrens met de Europese Unie, waar de spanningen – ik moet het u niet uitleggen – fors toenemen.

Tegelijkertijd is het belangrijk om op te merken dat Wit-Rusland niet Rusland is en dat de potentiële impact dus ook kleiner is. De Wit-Russische afzetmarkt is voor onze landbouwproducten vele malen kleiner dan de Russische en Wit-Rusland speelt ook geen belangrijke rol als minimumprijszetter.

Als men kijkt naar de directe impact, dan zijn de hoeveelheden groenten en fruit die richting Wit-Rusland vertrekken, relatief klein. De hoeveelheden van geëxporteerde appels, peren en tomaten vertegenwoordigen allemaal minder dan 1 procent van onze uitvoer wereldwijd.

Voor peren zien we dat Wit-Rusland een belangrijke afzetmarkt was voor Polen: 88 procent van de Poolse perenexport in 2020. Hoewel Polen geen grote perenproducent is, gaat het wel over een aanzienlijk aantal, namelijk meer dan 87.000 ton.

Aangezien de oogst dit seizoen bij ons beter was dan verwacht, en het aanbod peren in andere EU landen beperkt is, kennen onze peren een uitzonderlijk goed seizoen, met historische hoge prijzen. Ik verwacht daarom dat de Europese markt de vrijgekomen peren zal kunnen absorberen zonder een te grote impact voor onze telers.

Onze appels krijgen dit seizoen daarentegen te maken met een zwakke prijszetting. Dit komt onder andere door een goede oogst in heel de EU. Polen, sowieso een competitieve appelproducent, exporteerde in 2020 maar liefst 18 procent van zijn productie naar Wit-Rusland. Dat deel van de uitvoer zal dus een andere bestemming moeten vinden, en ik vrees dat dat wel een impact zal hebben voor onze appelverkoop.

Voor tomaten zien we dat Nederland meer naar Wit-Rusland exporteert dan België, maar dat die uitvoer ook minder dan 1 procent van de Nederlandse tomatenexport vertegenwoordigt. Ook Spanje, een andere belangrijke tomatenproducent, voert slechts een beperkte hoeveelheid tomaten uit naar Wit-Rusland. Daar verwacht ik geen onmiddellijke significante impact.

Samengevat: voor peren en tomaten zie ik niet meteen een zware impact, voor appelen zou dit de reeds lage prijzen verder onder druk kunnen zetten.

Ik volg de marktsituatie absoluut van zeer nabij op. Zeker voor onze appelproducenten is de situatie precair. Voorlopig ziet het er echter niet naar uit dat er uitzonderlijke maatregelen moeten worden getroffen. De reguliere crisismaatregelen blijven wel ter beschikking.

Ten slotte: deze kwestie is nog niet ter sprake gekomen op de Raad van ministers voor Landbouw. Ik ben bereid om dit te agenderen, mocht de commissie daarom vragen. Nu is het echter vooral belangrijk om de situatie even verder op te volgen.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister, bedankt voor de toelichting en de opvolging.

Wat er gebeurt in Wit-Rusland, is inderdaad te betreuren – ik zit ook in de commissie Buitenlands Beleid –, vooral dan op het vlak van de behandeling van vluchtelingen. Maar ik stel er ook een vraag over in deze commissie, omdat er ook een impact is voor onze landbouwers. We kunnen dan misschien wel spreken over een klein aandeel, minder dan 1 procent, maar er staan wel individuele telers achter, en ik vind dat zij evenveel aandacht verdienen in deze commissie. Vandaar dus ook mijn vraag.

U schat in dat er enkel voor appelen een probleem zal ontstaan. Misschien is het relevant om het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) in te zetten om te kijken of er eventuele andere afzetmarkten zijn en daar misschien mee ondersteuning rond te bieden. Dat kan een optie zijn.

Wat Europa betreft, zou ik zeggen: volg het nauw op en breng het, zodra nodig of zelfs nu al, even op de agenda. Europa heeft eerder al geld vrijgemaakt om ondersteunende maatregelen te nemen. U vindt dat op dit moment nog niet nodig, maar we moeten wel de vinger aan de pols houden.

Mevrouw Grosemans heeft het woord.

Collega Talpe heeft de situatie eigenlijk al heel goed geschetst. Ik kan alleen maar hopen dat onze appelsector geen nieuwe klappen zal krijgen door die importban vanuit Wit-Rusland. We herinneren ons allemaal de spandoeken met ‘Geef ons Rusland terug’. Ik kwam er onlangs nog eentje tegen toen ik door Limburg reed, dus dat verlies is nog niet verteerd.

Destijds heeft de Europese Commissie steunmaatregelen voorzien voor bepaalde fruitteelten. U zegt dat u het zeker gaat opvolgen, maar ik wil nog meegeven dat een heel moeilijk punt toen de verplichte cofinanciering van 50 procent was voor producentenorganisaties. Het is dankzij de Vlaamse Regering, die toen heeft onderhandeld, dat dat werd bijgesteld naar 25 procent. Een tweede moeilijkheid was dat het voorziene budget van de Europese Commissie heel snel op was. Die hanteert het principe van ‘first come, first served’. Dat moet dus zeker goed in het oog worden gehouden. We hopen maar zijn er ook van overtuigd dat u dit zult meenemen in de eventuele gesprekken met Europa.

Verder denk ik net zoals collega Talpe dat we moeten inzetten op nieuwe exportmarkten en dat de VLAM-promotiecampagnes richting Brazilië en China verdergezet moeten worden, zodat de klap voor onze telers misschien minder groot kan zijn.

Dank u wel voor deze bezorgdheid, collega Grosemans.

Minister Crevits heeft het woord.

Bedankt voor de bijkomende vragen en opmerkingen, collega’s.

Collega Talpe, uiteraard zal VLAM dit van zeer nabij opvolgen en mogelijk ook zijn campagnes bijsturen, als dat nodig zou blijken.

Collega Grosemans, de gemeenschappelijke marktordening (GMO) groenten en fruit ziet mogelijkheden voor de veilingen om zelf crisismaatregelen te activeren. Er is dus wel heel wat flexibiliteit. Ik zal uiteraard niet nalaten om dit dossier ook op EU-niveau aan te kaarten zodra er opnieuw problemen opduiken.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Bedankt, minister, voor de opvolging.

De vraag om uitleg is afgehandeld.