Plenaire 1 maart 2023: recente ontwikkelingen in het stikstofdossier

Dames en heren, aan de orde is het actualiteitsdebat over de recente ontwikkelingen in het stikstofdossier.

Ik heb begrepen dat de minister-president voorafgaandelijk graag een verklaring zou afleggen.

Voorzitter, beste collega’s, voor u staat een ontgoocheld maar vastberaden man. Ontgoocheld omdat ik heel graag vandaag het stikstofakkoord van de Vlaamse Regering aan u had voorgesteld in al zijn details. Daar is de afgelopen weken, en zeker de laatste uren, keihard aan gewerkt. Er zijn ook veel – wat men noemt – knelpunten weggewerkt in de afgelopen uren, maar het is waar: er zijn nog enkele harde noten te kraken, en daar zijn we vooralsnog niet in geslaagd.

Ik had destijds gezegd dat we in de week na de krokusvakantie dit akkoord zouden afronden. Wel, die week is halfweg, dus we zullen van de rest van de week gebruikmaken om dit akkoord inderdaad af te ronden. En dat is de vastberadenheid die ik aan de dag wil leggen: om samen met de collega’s van de Vlaamse Regering – in het volste respect voor elkaar, zoals dat ook deze nacht is geweest; heel die nacht door hebben we hard gewerkt, in het volste respect voor elkaar – die laatste knopen nog door te kunnen hakken. Dat we doen wat we moeten doen, namelijk vermijden dat in Vlaanderen, zoals in Nederland, een volledige vergunningsstop zou plaatsvinden: een vergunningsstop die nefast is voor de landbouw, een vergunningsstop die nefast is voor de industrie, een vergunningsstop die nefast is voor de Vlaamse economie.

Dat moeten we vermijden, en daar zal ik mij de volgende uren en dagen 100, 200 procent voor inzetten, om dat rond te krijgen. U mag daarvoor op mij rekenen. We zullen alles in het werk stellen om de Vlaming te geven waar die recht op heeft, namelijk een goed en evenwichtig stikstofakkoord.

Ik dank u. (Applaus bij de meerderheid)

Collega’s, bij dezen is het debat geopend. De eerste fractie die het woord krijgt voor vijf minuten, zonder onderbrekingen, is de Groenfractie.

De heer Rzoska heeft het woord.

Echt waar, minister-president? Moet het parlement en de samenleving het daarmee doen? “Ik heb nog enkele dagen, nog enkele uren nodig.” Na het schouwspel van de laatste weken? Na de door uzelf georganiseerde chaos? “Ik heb nog enkele uren nodig. Ik ben ervan overtuigd dat we er gaan geraken.”

Nooit eerder, minister-president, heb ik een Vlaamse Regering gezien die zo in verval is geraakt, nooit eerder. En ik zit hier al enige tijd. Sommige collega’s zitten hier langer dan ik, en zullen me daarin bevestigen.

Het fiasco – het is een fiasco – van uw krokusakkoord bis zal herinnerd worden. “Federaal zou ik naar de koning gaan”, zou u, minister-president, gezegd hebben aan de tafel van uw ministerraad, uw eigenste ‘Leo Tindemans’-moment. Maar dan wel een stuk minder heldhaftig dan Leo Tindemans zelf, want u trok niet naar de koning, u trok naar de keizer van Antwerpen.

En wat was het resultaat van de beraadslaging van het triumviraat? ‘Los het op’. U en uw regering staan erbij en kijken ernaar. Zelden werd de onmacht van een regeringsleider zo pijnlijk naar voren gebracht. U had dat moment zelf georganiseerd en hebt het zelf naar buiten gebracht. U had die partijvoorzitters nodig om eventueel een akkoord te kunnen bereiken. En dat gebrek aan vertrouwen in deze ploeg was er van bij de start en is nooit verdwenen. Het resultaat is dat we met een Vlaamse Regering zitten die er niet in slaagt om haar kerntaken te volbrengen. Problemen worden doorgeschoven naar later. Een hervorming van het openbaar vervoer lukt niet, dat is voor later. De betonstop die met veel bombarie werd aangekondigd in 2018 lukt niet en is voor later. Afbakening van watergevoelige openruimtegebieden lukt niet en doen we wel later. Het tekort aan leerkrachten oplossen lukt niet, dat doen we later. De crisis in de kinderopvang oplossen, lukt niet en doen we later.

Minister-president en beste leden van de Vlaamse Regering, de conclusie is dat het hier gaat om bikkelhard amateurisme en gebrek aan leiderschap. Het staat haaks op de grote uitdagingen en de bezorgdheden die op dit moment in de samenleving leven. (Applaus bij Groen, Vooruit en de PVDA)

Het vertrouwen van de Vlamingen in deze regering is gezakt naar een historisch dieptepunt, collega’s. Eén van die oorzaken is de mentaliteit van deze ploeg. De manier waarop ministers elkaar in de hoek drummen, met het mes op de keel. Dit lag trouwens aan de basis van de val van Tindemans in 1978 en ik citeer hem letterlijk. Hij had het toen over “scheldwoorden, beledigingen en aanvallen aan mijn adres” die hij moest incasseren. Hij sprak toen de historische woorden: “Eén conclusie: ik ga weg van dit spreekgestoelte, ik ga naar de koning en ik bied het ontslag aan van de regering.”

Doet deze Vlaamse Regering het anders? De karikaturen van partijvoorzitters en de slogans van ministers op sociale media, het houdt niet op. Sabotage Sammy met zijn drie bomen en een speciale vleermuis … Coalitiepartners moeten kopje onder geduwd worden. De precampagne die de laatste maanden in Limburg door twee protagonisten uit uw regering, namelijk minister Brouns en minister Demir, wordt gevoerd, is bedroevend. En beseffen jullie wie het gelag betaalt van dit soort politiek? Landbouwers zonder perspectief, natuur die steeds achteruitgaat en de gezondheid van de Vlamingen. (Applaus bij Groen, Vooruit en de PVDA)

Meer dan één jaar voor de verkiezingen verlammen jullie eigenlijk deze Vlaamse Regering.

En uw rol, minister-president, daar snap ik niets meer van. U moet de eenheid in deze ploeg bewaren, maar u organiseert telkens zelf de chaos en de volgende aflevering in deze slechte soap. U zegt dat u een akkoord gaat maken. U had er al eentje gemaakt, maar u gaat het nog eens opnieuw onderhandelen voor de krokusvakantie met de partijvoorzitters. Dan gaat u een week met vakantie hoewel het dossier urgent is. Dan organiseert u zeventien uur lang een ultiem regeringsoverleg om een akkoord te bereiken en wat kom daaruit? Niets. Het is eigenlijk triest.

Het is behoorlijk fris buiten, maar uw gezag om een compromis te smeden, smelt als sneeuw voor de zon. En alles ligt op de tafel. U had eigenlijk al lang moeten beslissen. Het probleem is, minister-president, dat deze Vlaamse Regering op is. En er zit inderdaad een weeffout in het systeem, want wat mij betreft geef ik u gelijk. Ik zou dit knoeiwerk van deze Vlaamse Regering heel graag aan de Vlamingen voorleggen, maar dat kunnen we niet. Deze regering kan vallen, maar we kunnen dit parlement niet ontbinden. Wel, om volwassen te worden, zouden we vandaag dit parlement moeten kunnen ontbinden. (Applaus bij Groen en Vooruit)

Rien ne va plus, minister-president. Of misschien toch wel en daar sluit ik mee af, voorzitter. Als u er niet uitgeraakt en ruziemaakt en elkaar over de kling jaagt, zonder perspectief voor die landbouwers, de natuur en de samenleving, dan moet misschien dit huis eindelijk zijn rol beginnen te spelen. Ik blijf met mijn fractie bereid om mee te werken aan een oplossing. Geen blinde oplossing, maar wel een onderhandeloplossing op basis van inhoud. Dat, minister-president, zou beter zijn dan de chaos die deze Vlaamse Regering organiseert. (Applaus bij Groen en Vooruit)  

De heer Vandaele heeft het woord.

Collega’s, we slepen het stikstofdossier al jaren mee. Er werd al jarenlang voor gewaarschuwd, ook vanuit Europa, en nu is het zover. Zolang het stikstofbad niet voor een deel leegloopt, kunnen we geen rechtszekere vergunningen meer uitreiken. Om een definitieve oplossing te bieden, collega’s – niet later, collega Rzoska, maar nu – sloten de drie partijen de N-VA, cd&v en Open Vld een jaar geleden een akkoord: het krokusakkoord. Dat was een moeilijk akkoord voor iedereen, ook voor ons bij de N-VA, maar het was een evenwichtig en een broodnodig akkoord. Onze N-VA-fractie heeft dit akkoord dan ook altijd verdedigd. We hebben ook altijd gezegd dat er met de elementen uit het openbaar onderzoek rekening gehouden moest worden als die terecht waren en het dossier robuuster zouden maken.

Alle elementen, collega’s, liggen nu uiteindelijk op tafel. Nu is er, denken wij, enkel nog een dosis staatsmanschap nodig om het akkoord uit te voeren, en op die manier een ramp voor onze samenleving te voorkomen. Een ramp zou zijn dat er geen vergunningen meer kunnen worden uitgereikt. Niet alleen vergunningen voor de landbouw, maar ook voor de industrie, voor gebouwen, voor de wegenbouw. Een absolute stilstand zou een ramp zijn en die ramp willen wij absoluut voorkomen.

Politiek is natuurlijk voor een deel emotie. We kennen allemaal landbouwers die het moeilijk hebben met de op stapel staande maatregelen. Wees gerust, collega’s, ook bij de N-VA kennen wij die. We hebben daar ook alle begrip voor, maar emotie mag natuurlijk niet winnen van het algemeen belang, als wij als verkozenen toch dat algemeen belang willen nastreven, en dat worden wij toch geacht te doen. En dat algemeen belang in dit stikstofdossier bestaat erin dat de uitstoot van stikstof drastisch omlaag moet.

In februari 2022 kwam er een ongezien akkoord waarbij 3,6 miljard euro op tafel werd gelegd, met meer dan 2,5 miljard euro aan flankerende maatregelen voor onze landbouwers. Ook wij willen als de N-VA onze landbouwers helpen om de omslag te maken, en we willen hen daar ook voor vergoeden.

Collega’s, de N-VA, cd&v en Open Vld hebben een regeerakkoord gesloten. De N-VA, cd&v en Open Vld hebben een jaar geleden het krokusakkoord gesloten. Voor mijn fractie moeten akkoorden worden uitgevoerd. De regering heeft de voorbije dagen heel wat knelpunten weggewerkt, en wij gaan ervan uit dat de paar knelpunten die nog overblijven ook nog opgelost kunnen worden. Alle partijen in deze meerderheid hebben door de jaren heen in verschillende dossiers getoond dat ze staatsmanschap aan de dag kunnen leggen, dat ze verantwoordelijkheid kunnen nemen, ook in moeilijke dossiers. Dat is, denk ik, wat de mensen van ons verwachten, en onze N-VA-fractie, collega’s, is in ieder geval bereid hier aan door te werken. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Janssens heeft het woord.

Minister-president, vorig jaar bij de voorstelling van uw zogenaamde historische krokusakkoord zei u: “Ik heb water en vuur verzoend.” Eén jaar later staat uw regering in brand, en duwen coalitiepartners elkaar kopje onder. Dat mag niet eens verbazen, want de N-VA-voorzitter Bart De Wever zei immers onlangs nog dat cd&v en Open Vld kapot moeten. Wat De Wever er niet bij zei, is dat hij met het afslachten van zijn coalitiepartners niet zou wachten tot aan de verkiezingen, maar dat hij intussen ook u, minister-president, en uw regering mee in de val zou sleuren.

En cd&v-voorzitter Sammy Mahdi, die voert intussen oppositie tegen zijn eigen ministers die een jaar geleden het oorspronkelijke stikstofakkoord goedkeurden. Dan is het gebruikelijk in dergelijke regeringscrisissen dat de oppositie scherp uithaalt naar u en uw regering, minister-president. Maar eerlijk gezegd moet ik zeggen dat ik vooral medelijden heb. Ik heb met u te doen, want uit uw woorden van zojuist, uit uw daden, uit uw lichaamstaal ook vooral, blijkt vooral dat het u niet meer echt lijkt te interesseren. U snakt ongetwijfeld alweer naar uw volgende buitenlandse werkbezoek, ver weg van de Vlaamse dagjespolitiek, ver weg van de ruziemakende coalitiepartners, ver weg van ministers uit uw regering wier dagelijkse hoogtepunt eruit lijkt te bestaan om ’s ochtends in de spiegel te kijken, wetend dat er weer camera’s zullen wachten om hun politieke gekrakeel te registreren.

U snakt, minister-president, naar het einde van deze legislatuur, en dat is ook zowat het enige wat u met heel veel Vlamingen en de Vlaamse oppositie gemeen hebt.

Uw regering, minister-president, sukkelt al sinds 2019, sinds haar bestaan, van crisis naar crisis. Je kunt lange compilaties maken van de ruzies in uw regering, en een kortfilm over de zaken waarover jullie het wel eens zijn.  U hebt de oppositie niet eens nodig om u daarop te wijzen. U hebt immers nog geen twee weken geleden hoogstpersoonlijk een motie van wantrouwen tegen uzelf en tegen uw eigen regering afgeroepen, toen u een zoveelste regeringscrisis wilde beslechten door de partijvoorzitters te sommeren – als een kind dat ruzie heeft met zijn vriendjes en er dan maar de mama gaat bijhalen.

En het uitblijven van een goed akkoord is intussen een bittere pil voor onze landbouwers. Zij kunnen van deze Vlaamse Regering blijkbaar op hun kin kloppen en worden nu volledig in de onzekerheid gestort. Minister Demir speelt de woordvoerder van Groen en minister-president Jambon lijkt vooral bezig met zijn politiek brugpensioen. Volgens minister Demir is het draconisch pestbeleid van onze boeren nodig om de fouten uit het verleden recht te zetten. De minister vergeet daarbij wel te zeggen dat de N-VA al twintig jaar in de Vlaamse Regering zit en dus mee verantwoordelijk is voor die fouten. En vandaag wordt dan de individuele boer voor dat foute beleid gestraft. Waarom een landbouwer niet gelijk behandeld kan worden als een andere ondernemer, is mij totaal onduidelijk. Waarom, minister-president, voert uw regering een hetze tegen deze beroepsgroep? Blijkbaar omdat een Europese habitatrichtlijn dat vraagt. Zowat alle partijen in dit parlement, met uitzondering van het Vlaams Belang, hebben nochtans de voorbije jaren zowat alle macht afgestaan aan die Europese Unie. En als dan de Europese potentaten waanzinnige regels uitvaardigen en daar in Vlaanderen kritiek op komt, zeggen diezelfde partijen: “Ja, maar we moeten van Europa.” Wat een hypocriete houding! (Applaus bij het Vlaams Belang)

Minister-president, u zegt dan dat er respect is onder de regeringspartijen. Tegelijkertijd lezen we voortdurend tweets en krantenberichten met de allergrootste verwijten. Zo is er vandaag nog eentje waar een N-VA-bron over Sammy Mahdi zegt: “Zo laf als hij is in Vivaldi, zo heldhaftig gedraagt hij zich in de Vlaamse Regering.” Minister-president, wat blijft er nog over van uw Vlaamse Regering? Stop ermee. We weten dat het van nu tot aan de verkiezingen, nog veertien maanden, een lange lijdensweg wordt, dat het een regering in lopende zaken wordt. En dat zou mijn koude kleren niet raken, ware het niet dat de Vlaming daar het grootste slachtoffer van wordt. Minister-president, het is geklungel van deze Vlaamse Regering, geleid door een minister-president die zelfs in zijn eigen partij te horen krijgt dat hij niet voldoet, en waarover zelfs in de eigen partij hard gesproken wordt om hem te vervangen als regeringsleider. Die Vlaamse Regering, met N-VA als leidende partij, is helaas de grootste anti-reclame voor meer Vlaamse zelfstandigheid, en dat moet voor een Vlaams-nationale partij bijzonder pijnlijk zijn. En ik neem dat u en uw partij, minister-president, in ieder geval bijzonder kwalijk. En als u dan nog de pretentie hebt om hier te zeggen “U mag op mij rekenen”, weet zeker dat niemand, en vooral geen enkele Vlaamse burger, nog op u rekent. En ik hoop dat de Vlaamse kiezer zich daarover zeer snel kan uitspreken. Hun oordeel zal nog pijnlijker zijn dan de afgang die u hier vandaag in dit parlement moet ondergaan. (Applaus bij het Vlaams Belang)

De heer Van Rompuy heeft het woord.

Collega's, in dit stikstofdossier moeten drie belangrijke doelstellingen altijd met elkaar verzoend worden. Eerst en vooral – en daar zijn we het allemaal over eens – moet natuurlijk de uitstoot van stikstof drastisch naar beneden. Dat is nodig om onze kwetsbare natuur te beschermen.

Maar dat moet verzoend worden met onze vraag naar voedselzekerheid. De voedselzekerheid op termijn in Vlaanderen, die willen wij absoluut veiligstellen. Het zijn onze landbouwers die instaan voor het eten op het bord van ons allemaal.

Ten derde is voor ons de rechtszekerheid van essentieel belang. Rechtszekerheid dat als we een akkoord maken, dat ook standhoudt voor een rechtbank. Dat is elementair voor alle economische actoren in Vlaanderen.

Wij willen een pragmatisch evenwicht tussen die drie doelstellingen. Natuur, landbouw en industrie. Op papier is dit een bijzonder technisch dossier. Maar wij verliezen nooit uit het oog dat dit op het terrein heel veel – duizenden, duizenden – landbouwersgezinnen echt treft. Het gaat over hun levenswerk en bij elke stap die we zetten, mogen we dat nooit uit het oog verliezen, collega’s.

Daarenboven is dit dossier een juridisch mijnenveld. Alle regels moeten absoluut solide zijn. En net daarom is het openbaar onderzoek – en die twintigduizend bezwaren die daarin naar voren zijn gekomen – zo belangrijk. In totaal zijn er 1100 unieke knelpunten. En de voorbije weken, dagen en uren heeft de regering intensief onderhandeld. Op meerdere punten is er ook merkbare vooruitgang. Op een aantal punten moet er verder worden gewerkt en wij willen ook verder onderhandelen in de komende dagen. Wij hebben de vaste wil om te komen tot een akkoord en die onderhandelingen willen wij dan ook alle kansen geven. Wij willen komen tot werkbare maatregelen, met het nodige gezond verstand. Ik dank u. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Schiltz heeft het woord.

Collega’s, het stikstofdossier vormt een bedreiging van onze welvaart, zet landbouw op tegen natuur, natuur dan weer tegen industrie, en zo verder. Daarenboven is gebleken dat er grote zorgen zijn over de juridische robuustheid van het akkoord zoals het voorlag.

Beste leden van de Vlaamse Regering, minister-president, wij zijn het aan de Vlaming verplicht om hem een akkoord te geven, om een oplossing te vinden voor die valse tegenstelling die vandaag gecreëerd wordt, om uit die negativiteit op te staan, uit de loopgraven te kruipen, om als volwassen mensen met elkaar te praten, de ernst van de situatie goed te begrijpen, respect te tonen voor elkaars gevoeligheid, zonder dat een daarvan heilig mag zijn en om aldus tot een akkoord te komen.

Een betrouwbare overheid die oplossingen kan vinden, oplossingen en perspectief kan bieden, zodat onze kinderen ook welvaart hebben – of het nu boeren zijn, natuurbeschermers of mensen die in de industrie werken. Meer is daar niet over te zeggen. Wij moeten een akkoord hebben, wij zullen een akkoord moeten maken, of we het nu willen of niet. En ik herinner u graag aan de woorden waarmee u deze legislatuur bent begonnen: “Plus est en vous, plus est en nous.” (Applaus bij de meerderheid)

De heer Tobback heeft het woord.

Minister-president, ik ga beginnen met u te feliciteren. Iemand die de hele nacht, 17 uur lang, doorwerkt om niet met brugpensioen te moeten, het is dezer dagen zeldzaam. Anderzijds, minister-president, is het misschien soms beter om toe te geven dat het op is. Want een team dat er niet in slaagt om zelfs maar te beginnen met de uitvoering van een plan dat het meer dan een jaar geleden zelf heeft opgesteld …

Minister-president Jambon, wees nu eerlijk: in uw verleden als manager had u die toch gewoon zelf aan de deur gezet? Ja toch? Zeker als dat soort gesukkel de voornaamste constante is in al hun prestaties, zoals het dat voor deze Vlaamse Regering is. Want al wat u nog kunt, is de dingen wat laten voortkabbelen. Als het gaat om knopen te ontwarren, als het gaat om keuzes voor de toekomst te maken, als het gaat om grote uitdagingen aan te pakken, dan zit er overduidelijk toch niks meer in de tank van deze regering.

In de meeste andere dossiers – er is al naar verwezen: het lerarentekort, de woningprijzen, de wachtlijsten in de zorg – lukt het u eigenlijk ook niet om dat op te lossen maar schuift u de zaken terzijde zonder het probleem op te lossen en zonder ruzie te maken.

Maar het stikstofdebat leent zich blijkbaar zo goed tot platte verkiezingspropaganda dat het voor alle regeringspartijen – of toch voor minstens twee – onweerstaanbaar is. Dit had een sereen debat kunnen zijn over een sociaal-verantwoorde omschakeling van het model van industriële veeteelt dat op zijn grenzen botst, dat op onze grenzen botst. In de plaats daarvan is het verzand in een web van straffe verklaringen en goed klinkende fictie. Bijvoorbeeld, collega Van Rompuy, dat het zou gaan over voedselvoorziening. Het volstaat om één keer te kijken naar de cijfers om te weten dat het klinkklare onzin is die u hier verkoopt. Er worden hier in dit land elk jaar 1.710.000.000 kilogram 1,7 miljard kilogram aan dieren geslacht. Om die een gezicht te geven: dat zijn elke maand 25 miljoen kippen, en bijna 900.000 varkens. Per dag zijn het 30.000 varkens en 800.000 kippen. Het jaar rond, iedere dag. Als we alles wat we kweken zouden opeten, collega van Rompuy, dan stierven we niet van de honger, maar aan acute indigestie. (applaus)

Met voedselvoorziening heeft dit letterlijk niets te maken. Integendeel, collega Rutten, we kweken zoveel beesten in dit land dat we zelfs hun eten moeten invoeren, uit het omgehakte Amazonewoud onder andere. (Applaus bij Vooruit en Groen)

Terwijl we met z’n allen eigenlijk iedere dag minder vlees eten.

Heeft het dan met boeren te maken, collega’s? Neen, het heeft niet met boeren te maken. Ik heb de grafiek eens afgeprint, voor wie hem wil hebben kan ik hem rondsturen. (Hij toont een grafiek.)

Dit is een grafiek over het aantal landbouwbedrijven in Vlaanderen de afgelopen vijftig jaar. Bijna alle vijftig jaar hadden we cd&v-ministers van Landbouw. Er is letterlijk geen enkel jaar in de afgelopen vijftig jaar waarin het aantal landbouwers in Vlaanderen niet gedaald is onder dat beleid. Vergeleken met de jaren 80 is twee derde van de landbouwbedrijven verdwenen. Niet, collega Rutten en collega’s van de cd&v, ondanks het beleid, maar omwille van het beleid. Omwille van een beleid dat voluit inzet op grootschalige landbouw als een industriële sector, met hoge investeringskosten en kleine marges, die alleen leefbaar is als er gigantische volumes geproduceerd worden en de schadelijke neveneffecten kunnen worden afgewenteld op de anderen.

De heer Mahdi denkt dat dit gaat over vleermuizen. Misschien moeten we eens kijken naar de stijgende drinkwaterfacturen van de Vlamingen vanwege steeds toenemende vervuiling van grond- en oppervlaktewater. Want dit model – en daar gaat dit debat over – is heel simpel: de schulden zijn voor de boeren, de vervuiling is voor de buren, en waar de winst naartoe gaat, collega’s, dat weet u ongetwijfeld beter dan ik, want daar gaat blijkbaar heel dit gevecht over. (Applaus bij Vooruit en Groen)

Dat hoeft niet zo te zijn. Want er zijn immense middelen die naar de landbouwsector gaan. Het is perfect mogelijk om die middelen in te zetten op een manier dat we een billijke vergoeding kunnen geven aan boeren voor een productie die wel verantwoord is, voor productiemethodes die wel verenigbaar zijn met de draagkracht van ons dichtbevolkte land, waarin boeren echt ons voedsel maken in plaats van een productie-eenheid te zijn in een mondiale vleesfabriek, waarin de veestapel wordt teruggebracht tot proporties die voor iedereen leefbaar zijn, en die ruimte maakt voor economische activiteiten waarvan de meerwaarde groter en de nevenschade kleiner is.

Maar als ik het goed begrepen heb is er ook over die middelen, namelijk over het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB), in deze Vlaamse Regering nog altijd geen akkoord. Dat vat het samen, en daarmee ga ik eindigen: ik zou het probleem graag oplossen. Het probleem is groot genoeg en duidelijk genoeg, en de middelen om het op te lossen zijn er ook. Wat ontbreekt is de wil in deze Vlaamse Regering om nog echt iets in beweging te zetten. Dit is geen regering meer die zoekt naar oplossingen, dit is een soort Vlaamse afdeling geworden van de World Wrestling Federation. Daarin hebben de sterren bijnamen zoals ‘The Beast from the East’ en ‘The Crusher’. Bij ons heten ze ‘Sterke Jan’ en ‘Sabotage Sammy’, maar in de grond is het net hetzelfde: dit gevecht is een show die elke dag opnieuw opgevoerd wordt om de toeschouwers te vermaken, maar die per definitie nooit tot iets zal leiden. En iedere keer opnieuw, en elke dag opnieuw, is het de Vlaming die de rekening betaalt. Minister-president, misschien is dat brugpensioen uiteindelijk toch nog niet zo’n slecht idee. (Applaus bij Vooruit en Groen)        

De heer D’Haese heeft het woord.

Mijnheer Jambon, hier zit u weer. Beste Vlaamse Regering, hier zit u weer. Sterke Jan, hadden ze ons beloofd, slappe kost hebben we gekregen. Opnieuw geen akkoord, opnieuw een minister-president die met lege handen naar het parlement komt nadat hij zichzelf een deadline had opgelegd. Wat een blamage. Wat een blamage!

Wat Vlaanderen zelf doet, doet het beter. Dat zegt men aan deze kant van de zaal graag. Maar wie durft dat vandaag nog te beweren? De N-VA wil Vlaanderen onafhankelijk, maar ze slaagt er nog niet in om van haar huidige eigen bevoegdheden iets te maken! De kinderopvang, de kinderbijslag, de ouderenzorg, het openbaar vervoer, het onderwijs en nu stikstof. Telkens opnieuw is de Vlaamse Regering 100 procent bevoegd, telkens opnieuw is de Vlaamse Regering 100 procent onverantwoordelijk. Telkens opnieuw en opnieuw en opnieuw.

Kan er iemand in deze zaal één dossier noemen dat deze Vlaamse Regering wél goed heeft aangepakt? Ik heb mijn best gedaan bij het voorbereiden van deze interventie. Ik heb er geen enkel kunnen vinden. Geen enkel! Dat is het bilan, dat is het palmares dat deze Vlaamse Regering voorlegt.

Wij hebben nu in dit land een totaal geblokkeerde Vivaldiregering en een totaal geblokkeerde Vlaamse Regering. We hebben twee regeringen die tot stilstand zijn gekomen. Twee regeringen waar de particratie beslist. Twee regeringen die in permanente crisis zitten. Is dat het dan, is het zo dat de Vlaams-nationalisten gingen tonen dat ze het allemaal zelf beter gingen doen? Is dit het dan? Ik ben niet overtuigd, moet ik zeggen. Er is gewoon geen verschil.

En dan willen jullie nog meer bevoegdheden. Ik zou u nog geen bevoegdheid geven over mijn nieuwe Ikeakast. Echt waar. Het zal vijf weken duren en dan komen jullie terug met drie vijzen tekort en zijn jullie de handleiding kwijtgespeeld. (Opmerkingen van Sam Van Rooy)

En dat vraagt dan extra bevoegdheden. Dat wil dan Justitie hebben, en de sociale zekerheid. Amai! Ik houd mijn hart al vast.

Dat is jammer. Want dit, beste collega’s, zou een debat moeten zijn over de toekomst van onze landbouw. Dit zou een debat moeten zijn over de toekomst van onze regio. Dit zou een debat moeten zijn over de vraag hoe het komt dat, als je vandaag in de winkel 4 euro betaalt voor een steak, daarvan 1 euro naar de boer gaat die die steak heeft gemaakt. Daarover zou dit debat moeten gaan. Over de 2,5 miljard euro winst die een bedrijf als Ahold Delhaize vandaag op die mensen hun kap maakt. Dit zou een debat moeten zijn over eerlijke prijzen, die het mogelijk maken om de productie te verduurzamen. Dit zou een debat moeten zijn over hoe we ervoor kunnen zorgen dat onze boeren niet meer worden uitgemolken door de banken. Dit zou een debat moeten zijn over hoe we de marktlogica, die kapitalistische logica, uit onze landbouw halen, een logica die onze boeren vandaag steeds meer zichzelf doet kapotconcurreren: altijd maar meer produceren voor minder, met de lasten en de impact op de natuur in onze regio.

Ondertussen – en daar is nog maar net een onderzoek over gepubliceerd – hebben voedselmultinationals 54 miljard euro winst aan hun aandeelhouders uitgekeerd. Die 54 miljard euro winst gaat niet naar de mensen die ervoor zorgen dat er eten op ons bord komt. Die 54 miljard euro gaat niet naar de verduurzaming van de landbouw en de bescherming van onze natuur. Die 54 miljard euro gaat niet naar voedselzekerheid voor al die mensen die vandaag geen eten hebben.

Daar gaat dit debat niet over. Dit gaat alleen nog over partijpolitieke spelletjes, waarbij honderdduizenden, honderden miljoenen euro's subsidies worden gegijzeld, subsidies die zouden moeten dienen om de boeren te helpen bij het verduurzamen. Dit zijn spelletjes waarbij de werkgelegenheid in Zaventem, de tweede economische hub in ons land, op het spel wordt gezet om elkaar in een hoek te duwen. Spelletjes waarbij de scheldwoorden over en weer vliegen. Spelletjes die leiden tot de totale stilstand en de verzieking van onze samenleving. Hoe meer bevoegdheden Vlaanderen krijgt, hoe meer stilstand en hoe meer chaos.

En als het helemaal vastloopt, minister-president, waar gaat u dan naartoe? Komt u dan naar het parlement, naar de volksvertegenwoordiging? Laat u dan de democratie spelen? Helemaal niet! U stapt naar de partijvoorzitters. De particratie regeert in Vlaanderen, open en bloot. Gewoon, zonder enige gêne, voor de camera’s.

Minister-president, beste collega’s, beste Vlaamse Regering, wat Vlaanderen zelf doet – heeft het vandaag heel mooi aangetoond –, dat kan vooral veel, veel beter. (Applaus bij de PVDA)

Minister-president Jambon heeft het woord.

Collega’s, natuurlijk is zo’n situatie aangenaam voor de oppositie. Ik ben ook oppositieleider geweest. (Opmerkingen bij Groen, Vooruit en de PVDA)

Daar kun je heerlijk grote redevoeringen over houden. Wij, als regering hebben maar één taak: de volgende dagen zien dat we dat akkoord kunnen maken. Ik had dat akkoord beloofd voor de week na de krokusvakantie. Wel, wij zullen dat akkoord de week na de krokusvakantie afsluiten. Wij hebben moeite met één dossier. Dat klopt. Het is een moeilijk dossier. De heer Van Rompuy heeft hier daarnet uit de doeken gedaan wat de complexiteit van dat dossier is. Zeggen dat de regering geblokkeerd is omdat we op één dossier wat langer moeten werken? Dat is ook de waarheid geweld aan doen. (Opmerkingen bij Groen, Vooruit en de PVDA)

Vorige vrijdag was het vakantie, maar de vrijdag voordien hebben we nog een hele reeks beslissingen genomen en voor nu vrijdag is er ook weer een hele agenda en er is een hele reeks van beslissingen te nemen. Dit dossier is moeilijk, dat geef ik ook toe. Er wordt keihard aan gewerkt, ook in de vakantie, mijnheer Rzoska. En wij zijn het aan onszelf verplicht om dit de volgende dagen in een goede plooi te leggen. Daar zal ik mij 200 procent voor inzetten. (Applaus bij de meerderheid)

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Collega’s, ik heb hier veel verklaringen gehoord: we hebben moeite met één dossier. Er moet staatsmanschap zijn. Er zijn nog een paar knelpuntjes. Collega’s, wie gelooft deze regering nog? Wie gelooft de partij die jarenlang de landbouwministers geleverd heeft nog? Want zestig jaar landbouwbeleid van cd&v is zestig jaar afbraak van onze natuur, zestig jaar afbraak van onze grondgebonden familiale landbouw … (Applaus bij Groen en van Ludwig Vandenhove)

… met één concrete tussenstop toen Vera Dua minister was. (Rumoer)

Want het is door die groene minister dat er een kader voor natuurbescherming uitgetekend werd, dat er beleid opgestart werd om de stikstofuitstoot te verminderen en dat boeren ondersteund werden om hun bedrijf te verduurzamen. (Opmerkingen bij de meerderheid en het Vlaams Belang. Applaus bij Groen)

Maar daarna, tijdens de twintig jaren die daarop volgden, ging de afbraak van de natuur en de landbouw gewoon verder. En nu? Anderhalf jaar voor de verkiezingen worden natuur en landbouw als lammetjes geofferd voor uw partij, om cd&v weer smoel te geven. Wel, ik geef u op een blaadje dat dat niet zal lukken. De boer en de natuurvriend hebben nul komma nul boodschap aan die polarisatie en aan dat geruzie. (Applaus bij Groen en van Katia Segers)

Want collega’s, we weten dat het niet goed gaat met de natuur. Op het einde van de jaren negentig hebben we de gebieden aangeduid die beschermd moesten worden hier ook in Vlaanderen. Nu moeten we vaststellen dat we twintig jaar verder zijn en dat drie van de 44 natuurtypes gezond zijn. En neen, dat gaat niet over vleermuizen of een plantje. De slechte toestand van onze natuur heeft impact op ons allemaal. Onze gezondheid hangt af van gezonde natuur.

Ook de landbouw zit in permanente crisismodus. Twintig jaar lang had men de oogkleppen op voor de echte problemen van de boeren. De boeren verdienen het zout op hun patatten niet. Hun producten worden aan dumpingprijzen verkocht in de supermarkt. Landbouwgrond is onvindbaar en onbetaalbaar. Ze moeten concurreren met riante plattelandsvilla’s en maneges. Er staan ook te weinig startende landbouwers klaar om het gat te vullen van degenen die met pensioen gaan. Dat, beste cd&v, dat is de ware bedreiging van de voedselbevoorrading, niet twee bomen en een vleermuis, of een oud waardevol bos dat tussen drukke wegen ligt.

Dus: de saus pakt niet. Meer van hetzelfde zal niet werken om uit de crisis te geraken. De uitweg ligt in een ambitieus beleid dat de shift maakt naar meer plantaardig, meer boeren en minder vee. (Applaus bij Groen)

Dat moeten we mogelijk maken, door te investeren in innovatieve bedrijven die die shift maken. In Nederland doet men dat. De fabrikant van HAK zet in op 100 procent biologische productie tegen 2027. Waarom gebeurt dat niet bij ons? Mijn oproep is dus: investeer in de toekomst. Maar wat doet deze Vlaamse Regering? Ze legt een plan op tafel met dure investeringen om de uitstoot te verminderen, maar die dure investeringen worden ingezet op technologieën die werken aan het einde van de keten. Dat heeft een naam, dat heet symptomen aanpakken. De olifant in de kamer wordt niet aangepakt, en dat is de afbouw van de veestapel. We zitten compleet in de shit, met vuile waterlopen, te veel pesticiden, te veel stikstof. Nochtans zijn er heel veel kansen, want Vlaanderen heeft de vruchtbaarste landbouwgrond ter wereld, en we zijn die aan het verkwanselen. Vlaanderen heeft ook ontzettend veel kennis en kunde om echt productief te zijn.

Vlaanderen heeft dus eigenlijk alle troeven in handen om een mooie toekomst te schrijven, en een leefbaar inkomen te voorzien voor de landbouw, maar dan moet er echt gekozen worden. Er moet echt gekozen worden voor een shift richting onafhankelijke grondgebonden landbouw, die lokale duurzame en gezonde producten levert. Als we dat willen doen, als we die keuze willen maken, dan moet onze focus liggen op alle middelen die we hebben: de Europese subsidies, maar ook de middelen die bedoeld zijn om dat stikstofakkoord te maken. Die moeten we inzetten om die transitie, die shift te realiseren.

Dus, beste Vlaamse Regering, jullie hebben de verantwoordelijkheid om het vertrouwen te herstellen. Vertrouwen betekent samenwerken, het betekent verbinden. Landbouw en natuur hebben elkaar nodig. Landbouw kan niet zonder biodiversiteit, maar ook omgekeerd: de boer is een belangrijke beheerder van het landschap. Kom uit jullie loopgraven, en zorg ervoor dat er een beleid komt dat die verbinding maakt. (Applaus bij Groen en Vooruit)

De heer Vandaele heeft het woord.

Zoals gezegd willen wij met onze N-VA-fractie de onderhandelingen alle kansen geven. Nu uitweiden over de inhoud en over de knelpunten zou wat dat betreft de zaken alleen maar bemoeilijken, denk ik. Wij laten deze ronde dus graag aan ons voorbijgaan. Dank u. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Janssens heeft het woord.

Nadat er tussen de meerderheidspartijen al een zwijgakkoord was gesloten is er nu blijkbaar ook in de regering een zwijgakkoord gesloten. Er mogen verwijten heen en weer gestuurd worden via sms naar journalisten, er mogen verwijten gegeven worden onder coalitiepartners, rechtstreeks voor de camera’s, maar er mag geen debat gevoerd worden hier in het Vlaams Parlement. De fractieleiders van de meerderheid hebben blijkbaar afgesproken ‘hoe korter, hoe beter’. Geen laudatio over het fameuze beleid van de Vlaamse Regering, geen ‘historisch akkoord’ meer, dat hier vorig jaar nog zo breed door alle meerderheidspartijen werd bewierookt. Nee, vandaag steekt men ‘kop in kas’, doet men het debat dood, en geeft men eigenlijk aan de landbouwers de boodschap: wat jullie ervan denken interesseert ons niet, want via de volksvertegenwoordigers, via de democratische vertegenwoordiging van de boeren hier in dit parlement, zullen jullie het niet te weten kunnen komen.

Alleen in de pers kunnen we lezen dat er blijkbaar voor cd&v knelpunten opgelijst worden. Dan vraag je je af, collega’s van cd&v, ministers van cd&v, kunt u dat bevestigen? Zijn er inderdaad dertien knelpunten zoals we mogen lezen in de kranten? Zo ja, welke zijn dat dan? Als er van die dertien al elf uit de weg geruimd zijn, welke zijn dat dan? Hoe zijn die uit de weg geruimd?

Als er twintigduizend bezwaarschriften ingediend zijn door de landbouwers, wat alleen maar aantoont dat er geen enkel draagvlak is voor het beleid dat u wilt voeren, het landbouwbeleid dat u in Vlaanderen wilt voeren, waarom mag het Vlaams Parlement, waarom mogen de Vlaamse Volksvertegenwoordigers die bezwaarschriften dan niet zien? Of waarom kunt u er dan ten minste geen toelichting bij geven? Wat staat er in de bezwaarschriften? Hoeveel zijn er precies ingediend en door wie? Hoe gaat u daarop reageren? Allemaal elementen die we hier in het Vlaams Parlement vandaag niet te weten zullen komen.

Nochtans is er terechte onrust bij de landbouwers, onrust omdat er onder meer in het eerste stikstofakkoord, dat vorig jaar gesloten werd, zelfs gedreigd werd door deze regering, door een overheid, om bestaande vergunningen van ondernemers in te trekken. Dat is een precedent dat iedereen zou moeten shockeren, want de principes van de rechtsstaat worden daarmee geschonden. Bedrijven die vergunningen ontvingen, die de garantie kregen dat ze zogenaamd veilig waren, moesten alsnog sluiten. Bedrijven worden de facto op communistische manier onteigend door de Vlaamse Regering. Over die rode lijst wordt nu gezegd dat er een akkoord over is. Worden er nog bedrijven gesloten? Dat weten we niet. Komen er nieuwe bedrijven op de lijst? Zo ja, welke? Dat weten we niet. Minister Crevits, u geeft, na het akkoord dat u vorig jaar gesloten hebt, de landbouwers een klets rond de oren. Ik hoop dat die bij de volgende verkiezingsuitslag wederzijds zal zijn. 

Leden van de regering, als ik de minister-president hoor zeggen dat dit aangenaam is voor de oppositie, moet ik hem tegenspreken. Gouden regel in de politiek is: als de oppositie in je eigen regering zit, staat de effectieve oppositie er helaas technisch werkloos bij. Ik zou graag oppositie voeren zoals we dat nu al een jaar lang doen tegen de plannen uit uw eerste stikstofakkoord, tegen het afnemen van vergunningen van onze landbouwers, en tegen de discriminerende behandeling tussen de landbouw en de industrie.

Ik denk in elk geval dat als u hier vandaag oppositie verwacht, u vrijdag aanstaande, wanneer de boeren op het Martelarenplein postvatten, u daar echte oppositie zult zien. Wij zullen er ongetwijfeld bij zijn, om die boeren te steunen in hun klachten dat er inderdaad een compleet gebrek aan rechtszekerheid is, dat er een compleet gebrek aan toekomstperspectief is vanwege deze regering.

Nee, minister-president, dit is niet aangenaam voor de oppositie. Ik zie niet in waar u het plezier in onze oppositie ziet. Het ergste is dat de Vlaming er lijdzaam bij staat en alleen maar kan toekijken. Wat krijgt de Vlaming in dit land in hemelsnaam van zijn politieke leiders? U doet wat iedereen voor onmogelijk had geacht, u bestuurt minstens zo slecht, zo niet nog slechter dan het drama dat Vivaldi is. De Vlamingen krijgen een Federale Regering zonder Vlaamse meerderheid die er allemaal een boeltje van maakt en een Vlaamse Regering bestaande uit drie partijen die de verkiezingen verloren hebben en er vervolgens niet in slagen om een degelijk beleid te voeren. Laat dat een les in democratie zijn, leden van deze regering. Wie niet naar de kiezer luistert, verliest vroeg of laat opnieuw. (Applaus bij het Vlaams Belang)

De heer Van Rompuy heeft het woord.

Voorzitter, ik heb in mijn openingsstatement de principes die voor onze partij belangrijk zijn, al naar voren geschoven. Om de onderhandelingen verder alle kansen te geven, zal ik de rest van mijn spreektijd nu niet meer gebruiken. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Schiltz heeft het woord.

Collega’s van de oppositie, er is een groot verschil tussen een constructieve houding aannemen en een akkoord kansen geven. Of u bent technisch werkloos, of u bent het niet. We moeten een debat hebben. Waarover wilt u dan een debat? Over een akkoord dat er niet is? Wilt u daar een debat over? U hebt uw ‘speechke’ kunnen houden, proficiat. Wij hebben ons standpunt meegegeven. De minister-president kent, via onze viceminister-president, ons standpunt over dit akkoord. En ik kijk uit naar de oplossing die eruit zal komen en dan zullen wij hier een zeer uitgebreid debat houden over de kwaliteit en de robuustheid van dat akkoord. (Applaus bij de meerderheid)

De heer D’Haese heeft het woord.

Mijnheer Schiltz, u vraagt waarover we hier een debat zouden willen hebben. Wel, wij zouden een debat willen hebben over waar de problemen liggen. Wij zouden een debat willen hebben over de discussiepunten die er zijn. Wij zouden een debat willen hebben over de twintigduizend bezwaarschriften. Wij zouden een debat willen hebben over de vragen die nog moeten worden opgelost. Maar het enige wat wij in dit parlement – dat uiteindelijk over dat decreet gaat moeten stemmen – te horen krijgen, is via anonieme uitlatingen in de pers. Het enige debat dat wij mogen zien, is tussen de gezichtsuitdrukkingen van de heer Somers en de heer Brouns in ‘De zevende dag’. Tot die kleutertuin reduceren jullie het parlement hier vandaag, terwijl het parlement normaal gezien toch de plaats zou moeten zijn waar we, in een democratie, dit soort meningsverschillen in discussie uitpraten, waar de argumenten op tafel worden gelegd en we het debat kunnen voeren. (Opmerkingen)

Maar blijkbaar heerst hier een soort van omerta, blijkbaar mag er allemaal niets over gezegd worden, moet het achter gesloten deuren gebeuren met partijvoorzitters erbij in plaats van het parlement te betrekken. U vraagt waarover wij het debat willen voeren, mijnheer Schiltz. Wel, daarover willen wij het debat voeren. (Applaus bij de PVDA en Groen)

De heer Rzoska heeft het woord.

Toen wij het initiatief hebben genomen met de vraag om het parlement in de krokusvakantie samen te brengen, kwam het antwoord dat er geen akkoord was en men het de week na de krokusvakantie zou doen. Vervolgens hebben we heel die week van alles gelezen in de pers, zijn er tweets van ministers over en weer gegaan. Dan moet ik eerlijk zeggen: het kan toch niet, in een parlementaire democratie, dat hier mensen in de zaal aanwezig zijn, op de regeringsbanken zitten, in het parlement zitten en zwijgen?

Dit parlement moet de Vlaamse Regering controleren. Dat is een van onze belangrijkste opdrachten. Als jullie denken dat dit maar een ‘speechke’ is dat wij komen geven, mijnheer Schiltz, een ‘speechke’, en dat wij eigenlijk niet inzitten met wat hier buiten gebeurt, waar de toekomst van vele mensen van afhangt, dan denk ik dat u zich feestelijk vergist, niet enkel in dit parlement, maar ook in de buitenwereld.

En ik heb wel degelijk concrete vragen voor de cd&v-minister, en ik sluit aan. Ik heb twee concrete vragen. Klopt het, collega’s van cd&v, klopt het, minister Brouns, dat u vindt dat, als een van de landbouwbedrijven die zich rond een natuurgebied bevinden, stopt, er dan een soort van emissierechtenhandel tussen de andere kan ontstaan en dat die emissierechten bij andere bedrijven worden bij gestoken? Klopt dat?

Twee, een concrete vraag. Ik moet het doen met wat in de pers staat. Want u komt hier, via de minister-president, een beetje een zwakke verklaring voorlezen, maar wij kunnen dat als parlement niet eens controleren. De tweede vraag die ik heb is: klopt het dat het voor jullie een rode lijn is, minister Brouns, dat ondernemingen, bedrijven en industrie op dezelfde leest geschoeid moeten worden? (Opmerkingen)

Dus, mijn concrete vraag aan u is, als parlementslid, als controlerende instantie aan de regering: klopt dat? Klopt wat we lezen in pers, wat gebaseerd is op lekken, wat we af en toe via tweets van ministers en van partijvoorzitters mogelijk kunnen deduceren?

Ik heb die twee concrete vragen aan u en ik hoop dat u er ten minste de moed voor hebt om daar op de plaats waar het moet gebeuren, hier in dit parlement, een antwoord op te geven. (Applaus bij Groen, het Vlaams Belang en de PVDA)

Minister Jo Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega Rzoska. U stelt mij twee concrete vragen, ik ga u daar natuurlijk op antwoorden.

Het zijn twee concrete pistes die voor ons inderdaad belangrijk zijn als mogelijke scenario’s die rechtszekerheid en perspectief kunnen bieden aan jonge landbouwers, aan landbouwers die blijven. Dat voorbeeld waarnaar u verwijst – het samenvoegen van bedrijven –, dat is inderdaad een scenario dat op tafel ligt, waarover gesproken kan worden. Dat is er inderdaad een.

En twee, de wijze waarop landbouw en industrie gelijkgeschakeld kunnen worden, is voor ons inderdaad een heel belangrijk thema, dat het voorwerp is van het verdere gesprek in de regering.

De heer Janssens heeft het woord.

Minister Brouns, dank u wel. Minister Demir, ik zou u graag een vraag willen stellen. Kunt u de verklaring bevestigen die minister Brouns zojuist heeft afgelegd? (Applaus van Klaas Slootmans)

Als cd&v toegeeft dat er een aantal knelpunten zijn, die hier nu door de minister worden verwoord, dan vraag ik mij af of de N-VA van mening is dat er een discriminerend onderscheid moet worden gemaakt tussen hoe landbouwondernemers en andere ondernemers in dit land worden behandeld. Is de N-VA inderdaad van mening dat stikstofarresten voorrang moeten hebben op wat hier in het parlement door de volksvertegenwoordigers wordt beslist? Als ik het goed heb begrepen, wil ze immers een soort volksberoep instellen om de activistische rechters tegen te werken. Ik heb in elk geval begrepen dat dat op het federale niveau zo is. Als dat op het Vlaamse niveau is en er wordt een stikstofarrest uitgesproken, dan gebruikt de minister dat om zich er zelf achter te verstoppen om de landbouwsector in Vlaanderen dood te knijpen.

Minister Brouns heeft zojuist verwoord dat de zogenaamde saldering voor cd&v een heel belangrijk knelpunt is: als er een landbouwbedrijf stopt – en zo zijn er de jongste tijd helaas alsmaar meer –, vindt u het dan niet nuttig dat andere landbouwbedrijven uit de omgeving die emissierechten overnemen? Ik hoor dat dat heel belangrijke knelpunten zijn voor cd&v. Ik zou graag van u horen of u dat kunt bevestigen en wat het standpunt is van de minister van Omgeving in deze kwestie. (Applaus bij het Vlaams Belang)

Minister Demir heeft het woord.

Collega’s, dank u wel. 

Ik wil eerst en vooral meegeven dat we vorig jaar heel hard hebben onderhandeld om tot het stikstofakkoord te komen. Ik denk dat eenieder in het parlement weet dat ik dat altijd heel getrouw heb verdedigd, zowel in het parlement als daarbuiten. Ik denk dat dat ook zo hoort. Dan is er een openbaar onderzoek geweest. Zo gaat dat in zulke dossiers. We zijn ook overeengekomen dat, als er juridische zaken zouden komen uit de bezwaren, we die zouden meenemen. Ik ga mij niet uitdrukken hier in het parlement over wat er aan de onderhandelingstafel wordt besproken. Ik denk dat ik daarmee een mogelijk akkoord onmogelijk zou maken, en ik voel mij verantwoordelijk, als minister, als beleidsmaker, om alles op alles te zetten om in het belang van de samenleving een goed juridisch akkoord te maken, zowel voor de landbouw als voor de economie als voor onze natuur. (Applaus bij de N-VA en cd&v)

De heer Rzoska heeft het woord.

Minister, aansluitend daarbij heb ik dan toch een vraag. Collega Brouns heeft heel duidelijk de rode lijn getrokken voor cd&v. (Opmerkingen)

Jawel. Hij heeft toch gesproken over knelpunten. Volgens mij staat die saldering, het feit dat emissierechten kunnen worden verhandeld rond een natuurgebied, en eigenlijk ook het op gelijke voet behandelen van industrie en landbouwbedrijven, echter haaks op het krokusakkoord. Gaat u dat krokusakkoord, dat trouwens mee is goedgekeurd door uw collega Crevits, honoreren, of gaat u het openbreken? Het is toch wel vrij belangrijk en essentieel in deze discussie dat het parlement daar ten minste zicht op krijgt. Wat is het nu? Zal het akkoord worden opengebroken? Met andere woorden, is er dus nog een akkoord, of is er geen akkoord meer? (Applaus bij Groen)

De heer D’Haese heeft het woord.

Ik heb dezelfde vraag als de heer Rzoska, en heb een bijkomende vraag: kunnen we die antwoorden hier krijgen, of alleen op Twitter? Ik zou graag een antwoord krijgen op die bijkomende vragen van collega Rzoska. (Opmerkingen van Stijn Bex)

Minister-president Jambon heeft het woord.

Ik begrijp de manoeuvres van de oppositie natuurlijk. (Opmerkingen bij de oppositie)

Ik begrijp die manoeuvres heel goed, maar wij gaan aan de onderhandelingstafel onderhandelen over een moeilijk akkoord, en zodra we dat akkoord hebben, kom ik naar dit parlement om alles in geuren en kleuren, in alle details uiteen te zetten. (Opmerkingen van Jeremie Vaneeckhout)

Natuurlijk probeert de oppositie regeringswerk onmogelijk te maken, maar als we dit akkoord willen sluiten, zal nu een beetje koelbloedigheid op haar plaats zijn. (Opmerkingen bij de oppositie)

We zullen die onderhandelingen aan de onderhandelingstafel voeren. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Tobback heeft het woord.

Minister-president, soms vraag ik mij af of u hoort wat u zelf zegt. U zat hier een jaar geleden – excuseer, dat trek ik terug: meer dan een jaar geleden – net hetzelfde te zeggen. “Wij hebben een akkoord. Wij hebben een schitterend akkoord.” Daarnet hoorde ik collega Vandaele zeggen, ik heb het genoteerd: “een ongezien akkoord”. (Opmerkingen)

Ongezien. Wonderbaarlijk In zoverre zelfs dat ik niet anders kon dan vanuit Vooruit – gelukkig met de steun van mijn voorzitter – zeggen dat daar het een en het ander in zit, in dat akkoord.

Alleen, een jaar later – excuseer: meer dan een jaar later – zitten we hier nu terug, omdat van dat ongezien akkoord gewoon niets meer te zien is. Want u hebt daar nog geen millimeter van uitgevoerd. U hebt er nog geen letter over op papier gezet. U kunt vandaag zelfs niet meer zeggen, noch u, noch een van de bevoegde ministers, of het nog bestaat, of het nog uitgevoerd zal worden, of het zelfs nog maar de basis vormt van de gesprekken die u in de regering de afgelopen zeventien uur, en de afgelopen maanden, aan het voeren bent.

Ik hoor elke dag opnieuw – ook in dit parlement, maar evengoed op Twitter, en links en rechts en god weet waar allemaal – allerlei verklaringen die eigenlijk aantonen dat dat akkoord niet meer bestaat, en dan komt u hier nu verkondigen dat de oppositie maar moet begrijpen dat de regering, als wij te veel vragen stellen en als wij ons te veel bemoeien, geen mogelijkheden heeft om een akkoord te maken.

Maar u kunt het gewoon zelf niet. Als u ook maar één keer in staat zou zijn om een akkoord te maken dat iets oplost, ten gronde, dat ergens een lijn trekt naar de toekomst, in plaats van gewoon te zeggen dat u het probleem voor de regering oplost, en dat de rest van het land zijn plan kan trekken, dan zouden we deze discussies niet hebben, dan zouden al deze partijen van de meerderheid ook niet moeten afspreken dat ze hun mond gingen houden, omdat ze niet durven te spreken, uit schrik dat zou blijken dat er helemaal geen akkoord meer is.

U moet nogal lef hebben om hier het vertrouwen van het parlement te komen vragen, terwijl u elke dag opnieuw in de voorbije drie weken hebt aangetoond dat u dat vertrouwen gewoon niet waard bent, omdat u er niets mee doet. (Applaus bij Vooruit en Groen)

De heer D’Haese heeft het woord.

Voorzitter, dit is toch wel straf. Het debat wordt open en bloot gevoerd in de pers, maar in het parlement is het ‘mondje toe’. Als het erover gaat om in de pers ballonnetjes op te laten, scudraketten op elkaar af te schieten, dan rollen jullie over elkaar, maar in het parlement … stem verloren.

Nu, na een jaar van mislukte onderhandelingen, na weken van vechtend over straat te rollen, is er eindelijk een parlementair debat. We dachten dat de argumenten eindelijk op tafel gingen komen, dat we het erover konden hebben. En nu ineens willen jullie de onderhandelingen alle kansen geven. Nu ineens willen jullie de onderhandelingen alle kansen geven. Ik was daar, als ik jullie was, iets vroeger aan begonnen, met aan de onderhandelingen alle kansen te geven. Ik was daar al aan begonnen voor uw eigen deadline, bijvoorbeeld, om de onderhandelingen alle kansen te geven.

Ik moet zeggen, ik was me al de hele tijd aan het afvragen op wie de N-VA het nu zou steken. Het heeft toch nog een uur geduurd. Ik dacht: De Walen, dat zal deze keer niet lukken. Die zijn niet bevoegd, die zitten er voor niets tussen. De vakbonden, daar kunnen we het ook niet op steken. We zouden dat wel graag willen, maar het lukt niet. De socialisten, die zijn eigenlijk een betere coalitiepartner dan uw eigen coalitiepartners, dus dat gaat ook niet. Wat is het uiteindelijk geworden? Het is toch wel niet de oppositie geworden, zeker! De oppositie, die gewoon vraagt om te weten waar dit debat staat, welke argumenten er op tafel liggen, die zou nu een akkoord onmogelijk maken.

Minister-president, ik stel voor dat u start met de onderhandelingen kansen te geven door het debat te voeren waar het gevoerd moet worden, niet in de jachthaven van Antwerpen onder partijvoorzitters, maar wel hier in het parlement, dat jullie zo graag het hart van de democratie noemen. En dus is er een heel eenvoudige vraag, die door verschillende oppositiepartijen wordt gesteld, en waar we graag een antwoord op zouden hebben, en dat is: is er nog een akkoord? (Applaus bij de PVDA)

Minister-president Jambon heeft het woord.

Beste collega’s, een beetje intellectuele eerlijkheid zou hier toch op zijn plaats zijn. We hebben van in het begin, onmiddellijk nadat we het akkoord afgesloten hebben, het krokusakkoord van vorig jaar, de procedure aangeduid die dan gevolgd moest worden. Er zou een openbaar onderzoek komen. Dat openbaar onderzoek heeft inderdaad redelijk wat bezwaren opgeleverd. Die bezwaren zouden door de administratie beantwoord worden. Heel die procedure is doorlopen, en dat werk is eind december opgeleverd.

Dan hebben wij kennisgenomen van die bezwaren, die onder ogen gezien. En nu is het de bedoeling om op basis van die antwoorden op die bezwaren te kijken of wij het bestaande krokusakkoord hier en daar moeten bijspijkeren om het juridisch robuuster te maken, zodanig dat het de confrontatie met de rechtsgang kan aangaan.

Daarbij komen er inderdaad een aantal knelpunten waar wij – de verschillende partijen – vertrekken vanuit een verschillende visie. Die komen dan aan bod en dan trachten wij die een voor een op te lossen. De meeste van die knelpunten zijn van de baan, er zijn nog enkele moeilijke knopen door te hakken en dat zullen wij de volgende dagen doen.

U zegt dat daar een jaar lang over onderhandeld is. Dat akkoord is er, dat proberen we op basis van de bezwaarschriften juridisch robuuster te maken, en dat is het werk dat we de volgende dagen zullen voleindigen. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Janssens heeft het woord.

Dank u wel. Minister Demir, ik moet zeggen: ik maak u hier toch al een viertal jaar mee, ik maak u ook intussen al een vijftal jaar mee in de Genkse gemeenteraad, en ik herken u vandaag niet meer. Meestal, als u aan het woord komt – en ongetwijfeld zullen de cd&v-collega’s in de regering dat kunnen bevestigen – dan is dat met stoere verklaringen, is dat met veel lichaamstaal, is dat met veel Sturm und Drang, en meestal geeft u cd&v daarbij nog eens een klets om de oren.

Vandaag zegt u: “Ik wil de onderhandelingen alle kansen geven.” U wilt blijkbaar een bemiddelende rol spelen. Het is een hele nieuwe rol die u zichzelf vandaag – uitzonderlijk blijkbaar – voor een dag wilt toemeten. U wilt de bemiddelaar zijn. U lijkt wel te solliciteren naar de toekomstige functie van minister-president. (Opmerkingen bij de N-VA)

Dan hebben we vandaag toch iets meegemaakt in het parlement: minister Demir solliciteert voor de bemiddelende functie van minister-president.

En dus herhaal ik mijn vraag, minister. Minister Brouns heeft namens cd&v duidelijk gemaakt wat zijn houding is aan de onderhandelingstafel namens cd&v, en wat volgens hem de knelpunten zijn op basis waarvan nog geen akkoord mogelijk is. En dan vraag ik u: kunt u dat bevestigen? Wat zijn voor de N-VA de rode lijnen? Wat is de houding van de N-VA aan de onderhandelingstafel? Mag de democratie, mag de volksvertegenwoordiging, mogen de mensen in de straat en mogen vooral de landbouwers eindelijk ook eens weten wat ze met de N-VA aan de hand hebben? Waarom maakt de N-VA hen het leven zuur? Waarom maakt de N-VA hen het leven onmogelijk? Welke houding hebt u, als de N-VA, aan de onderhandelingstafel? (Applaus bij het Vlaams Belang)

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister Crevits, toen het akkoord in 2021 gesloten werd, is er hier ook heel veel gediscussieerd over stikstof, over industrie en over landbouw. U hebt toen gezegd dat er na lange discussie binnen de regering een afspraak gemaakt is waarin geëxpliciteerd is dat we – voor wat betreft de passende beoordeling – voor landbouw naar nul en voor industrie naar één zouden gaan. En dat u aan collega Demir dan ook de toelating geeft om daarvoor ook een ministeriële instructie op te stellen.

Nu hoor ik minister Brouns daar helemaal op terugkomen. Was u dan niet goed bij de les, minister Crevits, of breekt u hier dat voorgaand akkoord af? Dat is mijn vraag. (Applaus bij Groen)

Minister Crevits heeft het woord.

Collega’s, ik ga hier de woorden van de minister-president ook nog eens herhalen namens mijn fractie: we hebben vorig jaar een stikstofakkoord gesloten. Daar zijn een pak bezwaren op gekomen, bezwaren die individueel ook beantwoord moeten worden, die soms heel breed zijn, soms heel smal zijn, die individuele problemen van mensen soms naar bovenbrengen. Dat is een titanenwerk dat trouwens opgeleverd is door de administratie van de collega’s.

We hebben de voorbije nacht en de voorbije dag met engelengeduld naar al die problemen gekeken. Onze minister-president heeft trouwens dat debat zeer goed gemodereerd, dat wil ik toch wel eens gezegd hebben. We hebben een aantal knelpunten opgelost en er zijn er inderdaad nog een paar. En zoals dat in elke democratie past, zal het parlement uitgebreid inzage krijgen in het akkoord. Als het volledig rond is zult u daar kunnen over debatteren, er moet hier nog een decreet naar het parlement komen, er zijn nog zoveel momenten waarop er inspraak kan zijn. Maar ik vraag alstublieft om ons de kans te geven om het werk – dat we nu dag en nacht hebben gedaan, na zoveel weken en maanden, waarin ook onze administratie ook zoveel werk gedaan heeft – te kunnen verderzetten de komende dagen.

Dat is een engagement dat ik ook neem namens mijn partij en ook met collega Brouns en onze volledig fractie. Onze fractieleider heeft ook gesproken. Wij zullen alles op alles zetten om het dossier tot een goed einde te brengen in samenspraak met de collega’s. Ik hoop dat dit een antwoord is op uw vraag. (Applaus bij de meerderheid)

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister Crevits, het verschil tussen landbouw en industrie is een van de essenties van het akkoord dat u vorige keer hebt gesloten. Daarop terugkomen betekent een nieuw openbaar onderzoek. Zult u een nieuw openbaar onderzoek opstarten als u daarop terugkomt? (Applaus bij Groen)

De heer Janssens heeft het woord.

Minister Crevits, u vraagt van ons het vertrouwen om een akkoord te sluiten over de stikstofproblematiek. Ik moet u meegeven dat de periode tussen vandaag en het sluiten van het akkoord – dat u zelf  mee onderhandeld heb en dat uw goedkeuring heeft gekregen –, bijna even lang is als de periode tussen vandaag en de volgende verkiezingen. U bent er in het eerste deel van die periode niet in geslaagd om een akkoord te bereiken. U hebt zelfs een krokusvakantie voorbij laten gaan waarin u normaal gezien het werk van vannacht had moeten doen. Maar u bent er nog altijd niet in geslaagd om een akkoord te vinden.

Welke garantie hebben wij, en hebben de boeren – van wie u toch een groot deel tot uw eigen West-Vlaamse achterban rekent – dat er in de periode die nu nog rest tussen vandaag en de volgende verkiezingen, er niet alleen een stikstofakkoord gesloten zal worden, maar dat dat ook nog eens in een decreetgeving gegoten zal worden en dat daarover in de regering ook consensus wordt gevonden? Welke garantie hebben zij dat er niet alleen decreten gemaakt worden, maar dat die ook niet worden gemaakt zoals in het oorspronkelijke akkoord, namelijk met het mes op de keel van de landbouwer en als de doodsteek voor de landbouwsector, maar wel met een toekomstperspectief voor de landbouw in Vlaanderen?

Want eigenlijk zegt u vandaag tegen de landbouwers die vrijdag naar Brussel komen, dat jullie hen niets te melden hebben. Dat jullie hebben gewerkt, maar dat ze nog wat vertrouwen in jullie moeten hebben. Dat jullie de voorbije weken en maanden veel hebben gepraat en ruziegemaakt en dat jullie er in die periode niet in zijn geslaagd om een akkoord te vinden, maar dat ze jullie nog even lang de tijd moeten geven om dat akkoord toch nog te vinden. Welke geloofwaardigheid hebt u nog nadat u eerst al de boeren het mes in de rug hebt gestoken met het eerste krokusakkoord? Welke geloofwaardigheid hebt u nog bij de landbouwers dat u deze keer wel in uw opdracht zult slagen om hen nog een leven, een toekomst en een inkomen te geven? (Applaus bij het Vlaams Belang)

De heer Rzoska heeft het woord.

De vraag van mijn collega Schauvliege blijft hangen, maar ik ga ze opnieuw stellen, en wel aan collega Demir. Want ik zag u non-verbaal de vraag van mijn collega bevestigen. Klopt het dat, mochten de punten en fundamenten veranderen die c&v op tafel legt en die daarnet door minister Brouns concreet zijn gemaakt en die ook concreet in de pers staan, dat er dan opnieuw een openbaar onderzoek moet komen en dat we opnieuw aan het begin van de rit staan voor een hele procedure, die inderdaad tot aan de verkiezingen dreigt te lopen? Ik zag u daarnet non-verbaal jaknikken en ik vraag het u nu concreet: klopt het dat als die dingen worden aangepakt, we dan weer helemaal aan het begin van het dossier staan?

Minister Demir heeft het woord.

Dank u wel, collega’s. Ik denk dat we in de schoot van de regering altijd hebben gezegd dat we die bezwaren gaan bekijken. Er zijn twintigduizend bezwaren ingediend, waarvan 1200 unieke bezwaren, ook van milieu- en natuurorganisaties die verstrengingen vragen. We zijn met de regering ook overeengekomen dat we de bezwaren die het akkoord juridisch sterker kunnen maken, ook zullen gebruiken. Ik denk dat we ook in de schoot van de regering zijn overeengekomen dat we dit dossier willen oplossen. We hebben vorig jaar dat akkoord gesloten, vervolgens vond dat openbaar onderzoek plaats en sinds begin dit jaar zijn we aan het bekijken welke bezwaren er zijn en waar we aan tegemoet komen. We weten dat daar ook heel veel rechtszaken aanhangig zijn bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen. Dit zijn rechtszaken die gaan over stikstof. Ik denk dat niemand in dit parlement in een situatie wil komen waar er effectief een vergunningsstop wordt uitgesproken. Stel dat daar zo’n arrest zou zijn … Ik heb geen glazen bol, maar ik weet wel dat er heel wat rechtszaken aanhangig zijn en we volgen dat natuurlijk op.

Maar stel dat er ooit een vergunningsstop zou worden uitgesproken, dan sta ik daar vooraan en – heel terecht – zullen dan de parlementsleden opstaan en zeggen: “Beste regering, waar is het akkoord, waar is het decreet, en waar is de uitvoering?”

U vraagt of er nieuwe dingen in het openbaar onderzoek moeten worden gestoken. Als u het aan mij vraagt, denk ik ook wel dat daar over gesproken wordt, maar de onderhandelingen voeren we natuurlijk aan tafel. Maar dat we zo snel mogelijk een stikstofakkoord moeten hebben en dat decreet zo snel mogelijk naar het parlement moet komen, spreekt voor zich. Dat spreekt voor zich voor de landbouwers, want niemand, collega Janssens, wil de landbouw weg. Ook vanuit de N-VA niet, want daar worden karikaturale figuren van gemaakt waar ik mij aan stoor. Dat raakt mij ook als mens. Achter elk landbouwbedrijf schuilt er ook een gezin.

Ik vind dus inderdaad ook dat we duidelijkheid en zekerheid moeten geven aan die landbouw, de ondernemers en de natuur. Ik denk dat we nu, in de schoot van de regering, over de verschillende zaken die op tafel liggen, onderhandelingen aan tafel moeten voeren. Ik begrijp heel goed dat jullie willen dat ik hier een uitspraak doe in de ene of de andere richting over welke knelpunten er zijn, of wat wij willen, maar wat ik als minister van Omgeving heel graag zou willen, is om dit dossier ten gronde op te lossen. Dat is mijn allergrootste wens. En ik ga mij hier nu niet vastklampen aan een of andere uitspraak die elk mogelijk akkoord onmogelijk zou maken, want ik lig al meer dan een jaar wakker van dit dossier.

Ik denk dat wij met z’n allen de verantwoordelijkheid hebben om dit stikstofdecreet zo snel mogelijk naar het parlement te brengen, en ik zal niks ondernemen dat dit moeilijk zou maken. (Applaus bij de meerderheid)

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister-president Jambon, als u erin slaagt om vrijdag een akkoord te sluiten, betekent dat dan ook dat er een akkoord zal zijn over de subsidies voor de landbouw en een goedkeuring van het strategisch plan voor het GLB?

Minister-president Jambon heeft het woord.

Affirmatief.

Dan zijn die dossiers dus toch aan elkaar gekoppeld?

Ja, de beide dossiers liggen op tafel …

Heb ik hier nog iets te zeggen?

Minister-president Jambon heeft het woord.

Excuseer, de beide dossiers liggen op tafel en in de beide dossiers moeten we snel tot een oplossing komen. Dat is de ambitie.

De heer Tobback heeft het woord.

Collega’s, ik moet zeggen dat de manier waarop het debat is verlopen, en vooral de opstelling van de verschillende meerderheidsfracties, eigenlijk bewijst of bevestigt wat ik in mijn eerste tussenkomst heb gezegd: dit debat en dit dossier gaan eigenlijk al lang niet meer over het vinden van een fundamentele oplossing voor het probleem van 6 miljoen Vlamingen. Het gaat al lang niet meer over het zoeken naar een manier, een ambitie, of een lijn van de Vlaamse Regering die probeert economische ontwikkeling, industriële ontwikkeling en leefbaarheid te verenigen voor 6 miljoen Vlamingen.

Het gaat nog over twee dingen: het gaat over het oplossen van de problemen en de spanningen binnen de regering, zodat ze nog even kan doen – minstens tot aan de volgende verkiezingen – alsof ze bestaat. En ik heb van minister Demir zelfs begrepen dat ze bereid is om daartoe een nieuw openbaar onderzoek, een nieuw milieueffectenrapport te laten lopen, want ik heb haar dat niet horen tegenspreken op de nochtans zeer duidelijke vraag. Ik heb u niet ‘neen’ horen zeggen. U hebt daar een grote bocht rond gemaakt, dus het zou best eens kunnen – en ik twijfel er zelfs niet aan dat dat voor sommigen de ambitie is – dat we met een heel nieuwe procedure met dit dossier tot aan de verkiezingen kunnen lopen, en dat de ene en de andere – en dan ben ik ook weer bij het begin – daar dan zijn verkiezingscampagne van kan maken, elk aan zijn kant, maar niet in het belang van de 6 miljoen Vlamingen.

Het tweede punt is dat inderdaad blijkbaar de grote discussies in de Vlaamse Regering niet over die 6 miljoen Vlamingen, niet over ons allemaal gaan. Want dan zou het ook geen probleem zijn om dat hier in het parlement, want daar dient dit voor, op dit publieke forum voor die 6 miljoen Vlamingen te komen uitleggen. Het gaat nog over het oplossen en sjacheren rond de twintigduizend bezwaarschriften.

En nu voor alle duidelijkheid: die bezwaarschriften verdienen een terechte, correcte, grondige behandeling. En het is goed dat dat gebeurt. Maar die verdienen een correcte, terechte, grondige behandeling, in functie van de ambitie die u te bieden hebt aan die 6 miljoen Vlamingen, waarvan de grote meerderheid, meer dan 5.900.000, géén bezwaarschrift heeft ingediend, en voor wier belang u daar ook zit.

En dus is deze Vlaamse Regering – en dat is jammer, maar het is een beetje een constante – vergeten dat ze niet alleen maar regeert om zichzelf in stand te houden of alleen maar om een aantal specifieke belangen te dienen. Ze is vergeten dat ze moet regeren voor ons allemaal. En zoals heel vaak het geval is voor alle dossiers in deze Vlaamse Regering, of het nu gaat over kinderopvang, waarvan het levende bewijs op de tribune zit, of het nu gaat over onderwijs, of het nu gaat over mobiliteit, of het nu gaat over zorg en rusthuizen die straks ook nog ter sprake komen, vergeet deze Vlaamse Regering, bewust of onbewust, door onwil of door onkunde, om problemen voor de toekomst echt aan te pakken. Dat komt omdat ze het daar gewoon onder zichzelf niet over eens is, omdat ze verzuipt in individuele belangenverdediging, in een bermudadriehoek van individuele en kleine groepsbelangen, en niet in staat is om nog een toekomst voor Vlaanderen uit te tekenen.

En ik stel u één simpele vraag, u moet me één ding zeggen. Ik zit intussen ook al vier jaar naar deze Vlaamse Regering te kijken. Noem me nu één ding waarvan deze regering naar de verkiezingen toe kan zeggen dat ze het voor de Vlamingen echt beter heeft gemaakt, dat er oplossingen zijn gekomen voor problemen, dat er vooruitgang is. Want ik zoek wanhopig en ik denk dat er onder die 6 miljoen Vlamingen nog bijzonder veel anderen wanhopig aan het zoeken zijn naar oplossingen. En het zal uit deze ook niet komen, want dit dient alleen nog – en daarom zwijgen jullie allemaal – om ervoor te zorgen dat u uit de shit geraakt, voor uzelf, niet voor ons allemaal. (Applaus bij Vooruit en Groen)

De heer D’Haese heeft het woord.

Voorzitter, het ziet ernaar uit dat wat toch de grootste crisis van deze Vlaamse Regering tot nu toe is – en dat is op zich een prestatie, want de hoeveelheid crisissen die we de afgelopen vier jaar hebben gezien is redelijk indrukwekkend – leidt tot het kortste actuadebat ooit. En dat is wel jammer, en dat is opvallend, omdat er aan dit debat – en dat weet iedereen, ook de mensen die vooraan zitten – eigenlijk niets inhoudelijks meer is. Dit gaat niet meer over landbouw, stikstof of natuur. Dit gaat over politieke spelletjes. Dit gaat over mensen die tegen elkaar in bepaalde gewesten moeten opkomen, dit gaat over partijen die elkaar kapot willen maken, kiezerspubliek willen afpakken enzoverder. Puur politieke spelletjes.

Maar wat blijkbaar niet kan, is een politiek debat. Daar is men niet volwassen genoeg voor, en ik betreur dat ten zeerste. Ik vind dat bijzonder jammer. Ik ga ervan uit dat we hier volgende week opnieuw zitten, en ik vrees dat de kans groot is zonder akkoord – wie weet met akkoord. En dan hoop ik dat we wel een discussie kunnen hebben over de fond van de zaak. Ik vind het eigenlijk jammer, mevrouw Crevits, dat u zegt: “Laat ons het akkoord maar sluiten, en als het dan rond is mogen jullie er ook eens over babbelen. Als het rond is, mogen jullie erover debatteren. Als alles beslist is en er eigenlijk niets meer te debatteren valt, dan brengen we het wel naar het parlement.” (Opmerkingen van Gwendolyn Rutten)

Wij mogen dan stemmen en het debat voeren, mevrouw Rutten, waarvan we 100 procent zeker zijn dat er niks meer zal veranderen. Dan krijgen we inzicht in twintigduizend bezwaarschriften, wanneer er niks meer kan veranderen. Ik weet hoe het gaat in deze Vlaamse Regering, mevrouw Rutten, ik loop er ondertussen vier jaar naar te kijken.

Vrijdag, mevrouw de minister, mijnheer de minister, beste regering, komen de landbouwers op straat. Ik denk dat dat een redelijk luid protest zal zijn. Ik denk dat die mensen groot gelijk hebben om luid van zich te laten horen. En ik denk dat het voor die mensen, na meer dan een jaar wachten, tijd is voor antwoorden.

Voor de rest kan ik aan dit debat nog weinig toevoegen. Ik zou vooral nu de onderhandelingen alle kansen willen geven.

De heer Rzoska heeft het woord.

Voorzitter, de minister-president is begonnen door te zeggen dat voor dit parlement een ontgoocheld man stond. (Opmerkingen van minister-president Jambon)

En vastberaden, ja, maar toch vooral ontgoocheld leid ik af uit uw lichaamstaal. Ik wil dit debat eindigen door te zeggen dat hier eigenlijk een zeer ontgoochelde oppositie zit. Zeker op een moment waarop een regering in crisis zit, is dit niet de manier waarop een parlementair debat gevoerd moet worden.

Maar voor mij is het wel duidelijk, collega’s. Dé essentiële vraag is beantwoord. Die essentiële vraag, die natuurlijk aan minister Demir werd gesteld, die vandaag zwijgt, is – met dank aan minister Brouns, die de moed heeft gehad om zijn twee knelpunten op tafel te leggen –: als u daarop ingaat, op die rode lijnen, moet er dan een nieuw openbaar onderzoek komen? Cd&v, collega’s, – u mag trots zijn – heeft gewonnen. Als aan die fundamenten wordt geraakt, komt er een nieuw openbaar onderzoek en gaat dit dossier recht naar de verkiezingen. En dan stel ik mij de vraag, en veel Vlamingen met mij: deze Vlaamse Regering moet nog een jaar, een jaar tot aan de verkiezingen. Ze gaat strompelen, strompelen, strompelen. (Applaus bij Groen, Vooruit en de PVDA)

Vraagt nog iemand het woord? (Neen)

Wenst iemand tot besluit van dit actualiteitsdebat een motie of een motie van wantrouwen in te dienen?

– Het Vlaams Belang, Groen en Vooruit kondigen aan een motie te zullen indienen.

De moties moeten uiterlijk om 16 uur zijn ingediend.

Het parlement zal zich daarover straks uitspreken.

Het debat is gesloten.