PFOS: saneringsovereenkomst 3M van 571 mio euro

3M zal onder meer aan ‘noodzakelijke’ investeringen doen in hun site in Zwijndrecht om te voorkomen dat er nog andere PFAS uit het productieproces ontsnappen.  Marc Herremans/mediahuisIn de bodem, in het grondwater en in het bloed van vele honderden omwonenden van de 3M-fabriek in Zwijndrecht werden de voorbije maanden hoge concentraties PFOS aangetroffen: een schadelijke uitwas van de productieprocessen van 3M. Al sinds de schaal van die vervuiling ongeveer een jaar ­geleden duidelijk werd, probeert de Vlaamse regering het principe ‘de vervuiler betaalt’ te honoreren. Gisterochtend zetten Vlaams ­minister van Omgeving Zuhal ­Demir (N-VA) en John Banovetz, de topman ‘environmental responsibility’ binnen 3M, finaal hun handtekeningen ­onder een akkoord.

‘Dit is een belangrijk moment’, zei Demir op de persconferentie. ‘Het laat ons toe om nog dit jaar de schup in de grond te steken.’ 3M zal de komende jaren in totaal 571 miljoen euro investeren ter compensatie van de kwalijke gevolgen van zijn vervuiling. Zo’n 250 miljoen euro zal worden gebruikt voor de sanering van de omgeving van de fabriek. Met dat geld zullen de ­tuinen van de bewoners gesaneerd en in hun oorspronkelijke staat hersteld worden, net als de zwaar verontreinigde Palingbeek, die het ­3M-terrein van de Oosterweelwerf scheidt.

3M is verantwoordelijk voor de vervuiling en dus wettelijk verplicht om de kosten van de ­sanering volledig te dragen. Toch was het lang onzeker of het ­bedrijf daartoe bereid zou zijn. 3M spande zelfs enkele keren rechtszaken aan tegen de Vlaamse overheid, onder meer toen die het bedrijf strengere lozingsnormen oplegde. Zo verrees een beeld van een bedrijf dat zo weinig mogelijk wilde opdraaien voor de kosten die het had veroorzaakt.

Op de persconferentie zei ­Demir dat ‘3M zijn aansprakelijkheid en saneringsplicht erkent’. Met het akkoord ziet het bedrijf af van alle lopende rechtszaken. ­ Banovetz: ‘Wij hebben jullie ­bezorgdheden ­gehoord en de problemen begrepen. We nemen onze verantwoordelijkheid ernstig.’

Het bedrag van 571 miljoen ­euro is gebaseerd op berekeningen door Vlaamse afvalstoffenmaatschappij Ovam. ‘Die is van het worstcasescenario uitgegaan’, zei Demir. ‘Maar met een vervuiling weet je nooit.’ Anders gezegd: het zou kunnen dat het ­gebied dat ­gesaneerd moet worden groter blijkt te zijn dan gedacht, of dat de kosten om andere redenen ­oplopen. Demir benadrukte dat het akkoord daarom een ‘open ­einde’ laat. ‘Als de kosten oplopen, zullen we opnieuw met 3M in ­gesprek gaan. Het is ­logisch dat zij dan meer betalen. Als dat niet volstaat, houdt niets ons tegen om naar de rechtbank te trekken. We doen met dit akkoord geen afstand van mogelijke toekomstige vorderingen. Onze handen blijven vrij.’

Behalve de kosten voor de ­directe sanering betaalt 3M ook 100 miljoen euro schadevergoeding aan de Vlaamse overheid. Dat geld kan door de overheid ‘naar eigen goeddunken’ gebruikt worden voor de aanpak van de PFAS-problematiek in Zwijndrecht. Onder meer de bloedonderzoeken zullen daarmee bekostigd worden. Oosterweel-uitvoerder Lantis ontvangt 100 miljoen euro, als ‘financiële en technische ondersteuning voor het Oosterweelproject’. De vraag is of dat volstaat om de stilstand op de werf te compenseren.

Eerder had 3M zich al geëngageerd om voor 115 miljoen euro ‘noodzakelijke’ investeringen te doen op de site in Zwijndrecht, om te voorkomen dat in de toekomst andere PFAS uit het productie­proces ontsnappen (zie hierboven) – en om 5 miljoen euro steun uit te keren aan lokale landbouwers.

Het burgercollectief Grondrecht, milieuactivist Thomas Goorden en de milieuverenigingen Bond ­Beter Leefmilieu en Greenpeace noemen de overeenkomst ‘een stap vooruit’. ‘Maar hiermee is de kous niet af’, klinkt het in een ­mededeling. ‘Op het einde van de rit zal 3M zijn productiesystemen moeten herdenken en ­alle PFAS moeten uitfaseren’, zegt Tycho Van Hauwaert van Bond ­Beter Leefmilieu. ‘We ­hopen dat dit binnenkort hard­gemaakt wordt, om een soortgelijk schandaal in de toekomst te vermijden.’