Normen verscherpen
Meteen werken met de strenge Europese normen (EFSA 2020) is geen optie, want alleen al door wat hij eet (bv. kippen, eieren, vlees) zit de gemiddelde Vlaming boven de drempelwaarde. Toch moeten die Europese normen volgens Vrancken "op lange termijn" de doelstelling blijven.
Vrancken stelt voor de normen voor bodem, grondverzet, bemalingswater, drinkwater, afvalwater, enz... te actualiseren of te verstrengen. Concreet stelt hij een strengere PFOS-norm voor in woonzones met een moestuin of kippen. Daar gaat de norm van 18 microgram/kg droge stof naar 3,8 microgram/kg. Dat is dezelfde waarde als voor landbouw en natuur. Die strengere norm voor woonzones zou dan niet gelden op plaatsen zonder moestuin, bijvoorbeeld in sterk verstedelijkte gebieden. Voor de industrie wordt de norm aangescherpt van 1949 microgram/kg droge stof naar 110 microgram/kg, de waarde die ook geldt voor recreatie.
Ook voor grondwater wordt de norm aangescherpt naar de Europese limiet voor drinkwater, meer concreet naar 0,1 microgram/liter voor 20 PFAS en naar 0,5 microgram/l voor de som van alle PFAS.
Vlaamse onderzoekscommissie duidt 3M aan als verantwoordelijke vervuiling
Ook de onderzoekscommissie van het Vlaams parlement heeft ondertussen haar werkzaamheden afgerond en keurde maandag haar eindrapport goed. De commissie wijst expliciet 3M met de vinger als verantwoordelijke voor de vervuiling met het giftige PFOS in de wijde omgeving van Zwijndrecht en vraagt de Vlaamse overheid alles in het werk te stellen om de volledige factuur van de vervuiling naar het chemisch bedrijf door te schuiven.
De commissie hoorde sinds de zomer van vorig jaar meer dan 100 milieu-, juridische en andere experts tijdens ongeveer 50 hoorzittingen. De confrontatie met 3M-vicevoorzitter Rebecca Teeters en de hoorzittingen met (oud-)ministers Ben Weyts en Joke Schauvliege gingen veruit met de meeste aandacht lopen.
Volgens de commissie is 3M de hoofdverantwoordelijke van de historische vervuiling en moet de Vlaamse overheid "op alle mogelijke manieren" het bedrijf verantwoordelijk stellen. Dat moet ertoe leiden dat 3M de volledige factuur van de aangerichte vervuiling vergoedt, inclusief de sanering en de afgeleide milieu-, economische en gezondheidsschade.
Het was naar aanleiding van de Oosterweelwerken dat de jarenlange vervuiling met PFOS, dat deel uitmaakt van de PFAS-familie, vorig jaar publiek bekendraakte. De onderzoekscommissie wil nu dat het bedrijf via gerechtelijke weg verplicht wordt om alle relevante gegevens aan te leveren die een zicht kunnen bieden op de verspreiding van PFAS in de omgeving van Zwijndrecht sinds 1976.
Politieke verantwoordelijkheden duidt de commissie niet expliciet aan, al gaat de politiek niet vrijuit. "Het is genuanceerd: we kunnen niet zeggen dat politici bewust iets fout hebben gedaan en bewust mensen hebben proberen te vergiftigen", zei commissievoorzitter Hannes Anaf (Vooruit) tijdens de laatste commissiezitting. "We hebben wel moeten vaststellen dat de politiek een verantwoordelijkheid draagt: het kon de bewoners rond de 3M-site in Zwijndrecht niet beschermen. Die verantwoordelijkheid erkent deze commissie zonder schroom”, vulde Willem-Frederik Schiltz (Open Vld) aan.
Volgens Schiltz hield noch de politiek, noch de Vlaamse administratie het overzicht als het over vastgestelde contaminatie met PFAS, PFOS of andere stoffen ging. "Zo mondde onzekerheid over een aanwezig humaan toxicologisch risico uit in de zekerheid dat er geen risico was." De commissie spreekt daarom over een collectieve politieke beleidsverantwoordelijkheid en "een zekere verkokering".
Behalve in Vlaanderen, zijn ook overheden in andere Europese landen er niet in geslaagd hun bevolking tegen bepaalde chemische stoffen te beschermen. Daarom, zo oordeelt de commissie, bevinden Vlaanderen en Europa zich op een kantelpunt: ze moeten preventief in plaats van reactief gaan optreden. Hoe? Via meer kennisdeling tussen de overheid en de wetenschap, via een versterking van de administratie en via een betere samenwerking. De personeelsbesparingen en de verkokering moeten worden aangepakt.
Het eindrapport van de onderzoekscommissie werd goedgekeurd door Vooruit, Open Vld, N-VA en CD&V. Groen en Vlaams Belang onthielden zich, PVDA'er Jos D'Haese mocht als toegevoegd lid niet meestemmen.
Hele vergadering Parlement maandag 28 maart 2022
