Over de aanhoudende vogelgriep

De voorzitter

De heer Steenwegen heeft het woord.

Minister, 2021 was het eerste jaar dat er geen sprake was van verschillende besmettingsgolven van vogelgriep: het virus was voortdurend aanwezig. Dit was zo in Europa, waar 50 miljoen vogels werden geruimd, alsook in België.

Klassiek bevinden de besmettingshaarden zich op de trekroutes van vogels. Uit Europees onderzoek blijkt dat het virus niet weg is geweest bij wilde vogels in 2022. Zo’n influenzavirus muteert snel, net zoals het menselijke griepvirus. Vroeger had het een laagpathogene vorm bij de watervogels, maar nadien is het overgesprongen op pluimvee en werd het een hoogpathogene vorm, die veel sterfte veroorzaakt. Een volledige stal kan op enkele dagen besmet en dood zijn.

De aanpak met preventief slachten werkt misschien in een epidemische situatie, met golven, zoals dat vroeger was. Maar we zitten in een endemische situatie, waarbij de vogelgriep permanent aanwezig is. Daarin ziet men dat niet als een goede oplossing. De Wereldorganisatie voor diergezondheid wil daarom inzetten op vaccinatie. Dit zou betekenen dat er elk jaar een nieuw vaccin moet komen omdat het vogelgriepvirus snel verandert. Komt daarbij dat we al voor andere ziekten bij pluimvee vaccineren.

De wereldhandel zorgt voor moeilijkheden. Als we preventief vaccineren, wordt de export belemmerd. Er lopen onderzoeken naar nieuwe types van het vaccin. Maar de problematiek wordt steeds groter.

Voor de mens is het risico beperkt. Men heeft vastgesteld dat het virus overspringt op mensen, maar het kan zich niet verderzetten van mens naar mens.

De situatie is wel ernstig. De impact op onze pluimveehouders en het dierenwelzijn is heel groot.

Welke impact heeft het vogelgriepvirus in 2022 gehad op onze pluimveehouders? Hoeveel dieren werden geruimd? Hoeveel economische schade is er geleden? 

Welke impact is er buiten de pluimveehouders? Ik denk dan aan particulieren en dierentuinen. 

Kunt u aangeven voor welke ziekten ons pluimvee vandaag reeds wordt gevaccineerd? Welke kost staat daartegenover? Leidt dit tot beperkingen in de export?

Hoe ziet u een oplossing in het vaccineren van pluimvee? Zet Vlaanderen hier ook op in? Ziet u een mogelijke andere aanpak?

Minister Brouns heeft het woord.

Het vogelgriepvirus vormde in 2022 inderdaad een permanente dreiging voor de pluimveesector. Het virus is wijdverspreid binnen Europa en de rest van de wereld. Zoals aangegeven in uw vraag, is ook de wilde vogelpopulatie ditmaal zwaar getroffen.

In 2022 werden in België 29 besmettingen vastgesteld: 11 bij commerciële pluimveebedrijven, 17 bij vogelhandelaars en particuliere houders en 1 in een dierenpark. Voor de exacte aantallen van preventief geruimde dieren dien ik door te verwijzen naar de bevoegde federale overheid, het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV).

Zoals u weet, was de impact op onze pluimveesector ook in 2022 erg groot. Enerzijds zijn er de directe gevolgen in geval van een uitbraak. Het getroffen bedrijf wordt onmiddellijk geruimd en zal voor lange tijd leegstaan. Dit heeft uiteraard een negatieve impact op het bedrijf zelf. Daarnaast wordt ook een standstillprincipe gehanteerd in de beschermings- en bewakingsgebieden, dat pas geleidelijk wordt opgeheven. Dit stuurt de planningen rond de afvoer van broedeieren, de opzet van eendagskuikens, poeljen en leghennen alsook de slachting van vleeskuikens en leghennen danig in de war. De pluimveesector kent ondertussen het klappen van de zweep, maar het blijft een moeilijke puzzel als er een uitbraak gebeurt in een pluimveeregio.

Daarnaast heeft de vogelgriepepidemie ook een impact op de marktsituatie voor pluimveevlees en eieren. Doordat het aanbod aan pluimveevlees en eieren in zwaar getroffen regio’s zoals Polen en Nederland beperkt werd, had dit wel een positieve invloed op de marktprijzen. Deze kennen een stijgende trend in een vraaggedreven markt met een dalend aanbod. Maar ook dit verhaal kent een negatieve zijde want bij de uitbraak van hoogpathogene vogelgriep verliest een land of een regio zijn vogelgriepvrije status. Derde landen stellen vervolgens handelsembargo’s in die de export bemoeilijken. Hierdoor moeten we er rekening mee houden dat pluimveeproducten die normaal gezien voor de export bestemd zijn op de binnenlandse markt worden aangeboden en zo ook weer een extra druk zetten op het aanbod.

Ten slotte mogen we ook niet vergeten dat de dreiging van het vogelgriepvirus een onzichtbare vijand is die ondanks de beste bioveiligheidsmaatregelen toch een stal kan binnendringen. Deze onzekerheid is ook mentaal voor de pluimveehouders een bijkomende belasting.

De impact voor particulieren en dierentuinen is vrij gelijkaardig aan die voor professionele bedrijven, met ruimingen tot gevolg. Al is de economische impact voor een professioneel bedrijf dat zijn broodwinning verliest, natuurlijk van een andere orde.

In de professionele pluimveesector wordt er gevaccineerd tegen verschillende infectueuze ziektes. De belangrijkste zijn: Newcastle disease, gumboro, marek, infectieuze bronchitis, salmonella en coccidiose, maar er zijn ook vaccins beschikbaar tegen bijvoorbeeld de trilziekte, e. coli en mycoplasma.

Afhankelijk van het type pluimvee, zoals bijvoorbeeld braadkippen, leghennen of fokpluimvee, worden er specifieke vaccinatieschema’s gevolgd. Sommige vaccinaties zijn verplicht in België, zoals de vaccinatie tegen Newcastle disease, die verplicht is voor alle pluimveebedrijven met meer dan honderd stuks pluimvee, of de vaccinatie tegen salmonella enteritis, die verplicht is bij fokpluimvee. De vaccinaties leiden niet tot handelsbeperkingen. Dat is toch wel belangrijk.

Vaccineren breng uiteraard een kost met zich mee, onder andere de kostprijs voor het vaccin en de kosten voor het toedienen. Maar vaccinatie heeft als belangrijke doel de grotere negatieve economische impact van een ziekte-uitbraak te voorkomen.

Vaccineren vormt dus een belangrijke schakel binnen de bioveiligheidsmaatregelen. Op dit moment loopt daarover ook het demonstratieproject ‘Met een optimale vaccinatie naar een lager antibioticagebruik bij vleeskuikens’. Het project wordt uitgevoerd door het proefbedrijf Pluimveehouderij en Pehestat en heeft een looptijd van 1 maart 2021 tot en met 28 februari 2023.

Vaccineren zal inderdaad een belangrijke aanvulling zijn op de bestaande bioveiligheidsmaatregelen. Zoals u zelf aangaf in de vraag, is het momenteel wachten op bruikbare vaccins en moet ervoor gezorgd worden dat de export niet in het gedrang komt. De opvolging van de stand van zaken van de ontwikkeling van de vaccins en de toelating van het gebruik van deze vaccins behoren evenwel tot de federale bevoegdheid. Dat neemt niet weg dat wij dit uiteraard zullen blijven opvolgen.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Minister, dank u wel. Dit is toch iets wat ons zorgen moet baren. De laatste 60 jaar zijn er 37 mutaties vastgesteld naar hoogpathogeen. 34 daarvan zijn ontstaan in een intensief pluimveebedrijf. Er wordt vaak naar de wilde vogels gewezen, maar de hoogpathogene vorm ontstaat bijna uitsluitend in de intensieve pluimveebedrijven. Dat is niet verwonderlijk. We kweken 20 miljard kippen op deze wereld. Die zitten dicht op elkaar. Er is een hoog antibioticagebruik. Er zijn de genetische overeenkomsten van de kippen: ze lijken genetisch sterk op elkaar. Dat creëert een omgeving waarin een uitbraak heel snel rond zich heen kan grijpen. Het risico op overgaan naar de mens verhoogt ook omdat je steeds meer uitbraken krijgt. Een aantal virologen waarschuwen ons nu voor een nieuwe pandemie. Zij zeggen dat we een groot probleem hebben als het eens zover komt dat een hoogpathogene virusvariant of mutant ontstaat die wél van mens tot mens overgaat. Dat is in het verleden al gebeurd. Zij zien maar één oplossing: eigenlijk zou de sector zich moeten herorganiseren met kleinere concentraties van pluimvee samen in één stal, met meer ruimte voor de dieren. Dat is een beetje in tegenspraak met ander beleid dat we voeren, waarbij we juist grotere stallen hebben, waar we dan ‘end of the pipe’-luchtwassers op zetten om andere milieuproblemen aan te pakken.

De belangrijke vraag rijst hoe we met deze sector verder moeten. Hoe kunnen we dergelijke pandemieën vermijden, wetende dat het risico waarvoor de virologen ons waarschuwen er is? Minister, in hoeverre zult u in het beleid dat u in de toekomst wilt voeren, rekening houden met een dergelijke noodzakelijke aanpassing van de pluimveesector?

Minister Brouns heeft het woord.

Dat is inderdaad een fundamenteel vraagje, mijnheer Steenwegen. Ik verwijs hier graag naar de vraag over de eerlijke prijsvorming. Dat is daarbij een fundamenteel gegeven. Wij hebben dat nodig om dit soort transities mogelijk te maken. Ik zie daar toch een aantal ontwikkelingen vanuit de retail. Ik zie bewegingen bij grote Nederlandse ketens om tot een ander soort kip te komen. Ik denk dat u dat weet. Wat dat betreft, is het inderdaad een verhaal van eerlijke prijsvorming.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Dit is een redelijk fundamenteel antwoord op een redelijk fundamentele vraag.

Het is belangrijk om hier te signaleren dat dit iets is wat op ons afkomt. De mensen die erin zitten en ermee bezig zijn, waarschuwen ons voor wat er op ons afkomt. De evolutie van laagpathogeen naar hoogpathogeen moet zorgen baren. De evolutie van minder voorkomende golven naar de constante aanwezigheid van dat virus en die virusvarianten in onze omgeving moet ons ook zorgen baren. Ik wil er echt op aandringen dat dat bekeken wordt, dat we, samen met de sector, er goed over nadenken hoe we dit soort bedreigingen, voor de sector zelf in de eerste plaats maar ook voor de maatschappij, kunnen tegengaan.

De vraag om uitleg is afgehandeld.