Maak van ons mestbeleid een volwaardig bodembeleid

Op de recente klimaatbetoging was er wel aandacht voor de boeren, maar echte empathie met hun situatie blijft lastig. Volgend jaar lopen misschien meer landbouwers mee. Als minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) haar zin krijgt, zijn de veldwerkzaamheden eind oktober al twee maand achter de rug en is er een zee van tijd.

Boeren hebben alle redenen om actie te voeren, want zij zijn de enige echte klimaatslachtoffers in Europa. Al voor de vijfde keer in zes jaar tijd hadden ze te maken met uitzonderlijke weersomstandigheden. De klimaatjongeren schreeuwen hun ongenoegen uit, een enkeling kleeft zich vast, maar aan het einde van de dag kunnen ze onbezorgd een terrasje doen. De klimaatstress van de boer is existentieel: lukt mijn oogst? Zal er een inkomen zijn of heb ik voor niets gewerkt?

De klimaatverandering blijkt ook de ­reden om de armen en de benen van de Vlaamse landbouw te amputeren. Met het vijfde Mestactieplan (MAP 5) konden we de Europese doelstelling bijna aanraken, maar door de droogte werd MAP 6 helemaal uit koers geslagen. Als planten niet groeien, nemen ze geen nutriënten op. De voorbije jaren plaveiden perfect de weg voor nitraatuitspoeling.

We hebben nood aan bemestingsnormen in functie van gewas en ­bodemtype
Dat de natuurorganisaties een heel eenzijdig verhaal vertellen, kan hen beperkt verweten worden. Dat de Vlaamse minister van Omgeving er niet in slaagt om historisch perspectief te bieden, is wel bijzonder kwalijk. Altijd zijn de dossiers die op haar ­bureau belanden de meest urgente waar Vlaanderen mee te kampen heeft. Het stikstofverhaal ging onze hele economie platleggen, op ons water wordt een aanslag gepleegd. Slechts 1 van onze 195 waterlopen is in orde. ­Dramatische toestanden.

Nochtans herinner ik mij hoe ik als kind bruin, stinkend schuim op de Dender zag. Toen kon ik niet vermoeden dat de waterkwaliteit al aan de ­beterhand was. Historische bronnen leren hoe de leerlooierijen en andere fabrieken onze rivieren okergeel kleurden. Gedurende de grootste delen van de 19de en de 20ste eeuw was de Dender biologisch dood. Vandaag kun je er kanoën en meerval vangen.

De intellectuele eerlijkheid gebiedt me om te zeggen dat onze frieten en groenten een probleem zijn. Terwijl we met varkensvlees een zelfvoorzieningsgraad van 250 procent halen, is dat voor groenten en aardappelen 900 procent en meer. Bovendien zijn die teelten erg nitraatgevoelig. De vraag is of we daar dan maar minstens 10.000 jobs voor moeten opgeven?

Bijzonder pijnlijk is dat Jan Jambon recent een nieuwe frietfabriek opende, maar dat Demir nu een bom legt onder die hele industrie. Ze herleidt haar minister-president en partijgenoot tot een ceremoniële lintjesknipper. Voor de N-VA is die situatie ­onhoudbaar. Na de regering-Michel dreigt ook de regering-Jambon perte totale tegen de muur te crashen. Het einde van een beleidspartij.

Gelukkig ligt de oplossing voor de hand. ‘Dit is het eerste plan met het juiste vertrekpunt: het belang van een gezonde bodem’, schrijven Natuurpunt en Bond Beter Leefmilieu. Ze hebben gelijk, we gaan zelfs nog niet ver genoeg. Ons mestbeleid moet volledig op de schop en een volwaardig bodembeleid worden. Niet langer het dier en het vermoeden van fraude moeten centraal staan, maar de behoeftes van de bodem en van de plant.

Concreet betekent dat bemestingsnormen in functie van gewas en ­bodemtype. Als stikstofspons zal gras meer bemest mogen worden, net als wintergranen. Maïs staat op een kariger dieet. De veeteelt herstellen we in haar historische rol: niet in de eerste plaats leverancier van vlees of melk, maar van hoogwaardige dierlijke mest. Het stikstofakkoord wordt in die zin herdacht.

Mest houdt de bodem gezond, maar we streven naar een evenwicht waarbij de nutriëntenafvoer door de oogst volledig wordt aangevuld met voedingsstoffen. Voor de wispelturige residuanalyses komt een brede set van prestatie-indicatoren (KPI’s) in de plaats. Organische stof is daarbij de gouden graal. In plaats van controles en boetes komt er een systeem van vertrouwen en beloning. Dat de boeren met de huidige mestprijzen willens en wetens zouden overbemesten, is een ridicuul idee. Nooit komt er nog een beter moment om de sprong te wagen.

Onze minister van Omgeving moet met een duidelijk mandaat naar de EU stappen. Zonder akkoord over de ­sanering van de varkenssector en een toelating voor innovatieve ­bemestingsalternatieven zoals Renure komen we niet meer aan tafel over de Nitraatrichtlijn. Vlaanderen laat zich niet dicteren door anonieme bureaucraten. Geen enkele milieu-uitdaging raakte al opgelost zonder technische vooruitgang.

Die aanpak garandeert geen onmiddellijk succes, al zal een betere waterkwaliteit uiteindelijk wel het gevolg zijn. Binnen tien jaar is het de enige weg om ons te wapenen voor de storm. Aan de grillen van de natuur is de mens altijd onderworpen. Alleen over de ­bodem hebben we een beetje controle. Daar hangt ons lot van af.