Over de Natuurherstelwet van de EU

– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.

De heer Pieters heeft het woord.

Minister, er is in dit dossier al veel gebeurd de laatste dagen en weken. De vraag was voordien al ingediend, maar toch ga ik ze stellen. Ik ben benieuwd naar uw antwoord.

De Europese Commissie wil binnenkort over de Natuurherstelwet stemmen, als onderdeel van de Green Deal. Die wet beoogt bindende doelen vast te leggen voor natuurherstel in de verschillende EU-lidstaten. Het doel is om tegen 2030 voor ten minste 20 procent van de land- en zeegebieden maatregelen voor natuurherstel in te voeren en dit tegen 2050 uiteindelijk uit te breiden tot alle ecosystemen. Wat echter duidelijk aan Europa gemeld moet worden, is dat Vlaanderen uniek is en dat men de Vlaamse situatie met geen enkele andere kan vergelijken. Dat heb ik ook al bij minister Demir aangegeven.

Hierover bevraagd in de plenaire vergadering stelde minister Demir dat de Vlaamse Regering beslist heeft dat ze een voorstander is van een Natuurherstelwet waarin de bestaande engagementen worden uitgewerkt, mits de concurrentiepositie van Vlaanderen geen buitenproportioneel nadelige effecten ondervindt. “Op basis daarvan zijn wij maandag tijdens het intra-Belgische overleg met de andere gewesten en de federale overheid overeengekomen om aan de Europese Commissie kritische vragen te stellen, ook over de gevolgen van de voorgestelde Europese Natuurherstelwet”, zei de minister.

In welke mate werden en worden u, uw kabinet en het Departement Landbouw en Visserij betrokken bij de totstandkoming van het finale standpunt, alsook de impactanalyse?

Welke initiatieven zult u verder nog nemen om de mogelijke gevolgen van de wet te onderzoeken? Zult u desgevallend overleg plegen met de landbouwsector?

In welke mate zult en kunt u ervoor zorgen dat de landbouw in Vlaanderen beschermd wordt tegen het zoveelste geval van Europese regelneverij die geen rekening houdt met de situatie in Vlaanderen? Had u hieromtrent reeds contact met uw Europese collega-Landbouwministers en/of de Europese Landbouwcommissaris?

Acht u het een mogelijkheid om ook daadwerkelijk te kijken of bepaalde bondgenootschappen gesloten kunnen worden met landen die net als Vlaanderen geen doorsnee indeling van hun land hebben? Zo ja, hoe ziet u dit precies? Zo niet, waarom niet?

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega. Dit is inderdaad een zeer pertinente vraag als we kijken naar de impact op de Vlaamse landbouw.

Er werd intussen al heel wat werk verricht ter voorbereiding van het intra-Belgische overleg. Bij deze voorbereiding zijn de verschillende kabinetten betrokken en dit heeft geresulteerd in een duidelijk gezamenlijk Vlaams standpunt. Dit heeft als voordeel dat Vlaanderen met één stem kon spreken tijdens het intra-Belgisch overleg.

Ook mijn administratie, het Departement Landbouw en Visserij, wordt bevraagd en betrokken en was samen met mijn kabinet aanwezig tijdens het intra-Belgische overleg. Het Departement Llandbouw en Visserij zit ook in het CCIM-expertennetwerk (Coördinatiecomité Internationaal Milieubeleid), waar het mee richting kan geven aan de ambtelijke voorbereiding van dit overleg.

Het spreekt voor zich dat wij Collega Demir in dit dossier ten volle steunen in het grondig onderzoeken van de mogelijke socio-economische en juridische impact op Vlaanderen van deze Natuurherstelwet. Twee studies werden reeds opgeleverd. Ook werden de sectoren hierover gehoord. De resultaten bevestigen nogmaals dat de gevolgen van de Natuurherstelwet significant kunnen zijn. Daarom dat Vlaanderen zich tijdens het intra-Belgisch overleg zeer kritisch opstelt en onder andere aandacht vraagt voor de versterking van een gelijk speelveld en om rekening te houden met de specifieke ruimtelijke en demografische Vlaamse situatie.

De Natuurherstelwet wordt momenteel volop besproken. Ik lees samen met u dat de Europese Volkspartij zich op dit ogenblik heel ernstige zorgen maakt. Verschillende lidstaten met een gelijkaardige structuur als Vlaanderen hebben al heel wat vragen en zorgen geuit.

Tijdens de onderhandelingen kan de tekst nog danig wijzigen, wat in dit geval noodzakelijk zal zijn. Ik plan dan ook om transparant en duidelijk te communiceren met de landbouwsector en hen nauw te betrekken bij het verdere verloop van dit proces, zoals we steeds doen in dossiers die hen aanbelangen. We moeten snel kunnen schakelen en kunnen inschatten wat de mogelijke opportuniteiten en impact kunnen zijn van nieuwe tekstvoorstellen.

Er is een consensus in de Vlaamse Regering dat de biodiversiteit onder druk staat in de EU en dat de natuur het waard is te beschermen. De manier waarop, dat is het voorwerp van discussie en op dat vlak vragen we aan de Europese Commissie om, meer dan ze tot nu toe doet, de specifieke omstandigheden van elk land of elke regio mee te nemen. Wat hier niet kan, kan mogelijk elders in de Unie wel zeer goed. Dat is iets wat ik alvast geleerd heb: Vlaanderen staat door zijn dichte structuur voor veel grotere uitdagingen dan andere Europese lidstaten. Europa zou meer vanuit zo’n realistische bril naar dergelijke dossiers moeten durven kijken.

Vlaanderen vraagt dan ook dat de Belgische positie deze specifieke aandacht voor de situatie van Vlaanderen en andere kleine dichtbevolkte lidstaten duidelijk stelt. We zijn, samen met een aantal andere lidstaten, zoals Nederland, Denemarken, Oostenrijk en Ierland, vragende partij om meer flexibiliteit in het voorstel tot Natuurherstelwet in te bouwen. Daarbij dient maximaal rekening te worden gehouden met het principe van subsidiariteit.

Samen met mijn diensten heb ik al meermaals contact gehad met Nederland, dat een heel gelijkaardige positie inneemt als Vlaanderen. Ik ben hiervoor al meermaals in contact geweest met mijn collega, minister Adema. Verder zijn er contacten geweest met mijn Waalse en federale collega bevoegd voor Landbouw. In de eerste plaats is dit een dossier dat besproken wordt in de Raad Leefmilieu, waar collega Demir het dossier aanstuurt. Als minister van Landbouw én van Economie zijn er natuurlijk specifieke bezorgdheden die ik deel binnen de Vlaamse Regering en waarrond het standpunt wordt opgebouwd.

Zoals u weet kan België geen standpunten innemen op Europees niveau zolang er op Belgisch niveau geen consensus is. Daar wordt nu hard aan gewerkt. Vlaanderen heeft er dus alle voordeel bij om zich eerst constructief maar kritisch op te stellen in de Belgische standpuntbepaling. Er is ondertussen een eerste standpuntbepaling gebeurd en er zal in de toekomst verder worden gewerkt aan de verfijning van het standpunt, zodat de Vlaamse bekommernissen maximaal mee verdedigd kunnen worden tijdens de Europese onderhandelingen.

Ondertussen blijft de Vlaamse Regering niet bij de pakken zitten en zijn er intensieve contacten met andere lidstaten die dicht bij ons standpunt staan. Wij werken momenteel aan een coalitie met een groep van lidstaten die dezelfde zorgen en kritische geluiden laten horen als Vlaanderen.

De heer Pieters heeft het woord.

Dank u voor uw antwoord, minister. Het klinkt goed, dus we zullen zien hoe het vordert.

In welke mate denkt u, als we binnen België niet tot een eensgezind standpunt komen, dat we evenzeer effect kunnen hebben op Europese standpunten, dat we daar nog evenzeer een hand in kunnen hebben om toch nog een wijziging te verkrijgen, los van de Europese fractie die er nu ook moeilijkheden bij formuleert?

Tot daar mijn bijkomende vraag.

De heer Steenwegen heeft het woord.

Minister, het is collega Demir die in dit dossier België zal vertegenwoordigen, collega Demir, die uitblinkt in afwezigheid op het Europese forum. Inzake Klimaat gaat ze gewoon niet, ze is altijd afwezig. Haar zeggenschap in Europa is ondertussen zowat onder het nulpunt gedaald. België zit dankzij de houding van deze Vlaamse Regering op het vlak van klimaat in het schuifje van landen als Hongarije, Polen en zo verder, landen die altijd dwarsliggen en geen vooruitgang willen maken. We zitten in de Landbouwcommissie, dus we weten wat de impact van de klimaatverandering op de landbouw is. Als deze Vlaamse Regering het belangrijk vindt dat de landbouw in Vlaanderen kan overleven, dan roep ik u op om met de Vlaamse Regering ook aan dat klimaatbeleid te trekken en op te komen voor een ambitieus klimaatbeleid, want het zijn onze landbouwers die het eerste slachtoffer zijn van het ontbreken van een goed en ambitieus klimaatbeleid, vandaag al.

Ik wens jullie veel succes in het overleg met de andere gewesten en de federale overheid om tot een akkoord te komen, want ik denk dat het een harde noot om te kraken wordt, waardoor België zich ook in dezen als lidstaat waarschijnlijk zal moeten onthouden. Dat is een spijtige zaak. Het zou beter zijn als België op Europees niveau het debat mee voert, maar spijtig genoeg hebben wij een Vlaamse Regering en een Vlaamse minister die dat constant weigeren.

De heer Coel heeft het woord.

Ik denk dat collega Steenwegen een aantal dingen door elkaar haalt. Een Belgisch standpunt aan de Europese tafel moet worden vormgegeven door een intra-Belgisch akkoord, en dan kun je op Europees niveau een standpunt gaan vertolken.

Als u hoopt dat de Vlaamse Regering niet langer dwarsligt, dan is dat eigenlijk eufemistisch gesteld. Als Vlaanderen snel akkoord gaat met wat de Ecoloministers in Brussel, Wallonië en op het federale niveau vinden wat er in Europa gezegd moet worden, dan is Vlaanderen zogezegd constructief en verdedigt het de belangen van de Vlaamse landbouw en het Vlaamse klimaatplan.

Ik heb daar een ander idee over. Ik vind dat Vlaanderen zijn verantwoordelijkheid moet nemen op het vlak van klimaat en natuurherstel, maar dat het ook eerbaar en verstandig is om de impact van al die Europese plannen goed door te denken in de Vlaamse context, zeker gezien het parcours dat we de voorbije twintig jaar gelopen hebben om de vorige doelstellingen te halen, iets waar we nog altijd mee bezig zijn. Het zal nog een werk zijn. Daar nu nog eens een laag bovenop leggen en blindelings meegaan in Europese doelstellingen die in een Vlaamse context nauwelijks en niet zonder een grote economische kost gehaald kunnen worden, dat lijkt me onverstandig. Het is aan de partijen die hier achter de veren zitten van de Vlaamse minister en die federaal iets te zeggen hebben, om de verantwoordelijkheid te nemen om dat federale standpunt wat meer in de richting van het Vlaamse te laten opschuiven, zodat er effectief met een krachtige stem voor bijsturing gepleit kan worden op het Europese niveau. Het is nogal gemakkelijk om met Groen te zeggen dat Vlaanderen niet genoeg spreekt op het Europese niveau, het Europese niveau te veel blokkeert, waarmee u eigenlijk zegt dat Vlaanderen niet genoeg aan het handje van de Ecoloministers loopt, maar er op federaal niveau niet in slagen om een minister tot een redelijk standpunt te kunnen bewegen om de krachten met Vlaanderen te bundelen en dat standpunt Europees te gaan verdedigen. Dat is langs beide kanten een nogal gemakkelijke aanval op een Vlaamse minister. Ik denk dat we onze belangen vanuit Vlaanderen beter dienen door op Vlaams niveau gezonde standpunten in te nemen en dan binnen België tot een gedeeld akkoord te komen om de standpunten te verdedigen op het Europese niveau. Gewoon zeggen dat het de legestoelpolitiek is die ervoor zorgt dat er in Vlaanderen niets ‘bougeert’, dat vind ik in de twee richtingen veel te gemakkelijk.

De heer Van Hulle heeft het woord.

Ik lees even een Belga-artikel van gisterenavond voor: “Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir heeft aan de andere regeringen in ons land gevraagd om zich achter de positie te scharen van Finland, Denemarken, Ierland, Letland, Litouwen, Griekenland en Malta over de Europese Natuurherstelwet.” Ik viel uit de lucht. Ik wist hier niets van. Is dit vrijdag op de ministerraad besproken? Wat houdt dit in? Ik constateer vandaag ook dat de Europese Volkspartij de omstreden Natuurherstelwet van tafel wil. Wat is juist in dit verhaal?

Collega’s, er zijn twee belangrijke zaken in dergelijke dossiers. We hebben in het verleden meegemaakt met andere Europese regels waarbij de lidstaat nog vrijheid heeft om die regels zelf wat in te vullen, dat Vlaanderen er specialist in is om zichzelf te kastijden en de strengste interpretatie van de norm toe te passen, wat het ons alleen maar moeilijk maakt en zelfs een deel van onze economie kapotmaakt, terwijl Europa het niet zo voor ogen heeft. Dat geldt in het kader van passende beoordelingen, in het kader van herstel van habitats, dat geldt voor onze interpretatie van wat we doen met stikstof in het natuurverhaal, wat eigenlijk geen Europese vraag an sich is. We zijn, als je het vanuit natuurhoek bekijkt, misschien wel de beste leerling van Europa, maar zeker niet de beste leerling als je het bekijkt vanuit het standpunt van de economie, de maatschappelijke context en de leefbaarheid, als we ook de sociale elementen van duurzaamheid meenemen.

Twee, Europa heeft sinds een aantal decennia de keuze gemaakt om meer specificiteit in te voeren in zijn beleid. De eenheidsworst van bijvoorbeeld het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) is voor een stuk gedifferentieerd via het plattelandsbeleid om de lidstaten de eigenheid van bepaalde regio’s zelf te laten invullen. Het lijkt me bijzonder cynisch dat men een dergelijke wet, waarin 30 procent – te evolueren naar 20 procent – naar voren geschoven wordt, waarin men dus oppervlaktedoelstellingen voorstelt los van de omgeving en de omstandigheden in bepaalde deelstaten van EU-lidstaten, zomaar zou doordrijven. Het lijkt me zeer logisch dat België een standpunt kan innemen om voor een zekere differentiatie en realiteitszin te pleiten. Ik kan me niet inbeelden dat dat niet kan.

Minister Brouns heeft het woord.

Collega’s, ik deel de bezorgdheid van collega Dochy. We hebben vanuit Vlaanderen gewogen om te komen tot een gedragen Belgisch standpunt en we blijven dat doen. Dat standpunt is geïnspireerd door de Vlaamse zienswijze dat het een gewestbevoegdheid is, dat het de gewesten toekomt. We hopen dat we de collega’s in de andere delen van dit land daarvan kunnen overtuigen.

De kennis die we in Vlaanderen hebben, hebben we ook gedeeld met andere lidstaten. We hebben ervaren en gemerkt dat dat gewaardeerd wordt. Die kennis is belangrijk om de echte impact in te schatten, want we merken dat dat niet overal even goed gebeurde. Die kennisdeling vanuit Vlaanderen in dit soort dossiers met een impact op andere functies in het landschap, de landbouw en de economie, die wordt gewaardeerd door andere lidstaten en zo ontstaat er in de feiten een coalitie van landen die dezelfde zorgen hebben en dezelfde opmerkingen maken. Wij zijn uiteraard niet tegen meer natuur of meer biodiversiteit, maar bekijken het vanuit een realistischer perspectief, met respect voor subsidiariteit en vanuit een echte Europese insteek, waarbij je over de grenzen heen gaat kijken waar bepaalde zaken mogelijk zijn, zonder dat je dat overal eenzijdig en eenvormig gaat opleggen. Vlaanderen is inderdaad Frankrijk niet.

We hebben het er daarnet nog over gehad: je hebt de Europese ambities en doelen enerzijds en de Vlaamse context anderzijds. Daar moeten wij mee aan de slag gaan, met respect daarvoor.

Politiek zie je natuurlijk ook een evolutie, wat zich uit in wat we vandaag kunnen lezen rond het standpunt van de EVP, die natuurlijk ook via allerlei kanalen en via de lidstaten geïnformeerd wordt, vanuit een realiteit op het terrein. Er is ook verwezen naar de stikstofambities die we moeten realiseren in onze Natura 2000-gebieden. Dat is in andere lidstaten ook zo. Nogmaals, we zijn niet tegen meer biodiversiteit, maar we pleiten wel voor enige realiteitszin en enige diversiteit binnen Europa. Het gezond verstand moet zegevieren.

De heer Pieters heeft het woord.

Minister, bedankt voor uw antwoord.

U bent Vlaams minister van Landbouw, maar ook van Innovatie. De zaken waar we hier in uitmunten, mogen we gerust delen met andere landen, zodat zij ook inzien waar ze voor staan. Ik hoop dat het Vlaamse standpunt meer ingang kan vinden. Is het met België, dan is het goed, maar ook zonder kan het, denk ik. Daar moet u dan ook voor gaan. Ik heb over minister Demir al gezegd dat ze niet de advocaat van Europa moet spelen, maar Vlaams minister moet zijn, hier in Vlaanderen. Het is nodig dat onze ministers dat vooropstellen.

De vraag om uitleg is afgehandeld.