Vragen over nitraatzaak en mestbeleid

Het antwoord wordt gegeven door minister Diependaele.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, de waterkwaliteit in onze rivieren in Vlaanderen is er zeer slecht aan toe. Een van de belangrijkste oorzaken daarvan is natuurlijk het teveel aan nitraten, dus het teveel aan mest in Vlaanderen. Daarover is jarenlang een beleid gevoerd dat absoluut niet zorgde voor een verbetering van onze waterkwaliteit. Jullie beloofden in jullie regeerakkoord om werk te maken van een aangepast mestactieplan, MAP 6 bis. Jullie zouden dat bijpassen, maar in plaats van dat dat is gebeurd, hebben jullie dat zelfs versoepeld. De milieubewegingen waren daar woest over, want dat betekent dat de waterkwaliteit achteruitgaat in plaats van vooruit. Zij zijn daarover naar de rechtbank getrokken, en wat blijkt? Ze krijgen gelijk. Binnen de zes maanden moeten er strengere maatregelen genomen worden zodat de waterkwaliteit gegarandeerd kan worden.

Minister Demir voelde de bui al hangen, en zij heeft gepoogd om een MAP 7 voor te stellen, maar vond binnen de regering geen akkoord. In plaats van zelf te zorgen dat ze tot een deftig voorstel kwam in de schoot van de regering, heeft ze de milieu- en landbouworganisaties bij elkaar gezet, met de vraag om zelf een voorstel te doen. Wat de kleuterregering niet bij elkaar kreeg, hebben die twee organisaties wel bij elkaar gekregen. Zij hebben een voorstel op tafel gelegd waarop jullie verder kunnen bouwen. Nu is het eigenlijk opnieuw aan jullie. Jullie moeten het voorstel dat is uitgewerkt, vertalen naar regelgeving, en het voorleggen aan het Europese niveau.

Minister, wat is nu precies de stand van zaken? Is het voorstel al naar het Europese niveau gestuurd? Zal dat binnen zes maanden goedgekeurd worden, zodanig dat u verdere klachten bij de rechtbank kunt vermijden?

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, het is niet persoonlijk bedoeld, maar ik had het toch liever gehad dat minister Demir hier stond. Soit, het is nu eenmaal zo.

Zeg, u moet minister Diependaele niet constant beledigen. (Gelach)

Ik heb gezegd dat het niet persoonlijk is bedoeld. Mijn fractie noemt mij de boomer. (Gelach)

Op dat vlak moet u zich dus niet ongerust voelen dat u oubollig en conservatief zou zijn. Ik vind ‘conservatief’ trouwens een mooi woord.

De collega heeft de situatie een beetje geschetst. In juni 2022 hebben natuur- en milieuorganisaties een klacht in gediend tegen het beleid inzake de Nitraatrichtlijn. Er is trouwens ook goed nieuws, collega Schauvliege: de Natuurherstelwet werd gisteren voor de derde keer weggestemd. Dat zeg ik even tussendoor.

In de uitspraak van de rechter hebben de natuur- en milieuorganisaties inderdaad gelijk gekregen. De rechter legt de Vlaamse Regering op om binnen zes maanden nieuwe en andere maatregelen te nemen om iets te doen aan de vervuiling van de waterlopen. Ik moet daarbij zeggen dat er in november 2022, zoals collega Schauvliege ook heeft gezegd, een historisch akkoord was tussen enerzijds de natuur- en milieuorganisaties en anderzijds de landbouworganisaties. Zij zijn erin geslaagd MAP 7 te maken. Het was de belofte van minister Demir dat, eenmaal dat akkoord er was, zij dat naar de Vlaamse Regering zou brengen, en dat ook zou verdedigen binnen de Europese Unie. Hoe moet het nu verder? Net zoals bepaalde landbouworganisaties, begrijp ik niet waarom MAP 7 niet werd meegenomen in het verweer van deze klacht. (Applaus bij het Vlaams Belang)

Minister Diependaele heeft het woord.

Dank u wel, collega’s. Ik vervang inderdaad minister Demir. Zij is om een heel goede reden afwezig: ze is op de proclamatie van haar dochter. Een moeder mag dat natuurlijk niet missen, daar zijn jullie het allemaal wel mee eens.

Op 21 juni is er een vonnis gekomen. We zijn dus veroordeeld. Het vonnis zelf wordt op dit moment nog bestudeerd. We zijn veroordeeld omdat in te veel waterlopen de norm van 50 milligram nitraat per liter water wordt overschreden. Die norm werd al in 1991 vastgelegd. Er zijn sindsdien verschillende MAP’s geweest, en de waterkwaliteit is wel degelijk verbeterd. Het eerste mestactieplan was er in 1996. De waterkwaliteit is verbeterd, maar het blijft nog een probleem. Zeker de doelstellingen van MAP 6 – dat is het Mestdecreet dat hier is goedgekeurd in 2018 – hebben we niet gehaald. Dat wijst op een stagnatie, of in sommige gevallen zelfs op een verslechtering.

De rechter heeft zich daar in eerste aanleg over uitgesproken, en heeft ons veroordeeld, maar er loopt al een tijdje een inbreukprocedure bij de Europese Commissie. Daarom is minister Demir proactief in gang geschoten, zoals mevrouw Schauvliege stelt. We hebben van de rechter zes maanden gekregen om maatregelen te nemen. Vorig jaar is er al overleg geweest om dat MAP 7 te maken. Er was toen een akkoord begin maart. Op 17 april is dat ingediend bij de Europese Commissie, maar daar is voorlopig nog geen reactie op gekomen.

Mevrouw Demir heeft ook al aangedrongen op een reactie, maar die hebben we nog niet.

Er is ondertussen wel proactief parallel een MER-procedure (milieueffectrapport) opgestart, om te zien of dat akkoord al dan niet zou voldoen aan die richtlijn en het Mestdecreet. Want ook de meest recente cijfers – en die zijn dan heel recent, want ze zijn namelijk van vorige week – wijzen op overschrijding bij een vierde van de meldpunten.

Er is daarom morgen al een overleg gepland om dat te bespreken en te kijken of we die maatregelen nog moeten aanscherpen. De rechter zegt ook zelf dat we niet kunnen wachten tot het zevende mestactieplan (MAP 7) in uitvoering is. Daarom gaat mevrouw Demir samen met het middenveld bekijken welke maatregelen nog moeten worden genomen om aan het vonnis te voldoen en verdere veroordeling en zelfs dwangsommen in de toekomst te vermijden.

Mijnheer Sintobin, u wil ik wel nog meegeven – omdat u het concreet vroeg – dat MAP 7 wel is meegenomen in het verweer, maar op dat moment was het nog niet definitief afgeklopt. Daardoor heeft de rechter dat waarschijnlijk, zoals ik het heb begrepen, niet meegenomen in zijn beoordeling.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, het klopt: zes maanden is niet veel tijd. Ik hoor dat er nu eindelijk wel stappen zijn gezet naar de Europese Commissie, maar dat er eigenlijk nog heel wat moet gebeuren. Er moet inderdaad nog een milieueffectrapport opgemaakt worden, er moet nog een openbaar onderzoek gevoerd worden. Dus wachten op een MAP 7 is totaal niet aan de orde. Dat betekent dat er nu eigenlijk versneld concrete maatregelen moeten komen om de waterkwaliteit te verbeteren.

Ik hoor dat u daarvoor terugkijkt naar de milieubeweging en de landbouworganisaties, maar wordt het niet eens tijd dat de minister van Leefmilieu haar eigen verantwoordelijkheid neemt en samen met de administratie versnelde maatregelen uitwerkt, zodanig dat die morgen van kracht kunnen gaan in plaats van daar weer een oeverloos overleg over op te starten?

De rechtbank is duidelijk, dus laten we daarmee aan de slag gaan. Mijn concrete vraag is: welke maatregelen zal de minister dan voorstellen?

De heer Sintobin heeft het woord.

Minister, ik kan niet tegen u zeggen dat de rechter een verkeerde uitspraak heeft gedaan. Hij of zij heeft zelfs MAP 7 niet in rekening genomen. Dat is eigenlijk onvoorstelbaar, want het gaat natuurlijk over MAP 7. Het zijn trouwens de natuur- en milieuorganisaties samen met de landbouworganisaties die een akkoord hebben bereikt, dus iedereen zou toch voor rede vatbaar moeten zijn.

U hebt gelijk wanneer u stelt dat de waterkwaliteit de afgelopen jaren wel degelijk verbeterd is. Dat er nog problemen zijn, zal ik niet ontkennen, natuurlijk. Dat de landbouwers veel inspanningen doen, wordt hier nooit benadrukt. Dat ook niet alleen de landbouwers vervuilers zijn, wordt ook nooit meegenomen in dit debat.

Ik vind dat er nu vooral moet worden gefocust op een MAP 7. Inderdaad, ook de milieu-, natuur- en landbouworganisaties dringen erop aan dat de politiek nu eindelijk in gang moet schieten, dat mevrouw Demir in gang moet schieten en dat mevrouw Demir inderdaad steevast, continu, aan de poort staat van Europa om te zeggen dat MAP 7 hier is.

Kunt u, minister, garantie geven dat er rechtszekerheid is, zodat de landbouwers vanaf 1 januari 2024 weten waar ze aan toe zijn? (Applaus bij het Vlaams Belang)

De heer Tobback heeft het woord.

Dank u, minister, u ziet er in dat kostuum alleszins beter uit dan mevrouw Demir. (Gelach)

We laten dat in het midden, maar ik denk dat de evidente reden waarom de rechtbank MAP 7 niet kon meenemen in de beoordeling natuurlijk is omdat MAP 7 formeel niet bestaat, op dit ogenblik niet van kracht is en geen maatregelen heeft die vandaag in werking zijn en dus effect kunnen hebben.

Heel simpel lijkt me de eerste vraag: wanneer denkt u dat dat dan effectief in werking zou kunnen treden, binnen die zes maanden of niet? Maar vooral ook: ook MAP 7 houdt rekening houdt met elementen uit het fameuze stikstofakkoord, zoals de nogal grondige afbouw van een deel van de veestapel, wat niet geweldig blijkt te lukken. Met andere woorden, minister: zullen de randvoorwaarden voor het kunnen uitvoeren en kunnen effect hebben van MAP 7 vervuld zijn binnen de komende zes maanden? Want anders heeft het niet veel zin.

Collega Sintobin, de waterkwaliteit gaat de voorbije jaren niet meer vooruit. In het begin is ze een beetje verbeterd, maar ze is ondertussen al jaren gestagneerd. In tegendeel, ze gaat zelfs weer achteruit. Dus het is hoog tijd om er iets aan te doen.

De heer Gryffroy heeft het woord.

Ik denk dat we allemaal blij waren toen het historisch akkoord tussen de stakeholders, de landbouw en de natuur, werd gesloten,. De vraagstellers geven me de indruk om dit eventjes achterwege te laten en dat het nu top-down is vanuit de administratie en de minister. Ik denk dat dit geen goede beslissing zou zijn.

Inderdaad, zoals collega Tobback zegt, kan de rechtbank moeilijk rekening houden met iets wat de facto nog niet gestemd en goedgekeurd is. Je kunt het wel in overweging nemen maar niet als een bestaand stuk.

Ten tweede, als je ziet dat de MER-procedure ondertussen loopt, dat het voorstel op 17 april is ingediend bij Europa en dat men aandringt bij Europa om er snel werk van te maken en feedback te krijgen, zou het een spijtige zaak zijn om dat stakeholdersoverleg tussen natuur en landbouw niet meer te gebruiken voor verder overleg.

Mevrouw Rombouts heeft het woord.

Collega's, ik wil inderdaad even aansluiten uit bezorgdheid dat we niet overhaast maar doordacht te werk gaan. Het is al jaren duidelijk dat er om de vier jaar een nieuw actieplan moet worden opgemaakt. We weten dat dat niet gelukt is en we weten dat de organisaties gevraagd zijn om samen te kijken welk actieplan er kan worden uitgewerkt. Er is inderdaad in maart een voorstel op tafel gelegd. Ik heb toen aan de minister gevraagd om er werk van te maken dat plan bij Europa te verdedigen en vervolgens te kunnen omzetten naar een regelgevend kader. In die zin ben ik een beetje verrast, minister, met uw uitspraak dat de rechter nu vraagt om versneld actie te ondernemen. Ik denk het niet, er is heel duidelijk aangegeven dat er binnen zes maanden actie moet worden ondernomen maar ik ga er ook van uit dat MAP 7 effectief en in overleg met Europa tot oplossingen kan komen.

Ik ga ervan uit dat u nu afrondt.

Zij die de procedure aangespannen hebben, hebben die consensus mee gesloten. Ik ga ervan uit dat zij achter het plan staan. Minister, bij dezen de vraag of u achter de consensus staat en of dat mee zal worden verdedigd?

Minister Diependaele heeft het woord.

Bedankt voor de bijkomende vragen. Mijnheer Tobback, ik denk dat ik op uw vraag over waarom MAP 7 niet is meegenomen en niet in rekening is gebracht door de rechter, heb geantwoord.

Er zijn twee zaken die me een beetje verwonderen. Mevrouw Schauvliege, ik weet niet of het een nieuw standpunt is van Groen om vooral niet met de stakeholders te overleggen? Het lijkt me cruciaal dat op een moment dat je een akkoord hebt gesloten, je dat honoreert en met dezelfde partijen bekijkt of er eventueel een aanscherping van die maatregelen nodig is. Ik hoor hier plotseling een groene politicus die zegt dat natuur- of landbouworganisaties niet moeten worden betrokken. Dit verwondert mij. Ik denk dat mevrouw Demir doet wat ze moet doen en dat is dat ze het overleg – en dat is geen evidentie, we waren allemaal blij dat het akkoord in maart gesloten is – opnieuw opneemt. Dat toont alleen maar respect voor de organisaties en dat is belangrijk.

Ten tweede, het minste wat je kunt zeggen is dat mevrouw Demir hier heel proactief is opgetreden. Er wordt al vanaf het najaar van vorig jaar werk gemaakt van een nieuw MAP 7. Men heeft ook niet gewacht op een beoordeling van de Europese Commissie. Mevrouw Rombouts, het is al op 16 of 17 april ingediend bij de Europese Commissie. Er is aangedrongen op een antwoord maar dat is er nog niet. Men heeft ook niet gewacht op een antwoord, ondertussen loopt er een MER-procedure om te kijken of de nieuwe maatregelen voldoen.

Er zijn vorige week nieuwe cijfers bekend gemaakt die aantonen dat één op de vier meetpunten een onvoldoende heeft. Ik ben er in elk geval van overtuigd dat er overlegd moet worden. Dat overleg zal morgen plaatsvinden, wat ook bijzonder snel en proactief is als u het mij vraagt, en dan zal moeten gekeken worden of een aanscherping van die maatregelen al dan niet nodig is. Inderdaad, het overleg zal ook een antwoord bieden op de vraag of we het binnen die zes maanden die de rechter ons heeft gegeven, opgelost krijgen en of we daarmee de Europese Commissie tevreden kunnen stellen.

Minstens even belangrijk, en daar ben ik het helemaal mee eens, is dat ook landbouwers en andere actoren in ons economisch weefsel moeten weten waar ze aan toe zijn. Mochten er aanscherpingen komen, dan is het belangrijk dat ook zij weten hoe ze daar verder moeten mee omgaan. Het overleg lijkt me een goede en proactieve strategie.

Mevrouw Schauvliege heeft het woord.

Minister, uw antwoord maakt mij bijzonder ongerust. Stilaan heeft deze Vlaamse Regering een abonnement op de rechtbank. We hadden al De Luchtzaak, we hebben het zonnepanelendebacle, we hebben het stikstofarrest en nu hebben we de nitraatzaak. Als ik jullie zo bezig hoor, dan zijn jullie opnieuw de hete aardappel aan het doorschuiven naar de milieuorganisaties en de landbouworganisaties, in plaats van zelf met een voorstel te komen. Dit is gewoon niet fair!

Mijn oproep is dat u nu eindelijk eens een beleid voert dat werk maakt van een gezonde leefomgeving, in plaats van een slap beleid dat u voortdurend moet gaan verdedigen bij de rechtbank. (Applaus bij Groen en Vooruit)

De heer Sintobin heeft het woord.

Uiteraard moeten natuurorganisaties en landbouworganisaties betrokken blijven bij het overleg. Dat lijkt mij logisch. Maar landbouworganisaties hebben ook tot hier en niet verder gezegd. Tot hier en niet verder, minister. Mevrouw Demir heeft beloofd om, wanneer de organisaties samen een akkoord over de Nitraatrichtlijn zouden bereiken, dit te verdedigen. Verdedigen binnen de Vlaamse Regering en binnen Europa. Minister Demir heeft nooit gezegd of er nooit voor gepleit dat wij nog verstrengingen zouden invoeren. En nu zegt ze plotseling, wegens die uitspraak, dat we misschien toch wel zullen moeten bekijken om verstrengingen in te voeren. Neen, neen! We gaan dat niet doen. MAP 7 zal, inderdaad, tot resultaat leiden. MAP 7 kan trouwens retroactief worden ingezet, zoals men vroeger al eens een MAP heeft ingezet. Wanneer MAP 7 tot goede resultaten leidt, zal dat ook goed zijn voor de waterkwaliteit nu, in 2023. Zo werkt het. Dus geen nieuwe beperkingen. (Applaus bij het Vlaams Belang)

De actuele vragen zijn afgehandeld.