Loopbaanbegeleiding voor landbouwers

– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Ik stel deze vraag omdat verschillende sectoren van de landbouw worden geconfronteerd met een crisissituatie. Daar zitten ook mensen achter, en ik wil de focus nu even leggen op die mensen die misschien niet meer uit de situatie geraken. Er zijn toch wel mogelijkheden om hen eventueel een andere weg of een licht gewijzigd pad te bieden. Ik wil dan ook even bij u polsen over die loopbaanbegeleiding voor landbouwers, minister.

Ik heb daarnet al geschetst dat de omstandigheden momenteel zeer slecht zijn. Daarbij komt dan nog de heel grote ecologische uitdaging, die zoektocht naar alternatieve businessmodellen op maat omdat we economisch en ecologisch willen verduurzamen. Heel wat landbouwers zien door het bos de bomen niet meer en willen zelfs de pijp aan Maarten geven. Zij denken aan een stopzetting of overname van hun bedrijf. Anderen beslissen preventief om ermee te stoppen omdat ze die financiële investeringen niet meer kunnen doen.

Ik verwijs nog even naar ons bezoek aan boer Olivier. Hij is jong en enthousiast, hij werkt met sociale media. Het is een totaalpakket, een beleving, die men moet kunnen aanbieden als men de omslag maakt, dat is niet voor iedereen evident.

Om die landbouwers die het niet meer zien zitten, enige houvast te geven, kunnen ze intekenen op loopbaanbegeleiding. Alleen merken we dat er tot nog toe slechts een handvol boeren de weg naar dat instrument heeft gevonden. Dat blijkt uit een getuigenis van een loopbaancoach bij TWEG, een loopbaancentrum dat sinds oktober actief samenwerkt met Boeren op een Kruispunt, in een artikel op vilt.be. Zij heeft momenteel amper vier landbouwdossiers in beheer, bij twee melkveebedrijven, een varkensbedrijf en een tuinbouwbedrijf. De verwachting is wel dat het aantal dossiers in de toekomst zal stijgen, zeker in het geval van de varkenshouders die momenteel rampzalige tijden meemaken, maar het aantal is dus bijzonder laag.

Het artikel vermeldt heel wat schaamte bij de boeren om de stap richting loopbaanbegeleiding te zetten. Voor Boeren op een Kruispunt is het bijzonder moeilijk. Voor landbouwersvrouwen is het iets makkelijker; voor hen blijkt de stap minder groot. Zij zijn trouwens ook degenen die als eerste een job buitenshuis zoeken om de landbouwinkomsten aan te vullen. De mannen wachten doorgaans tot het bijna te laat is. Dat is bijzonder jammer.

Minister, welke maatregelen wilt u nemen om de drempelvrees voor de loopbaanbegeleiding te verkleinen?

Zal er een actief beleid worden gevoerd, in het bijzonder naar mannelijke boeren voor wie de drempel nog hoger ligt dan bij vrouwen, om hen te informeren over het nut van tijdig een beroep te doen op loopbaanbegeleiding? Ze moeten weten wat het voor hen kan betekenen, maar ze moeten die stap wel zetten.

Zal de samenwerking tussen loopbaanbegeleidingscentra en de vzw Boeren op een Kruispunt hieromtrent versterkt worden?

Overweegt u een bevraging bij de landbouwers om bij hen te polsen naar hun ambities om een professionele carrièreswitch te plannen en naar de redenen daarvan? Dat kan helpen als we de loopbaanbegeleiding een boost willen geven.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Talpe, ik deel uw bezorgdheid. Vanuit VDAB hoor ik dat die drempelvrees niet enkel bij landbouwers bestaat en dat we in het algemeen kunnen stellen dat mannen minder snel een beroep doen op hulpverlening. VDAB probeert in zijn sensibiliseringscampagnes onder andere door middel van getuigenissen die drempel te verlagen.

Via de onafhankelijke en discrete werkwijze van Boeren op een Kruispunt hoop ik dat we landbouwers die drempelvrees kunnen helpen overwinnen. Boeren op een Kruispunt kan op die manier een eerste informatie over, en doorverwijzing naar een professionele loopbaanbegeleiding bieden.

Het systeem van de loopbaancheques heeft ook specifieke voorwaarden. Aan de andere kant is de kostprijs van loopbaanbegeleiding via de loopbaancheque bijzonder laag. Dit maakt het volgens mij toch laagdrempelig en toegankelijk. Door hierover te communiceren kan dit aanbod ook beter bekend raken. Het departement kan in samenwerking met VDAB de boeren hierover informeren.

Ik vind het van belang dat de mensen van Boeren op een Kruispunt hun rol kunnen blijven spelen daar waar hun specifieke expertise nodig is en waar geen ander aanbod aanwezig is. Boeren op een Kruispunt zal in zijn vernieuwde werking wel een goede samenwerking uitbouwen met loopbaanbegeleidingscentra zodat landbouwers daar goed terecht kunnen.

We kunnen en zullen ook verder gaan dan dit. Zo kan VDAB bijvoorbeeld in samenspraak met partners in de sector een mogelijke specifieke aanpak uitwerken voor de specifieke doelgroep landbouwers, zoals nu bijvoorbeeld al gebeurt voor topsporters. De boeren hebben immers ook een specifieke loopbaan. De landbouwsector is momenteel ondervertegenwoordigd in het bereik en het gebruik van loopbaancheques. Het zou zeker zinvol zijn als er een aantal gerichte acties gebeuren. Ik zal mijn diensten hiertoe dan ook de opdracht geven.

Eind vorig jaar is een bevraging uitgevoerd bij de deelnemers van het Landbouwmonitoringsnetwerk naar bepalende factoren voor de evolutie van landbouwbedrijven. De bevraging is proactief gebeurd vanwege de moeilijke situatie van veel bedrijven, specifiek in de varkenssector. Daar werd wel gepolst naar toekomstscenario’s voor het bedrijf. We weten evenwel ook dat het heel moeilijk is voor boeren om zich zo’n carrièreswitch voor te stellen, al is het voor een bevraging.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Boeren op een Kruispunt is inderdaad een heel waardevolle partner. Ik ben blij dat die samenwerking goed zit en ook versterkt wordt. We zullen hen in deze commissie zeker nog meermaals vermelden en loven. Zij kennen de landbouwers ook het beste en weten hoe ze hen moeten aanpakken. We hebben het er hier al over gehad: een landbouwer heeft soms een aparte ingesteldheid, een aparte manier van denken. Om toegang te krijgen tot hun denken, hebben ze graag iemand uit het veld die aanvoelt met welke uitdagingen zij moeten omgaan.

U zegt dat de kostprijs voor loopbaanbegeleiding laag is. Maar toch zien we dat weinigen er een beroep op doen. Dat duidt er toch wel op dat we nog een extra duwtje moeten geven om dit meer onder de aandacht te brengen. In veel gevallen wordt een landbouwbedrijf doorgegeven van vader op kinderen en kleinkinderen. Ze verwachten dat ze daar hun hele leven zullen werken. Aan de andere kant denk ik dat zeker jongere boeren nu ook wel beseffen dat de dingen veranderen. De omgeving verandert, de economie verandert, er zijn ecologische uitdagingen. Het zou goed zijn dat ze een soort ‘standaardrepertoire’ hebben en regelmatig eens nadenken over zichzelf als ondernemer en boer. Dat kan via die loopbaanbegeleiding of andere manieren om zichzelf op te leiden. We hebben het al gehad over die schaalverandering, dat businessmodel op maat. Dat betekent ook dat men zich constant moet bijscholen en aanpassen en dat men nieuwe competenties moet ontwikkelen. Er is dus nog veel werk aan de winkel. Het is ook wel een opportuniteit. Ik denk dat we verschillende middelen moeten aanwenden om landbouwers die nu even tegen de muur lopen, perspectief te bieden, hetzij in de eigen branche door aanpassingen te doen, hetzij iets totaal anders. Het kan dus allemaal. De tools zijn er en we moeten tonen dat die er zijn, zodat landbouwers de weg ernaartoe vinden.

De heer Nachtergaele heeft het woord.

Dank u wel, collega Talpe, voor de zeer terechte vraag. Ik denk dat er hier inderdaad ook wel opportuniteiten liggen, aangezien de minister van Landbouw ook de minister van Werk is. Ik denk dat iedereen die dichtbij de landbouwers staat, wel weet: het laatste wat een landbouwer wil, is geen landbouwer meer zijn. Ze zijn fier en trots op hun beroep. Ik denk dus dat het er in de eerste plaats op aankomt om een zo rechtszeker mogelijk kader te scheppen en kansen voor die landbouw te blijven creëren. Anderzijds mag men ook niet blind zijn voor het feit dat die landbouwers bij uitstek wel mensen zijn met een groot verantwoordelijkheidsgevoel, heel harde werkers die heel flexibel zijn, en dat ze dus ook heel waardevol kunnen zijn op onze arbeidsmarkt.

Ik wil gewoon nog de suggestie meegeven, minister, dat u dit misschien kunt meenemen in het plan rond welbevinden dat u aan het uitwerken bent, om daarin meer aandacht te schenken aan loopbaanbegeleiding en die eventuele switch.

Ik wil graag beamen dat dit een belangrijk aspect is dat misschien te weinig gekend is en tot voor kort misschien onderbelicht was bij Boeren op een Kruispunt. Maar ik heb weet van een aantal cases waarbij mensen een beroep hebben gedaan op die organisatie om hun bedrijf te heroriënteren en hun activiteiten te herorganiseren. Er zijn natuurlijk ook andere initiatieven, zoals het Innovatiesteunpunt, dat naar creatieve verbredingsmodellen zoekt. Maar in de landbouwsector is het niet anders dan in de vele andere zelfstandige sectoren, waar mensen nogal honkvast in hun bestaande activiteit zitten. Het is goed om de mogelijkheid op zijn minst kenbaar te maken in de zoektocht naar wat verandering, verbreding en eventueel aanpassing. 

Bij een zelfstandige activiteit is dat natuurlijk meer dan om het even waar anders gekoppeld aan een eventuele lopende investering en afschrijving van investering die je toch wat kan beperken in het switchen van je bedrijfsmodel of activiteitenmodel.

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Talpe, eerst en vooral hebben we een heel goede samenwerking met Boeren op een Kruispunt en landbouwers vanuit de bevoegdheid Werk. Dat is niet te onderschatten. Ik heb die link nog niet vaak gemaakt, maar die is er wel. Boeren hebben net zoals topsporters een specifieke loopbaanverwachting. Daarom is het belangrijk dat VDAB met de sectororganisaties bekijkt welk aanbod je kunt uitwerken rond loopbaanbegeleiding voor een boer. Dat zal in de toekomst ook nodig zijn, we moeten daar dan ook heel goed in begeleiden.

Collega Nachtergaele, u maakt een suggestie rond inclusie van welbevinden. Ik vind dat een goede suggestie. Het plan wordt op dit ogenblik gefinaliseerd en ons departement neemt de verantwoordelijkheid om samen met VDAB te bekijken hoe we die begeleiding meer ingang kunnen laten vinden in de sector. We maken werk van uw suggestie.

En voorzitter, hiermee heb ik ook op uw zorgen positief geantwoord.

Mevrouw Talpe heeft het woord.

Minister, ik ben uiteraard blij dat we daarmee aan de slag gaan. Maar het was zeker geen pleidooi om tegen een landbouwer in moeilijkheden te zeggen: "Geef het maar op." Integendeel, we kunnen hen helpen en ondersteunen, hen via innovatie op pad zetten om een bedrijf op maat te realiseren. Anderzijds kun je ook niet zomaar stoppen, zoals collega Nachtergaele het aanhaalde. Er zijn investeringen en er moet rechtszekerheid zijn. Dat is de andere kant.

Met deze vraag om uitleg wilde ik inderdaad focussen op het bestaan van de mogelijkheid van loopbaanbegeleiding, op het belang van die loopbaanbegeleiding en de opportuniteiten die we daar nog mee kunnen creëren. Ik ben heel blij dat dat samen met Boeren op een Kruispunt kan worden aangepakt. Want een andere job is, zeker voor een landbouwer, ook al is die heel zelfstandig en kan die op veel plaatsen terecht, toch een uitdaging en een drastische verandering. Ze moeten daar inderdaad goed bij worden begeleid.

De vraag om uitleg is afgehandeld.