Rusland is de grootste exporteur van graan, rogge en gerst. Vooral landen in het Midden-Oosten en Afrika zijn hier sterk afhankelijk van: het graan dat bijvoorbeeld Turkije en Egypte importeren komt voor ruim 70 procent uit Rusland.
Ook Oekraïne is een grote exporteur van graan, maïs en zonnebloemolie. De grote vraag is of er in dat land de komende periode gezaaid kan worden. "Als er geen volgende oogst is, zou dat veel invloed kunnen hebben op de hoeveelheid beschikbare graan en dus op de prijzen", zegt Michiel van der Veen, econoom bij de Rabobank.
Het hangt volgens hem ook af van wat China, een grote opkoper van graan, doet. "Als zij geen sancties tegen Rusland instellen en dat dus exclusief mogen kopen, kunnen andere landen de rest van het graan gebruiken", zegt Van der Veen. "Maar als China bijvoorbeeld ook sancties oplegt aan Rusland, drijft dit het tekort op."
De prijs van graan zou volgens de Rabobank dan kunnen verdubbelen en die van maïs kan met 30 procent stijgen. En dat heeft mogelijk weer gevolgen voor de prijs van onder meer brood, bier en koekjes. Maar ook vlees en eieren kunnen duurder worden, omdat granen een belangrijk bestanddeel zijn van dier- en veevoer.
Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne zijn de graanprijzen op de wereldmarkt aan het stijgen:
Mogelijk brengt Australië wat verlichting, want dat land heeft net een recordoogst gehad. Daardoor is er nu veel vraag van landen die hun graan naar alle waarschijnlijk niet meer uit Oekraïne en Rusland halen.
Dan zonnebloemolie, dat ook veel in Rusland en Oekraïne wordt geproduceerd. De twee landen zijn goed voor zo'n 15 procent van de wereldwijde export. Zonnebloemolie wordt ook weer in allerlei producten verwerkt, zoals mayonaise, shampoo en brood. De prijs van daarvan kan dus ook stijgen.
Daarnaast zijn Rusland en Belarus belangrijke leveranciers van potas, een grondstof voor kunstmest. Als de prijs daarvan stijgt, zullen boeren dit mogelijk minder gebruiken en dus minder voedsel kunnen produceren. Met als gevolg nog verder oplopende voedselprijzen.
Rusland is een van de grootste producenten van grondstoffen als ijzererts, staal en allerlei soorten metalen. Zo is het land verantwoordelijk voor de helft van de wereldproductie van palladium, dat bijvoorbeeld wordt gebruikt in uitlaten van auto's, telefoons en tandvullingen.
Ook komen er flinke hoeveelheden platina, aluminium en nikkel uit Rusland. Palladium en platina zijn onder meer belangrijk om microchips te maken. Nikkel wordt onder meer gebruikt in batterijen van elektrische voertuigen. De prijzen van die metalen zijn de afgelopen dagen verder opgelopen.
De tekorten kunnen leiden tot nog grotere problemen bij de industrie. "De aanvoerlijnen hebben al een flinke opdonder gehad door corona", zegt Jan-Paul van de Kerke, econoom bij ABN Amro. "Dit conflict komt daarbovenop. De prijzen voor industriële producten, zoals een auto, kunnen hierdoor verder toenemen."
Gas
De mogelijke problemen rond voedsel en metalen zijn ondergeschikt aan het grootste probleem voor Europa: het mogelijke tekort aan gas. Dat is niet alleen nodig om de huizen te verwarmen en te koken, ook de industrie leunt zwaar op gas als energiebron en het is belangrijk voor de elektriciteitsopwekking. En Russisch gas is belangrijk voor Europa, want goed voor 40 procent van het totale verbruik.
Tot nu toe zijn er geen tekenen dat Rusland de gasleveranties voor de langetermijncontracten stopzet. Maar de verwachting is dus wel dat de gasprijzen zullen stijgen. "De zware industrie heeft een relatief klein aandeel in Nederland, dus het effect zal op macroniveau meevallen", zegt Van de Kerke. "Maar als bedrijven een hogere gasrekening hebben, zullen zij die hogere kosten doorberekenen aan hun klanten. Dat zal dus leiden tot hogere inflatie."
Rusland produceert niet alleen veel gas, het is ook een wereldspeler op de oliemarkt. Het vormt samen met de Verenigde Staten en Saudi-Arabië de top-3 van grootste olieproducenten in de wereld. De helft van de Russische export van ruwe olie gaat via een pijplijn van West-Siberië naar Duitsland, waar het verder over Europa verdeeld wordt. De vrees bestaat dat de Russen de toevoer afsluiten, hoewel ze altijd ontkennen dat ze dat zullen doen.
Ruwe olie is de belangrijkste basisgrondstof voor veel producten die we gebruiken, denk aan plastic en brandstof. Er wordt onder meer kerosine, benzine en producten voor de chemische industrie mee gemaakt. Hoewel het voor Europa mogelijk is om ruwe olie uit andere landen te halen, zal ook de olieprijs verder stijgen als de oorlog in Oekraïne voortduurt.
Kijkend naar de prijzen van voedsel, metalen en energiebronnen is het volgens economen bijna onvermijdelijk dat de inflatie verder stijgt. In welke mate hangt af van hoe het conflict zich ontwikkelt. De oorlog in Oekraïne kan uiteindelijk ook invloed hebben op de beslissingen die bedrijven nemen voor de toekomst.
"Hoe langer dit conflict gaat duren, hoe moeilijker het wordt voor bedrijven om investeringen te doen", zegt Van der Veen. "Ga je nog wel die uitbreiding doen? Ga je nog wel meer investeren in meer productiecapaciteit om in Azië je product te verkopen? Het zou de economische groei kunnen remmen. Maar het is natuurlijk koffiedik kijken."
