Uitleg over het deel over landbouw in het federale regeerakkoord

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, het is inderdaad zo dat, nu er een Federale Regering is, ook de plannen die in het Vlaamse regeerakkoord stonden en waarbij er een overlap of raakvlak is met het federale beleidsniveau, in werking kunnen treden.

Ik was even aan het terugdenken aan een jaar geleden, toen we midden in de protesten van onze landbouwers zaten die aan de alarmbel trokken, niet alleen over allerlei transities die ze moeten doormaken, maar ook over het prijsmodel waarin zij vaak moeten functioneren. Ik denk dat we het hier allemaal over eens waren dat de boeren meer loon naar werk verdienen en dat de producenten van ons voedsel bescherming verdienen tegen de altijd groter en sterker wordende spelers die na hen komen in de keten. Het Vlaamse regeerakkoord was daar duidelijk ook duidelijk over, minister. Ik citeer: “De Vlaamse Regering streeft samen met de federale overheid naar een versterkt prijsobservatorium dat kan optreden als een toegankelijke en laagdrempelige onafhankelijke instantie en dat kan ingrijpen bij geschillen tussen de land- en tuinbouwers en de andere partijen in de keten. Daarbij verdient bemiddeling in eerste instantie de voorkeur, maar moet er ook binnen het Europese en federale instrumentarium bij oneerlijke marktpraktijken juridisch ingegrepen kunnen worden. De Vlaamse Regering vraagt de federale regering een wetgevend initiatief te nemen dat de marges van landbouwers en hun positie binnen de keten beschermt naar het voorbeeld van de Franse Loi EGalim.”

Er is ondertussen een Federale Regering, die aan Vlaamse kant bijzonder goed lijkt op de Vlaamse. Dat zou de samenwerking moeten kunnen versterken.

De vraag is dan ook simpel: komt het federale regeerakkoord tegemoet aan de wensen die geformuleerd werden in het Vlaamse regeerakkoord over de bescherming van onze voedselproducenten?

Komt er een versterkt prijzenobservatorium?

Komt er een wet die de marges van de land- en tuinbouwers en hun positie binnen de keten beschermt naar het Franse voorbeeld?

De heer Sintobin heeft het woord.

Voorzitter, eigenlijk is het een beetje spijtig dat ik hier in het Vlaams Parlement een vraag moet stellen over het luik Landbouw in het federale regeerakkoord. Landbouw had immers – u zult het met mij eens zijn – al lang een uitsluitend Vlaamse bevoegdheid moeten zijn. Ik hoop dat iedereen in deze commissie het daarmee eens is.

We hebben de ene pagina die in het federale regeerakkoord aan de landbouw wordt gewijd, eens doorgenomen. Het is al een hele stap vooruit dat ook de Federale Regering, in navolging van de Vlaamse Regering, nu erkent dat landbouw een strategische sector is.  “De regering zal de concurrentiekracht van de sector ondersteunen en streven naar meer economische, sociale en ecologische duurzaamheid”. Dat is een hele zin vol containerbegrippen. Ik kan er zo ook wel een aantal schrijven.

Collega Vaneeckhout heeft verwezen naar de boerenprotesten. Er waren protesten over van alles en nog wat. Maar door de protesten hadden de diverse regeringen in dit land en ook de Commissie aan de landbouwers minder administratie en minder controles beloofd. Maar wat lezen we in het federale regeerakkoord? Ik citeer: “De regering zal de sectorale activiteit aanwijzen met een inspectiedienst en deze de personele en budgettaire middelen geven om de opdrachten uit te voeren waarin de zogenaamde richtlijnen NIS2 en CER voorzien.” Dat is nogmaals de oprichting van een inspectiedienst, de zoveelste al. U weet net zo goed als ik dat landbouwers het stilaan beu zijn om van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat gecontroleerd en geïnspecteerd te worden.

Minister, wat is dat? En welke impact heeft dat voor de landbouwers?

Voorzitter, we hebben hier in de commissie al verschillende keren gesproken over een prijzenobservatorium. Iedereen weet wel waarvoor dat prijzenobservatorium werd opgericht. Maar weet iemand wanneer het prijzenobservatorium werd opgericht en door wie? Nee, niemand? In 2009. 2009! Ik heb het deze ochtend niet meteen teruggevonden, maar ik denk dat het onder de bevoegdheid van minister Van Quickenborne was. 2009, dat betekent dat dit prijzenobservatorium iets meer dan vijftien jaar geleden werd opgericht. En toch moeten we in deze commissie nog altijd vragen stellen over datzelfde prijzenobservatorium en de werking ervan, en inderdaad, collega Vaneeckhout, ook om de landbouwers een gegarandeerd inkomen te geven. We zijn nu vijftien jaar verder, en toch is de werking nog altijd niet transparant en ontoereikend. Het werkt eigenlijk niet, want anders zouden we hier niet altijd vragen over stellen. Daarover bestaan dus een aantal vragen.

Er wordt nu ook een communicatiecampagne opgezet over de verschillende regels om de landbouwers beter te informeren over hun rechten en mogelijkheden, in het bijzonder over de uitzonderingen op het mededingingsrecht.

Er zijn al heel wat informatieavonden, webinars enzovoort. Gisteren of eergisteren was er een over het MAP 7 (Mestactieplan) en de niet-correcte meetpunten, maar dat is een andere kwestie. Ik wil maar zeggen dat landbouwers voldoende worden geïnformeerd en niet altijd de tijd hebben voor een zoveelste communicatiecampagne.

Tot slot, minister, wil de Federale Regering doorgaan met de uitvoering van het plan voor de reductie van pesticiden, waarbij opnieuw overleg wordt voorgesteld met de bevoegde deelstaten. Ik denk dat het reduceren van pesticiden eerder aan het Vlaams Parlement toebehoort. Dat de Federale Regering daar nu haar zeg over doet, lijkt mij een beetje vreemd. Ik heb recent in deze commissie trouwens een vraag gesteld over de communicatiecampagne van de FOD Economie. Ik vond dat het, hoewel het positief was voor de sector, niet aan de Federale Regering was. We zullen straks overleg hebben met het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM). Een van zijn voornaamste kerntaken is het promoten van lokale producten. Als ook de Federale Regering zich daarmee bezighoudt, betekent dat een versplintering van middelen.

Minister, bent u betrokken of geconsulteerd geweest in de gesprekken over die ene pagina in het federale regeerakkoord? Ik veronderstel van wel.

Bent u op de hoogte van de nakende oprichting van een zoveelste inspectiedienst voor controle in de agrovoedingssector? Is daar een rol voor de gewesten in weggelegd?

Streeft u inderdaad naar een versterkt prijzenobservatorium? Indien ja, hoe ziet u uw rol daarin?

Steunt u een zoveelste communicatiecampagne van de federale overheid of vindt u dat eerder een taak voor de gewesten?

Tot slot, naar aanleiding van het luik Landbouw in het federale regeerakkoord: hoe verloopt het overleg over het plan om het gebruik van pesticiden verder te reduceren? Kunnen er daar andere klemtonen worden gelegd? Of zegt u, minister, dat u er wel voor zult zorgen dat die pesticiden worden gereduceerd? Aan de Federale Regering zou ik zeggen: concentreer u op uw kerntaken.

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega’s. Het federale regeerakkoord bouwt in belangrijke mate verder op de ambities die we in ons Vlaamse regeerakkoord hebben geformuleerd over landbouw en de toekomst van onze landbouw. Het federale regeerakkoord erkent daarbij inderdaad het strategische belang van de sector. Als er één uitkomst is van de zorgen die de voorbije jaren werden geuit door Vlaamse en Europese landbouwers, is het dat de erkenning van de sector als een strategische sector op elk beleidsniveau in Europa vandaag op de radar en de politieke agenda staat.

De federale overheid streeft, in samenwerking met de gewesten, naar een versterkt prijzenobservatorium. Dit observatorium zal in samenwerking met andere bevoegde instanties, zoals de Belgische Mededingingsautoriteit en de economische inspectie, fungeren als een toegankelijke en laagdrempelige onafhankelijke instantie voor de spelers in de agrovoedingsketen.

Het is essentieel om objectieve en betrouwbare informatie over de verschillende landbouwsectoren te verzamelen. Dat vormt de kern van de opdracht van het prijzenobservatorium: analyseren en aantonen waar sectoren zich conjunctureel bevinden. Door een duidelijk beeld te schetsen van de economische situatie binnen de sectoren kunnen eerlijke en onderbouwde onderhandelingen worden gevoerd. Bovendien maakt dit het mogelijk om tijdig te identificeren wanneer een sector zich in een crisissituatie bevindt, zodat gerichte maatregelen kunnen worden overwogen.

Samen met onze diensten werken we samen met de federale overheid en de FOD Economie om te komen tot transparantie over data-uitwisseling die onder meer zorgt voor het vastleggen van de methodologie voor de berekeningen, met als doel de conjunctuur correct weer te geven.

We verzamelen deze gegevens onder meer uit ons landbouwmonitoringnetwerk. Zo dragen we bij tot een objectieve beoordeling van de economische gezondheid van de sector en versterken we de positie van landbouwers binnen de keten.

De Federale Regering zal ook maatregelen nemen om de marges en de positie van landbouwers binnen de keten te beschermen, zonder dat die maatregelen de werking van de hele keten verstoren.

De wet op oneerlijke handelspraktijken in de landbouw- en voedselvoorzieningsketen wordt geëvalueerd, met aandacht voor de lopende Europese evaluatie. Het doel is om binnen het Europese kader kleine en middelgrote leveranciers beter te beschermen tegen de machtspositie van de grote afnemers.

De bescherming van landbouwers wordt versterkt door restrictieve bepalingen tussen voedingsbedrijven en landbouwers te verbieden, zoals contractuele verplichtingen die hen dwingen op vaste tijdstippen te oogsten. Ook vorig jaar werd de lijst van de oneerlijke handelspraktijken uitgebreid en verduidelijkt, met onder meer een verbod op het verkopen met verlies.

De vraag over bijkomende controles in de agrovoedingssector gaat vermoedelijk ook over de cyberveiligheid van infonetwerken van zowel overheden als ondernemingen. Dat heeft betrekking op de weerbaarheid van onze kritische infrastructuur tegen bedreigingen zoals natuurrampen of terrorisme. Het is evident dat beide thema’s ook relevant zijn voor onze voedselketen. Ze zijn dan van strategisch belang.

Om de weerbaarheid van onze strategische sectoren te versterken, zal, zo begrijp ik, de inspectie instaan voor het uitvoeren van de opdrachten van dergelijke richtlijnen.

Het gaat enerzijds om proactieve acties, zoals de bewustmaking en responsabilisering van bedrijfspersoneel, het identificeren van verantwoordelijkheden, netwerkbeveiliging, toegangsbeveiliging tot fysieke infrastructuur enzovoort, en anderzijds om reactieve acties, zoals het uitvoeren van de continuïteitsplannen bij cyberaanvallen of kwaadwillige voedselcontaminatie zodra zich een incident voordoet.

Wat betreft de communicatie en de communicatiecampagnes, begrijp ik dat het in eerste instantie gaat om een campagne met als doel de landbouwers beter te informeren over de uitzonderingen op het mededingingsrecht. Dat is de focus. Zoals u weet, is mededinging een federale bevoegdheid, waardoor het logisch is dat zij daarop inzetten. Ik vind het inhoudelijk belangrijk dat we niet enkel werken aan een gelijk speelveld in de keten, maar de landbouwers ook bewust maken van de instrumenten die we hun daartoe beschikbaar stellen.

Zo werd vorig jaar ook een communicatiecampagne door de FOD Economie gelanceerd over het bevorderen van bewuste aankoopbeslissingen en het begrijpen van de etiketten op de producten en de herkomst van de producten.

Ik kom tot uw vraag over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Zoals u weet, moet elk gewest een bijdrage leveren. Op ons voorstel heeft de Vlaamse Regering de bijdrage rond het Vlaams actieplan goedgekeurd als een onderdeel van het nationaal actieplan.

Ook binnen het Erkenningscomité voor de gewasbeschermingsmiddelen zijn de regio’s vertegenwoordigd. Indien noodzakelijk licht de Vlaamse vertegenwoordiging daar steeds het landbouwkundige belang toe van de aangevraagde producttoelatingen, en dit in het kader van die geïntegreerde gewasbescherming. Ook wijzen wij op de noodzaak om op dat vlak een gelijk speelveld te bewaken binnen Europa.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is inderdaad een goede zaak dat ons prijzenobservatorium zou kunnen worden versterkt. Het is mij niet helemaal duidelijk wat de nieuwe mogelijkheden van dat prijzenobservatorium zouden worden. Ik weet niet of u daar zicht op hebt of dat ik mijn federale collega’s in de Kamer daarover vragen moet laten stellen. Wat is de exacte verandering? Want er is, zoals de collega zegt, al jarenlang een prijzenobservatorium, dat een objectieve analyse maakt van de conjunctuur, van de economische evolutie en van de rol van iedereen in die keten. Zij komen ook af en toe met rapporten. Er is bemiddeling mogelijk. Er kan via onderhandelingen op de keten worden ingegrepen.

Wat mij een beetje zorgen baart, is dat er in het Vlaamse regeerakkoord expliciet wordt verwezen naar de inspiratie of het voorbeeld – het hoeft niet helemaal te worden gekopieerd – van de Franse regelgeving, maar dat dat niet meer in het federale regeerakkoord staat. U weet dat de Strategische Adviesraad voor Landbouw en Visserij (SALV) er ook al een tijdje voor pleit om minstens te bekijken welke elementen we daaruit kunnen opnemen. Dat grijpt echt regelgevend in op de prijsvorming ter bescherming van onze landbouwers. In welke mate vindt u dat ook in de federale uitrol de EGalim-wetgeving een inspiratie moet zijn? Op welke termijn denkt u dat met uw federale collega’s te kunnen opnemen en uitrollen?

De heer Sintobin heeft het woord.

Eerst en vooral zal ik nogmaals herhalen dat het best oké is dat ook het federale niveau erkent dat landbouw een sector van strategisch belang is. Ik heb het altijd gezegd, al jaren: landbouw is een economische sector, net zoals alle andere economische sectoren, en moet daarom ook zo worden benaderd.

Wat het prijzenobservatorium betreft, kom ik nogmaals terug op het feit dat wij hier vragen moeten stellen over het prijzenobservatorium dat werd opgericht in 2009, vijftien jaar geleden. Wij moeten hier nu vragen stellen over het versterken ervan. Collega Vaneeckhout gaat zelfs verder en vraagt wat dat nu eigenlijk is, dat prijzenobservatorium, en wat het doel daarvan is. U hebt een lange tekst voorgelezen. Ik heb vanmorgen nog ‘prijzenobservatorium’ gegoogeld. Ik vind tientallen links. Ik vind van alles en nog wat, maar echt transparant is het niet. Het lijkt wel een beetje op een praatbarak waar iedere actor pro domo speelt, terwijl in het observatorium niet alleen de prijsvorming centraal moet staan, maar dientengevolge ook het inkomen van een landbouwer. Na vijftien jaar stellen we vast dat we nog altijd even ver zijn wat dat betreft.

Minister, u hebt het zelf aangehaald: mededinging is een federale bevoegdheid. Gewasbeschermingsmiddelen behoren ook tot het federale luik. Zo gaan we maar verder. Dat maakt het uiteindelijk moeilijk om een algemeen coherent beleid te voeren. Minister, mijn vraag is vrij simpel: bent u het met mij eens dat wij er in de toekomst naar moeten streven dat Landbouw een volledig Vlaamse bevoegdheid wordt? Welke initiatieven wenst u daarin te nemen?

Mevrouw Van Olmen heeft het woord.

Collega’s, ik lees in het federale regeerakkoord dat de wens er is om het juridisch mogelijk te maken om de korte keten op te nemen als technische specificatie in de aanbestedingsprocedures van de openbare voedselmarkt. Dat is een belangrijke passage, zeker gezien onze wil om de sector te ondersteunen, waar mogelijk de agrovoedingsketen te verkorten en de korte keten te ondersteunen. Is er daar al meer duidelijkheid over de timing? Dat is immers een toch wel belangrijke passage.

Minister Brouns heeft het woord.

Dank u wel, collega’s. Ik herhaal het belang van en de erkenning vanuit het federale niveau van onze landbouwsector als een strategische sector. We hebben vandaag al heel veel bevoegdheden. Als je het mij concreet vraagt, denk ik dat een evaluatie van het samenwerkingsakkoord met de federale collega’s misschien nog iets is waarop wij vanuit de bevoegde regio’s onze stempel kunnen drukken. Zo kunnen we die bevoegdheid nog vollediger maken. Ik voel dat in uw laatste vraag. Als we aan de Europese tafel aanschuiven, mogen we als eerste aanschuiven. Dat is belangrijk om nog meer onze stempel te kunnen drukken op het Vlaamse landbouwbeleid. Het landbouwbeleid wordt immers in grote mate bepaald door Europese regels. Dat is zeker een aandachtspunt. We hebben in Vlaanderen de overeenkomst om die samenwerkingsovereenkomst in die zin te herevalueren.

Ik heb gisteren de kans gehad om de ketenpartners te spreken en van hen te horen hoe ze elkaar in die keten kunnen versterken. Het is belangrijk dat elkeen die kwetsbaarheid kan tonen. Met de bijzondere positie van de primaire sector, de prijsnemers, zal dat altijd een aandachtspunt blijven. We hebben het Vlaamse chauvinisme daarin nog eens onder de aandacht gebracht. We moeten in die hele keten zoveel mogelijk de Vlaamse producten promoten. Als het gaat over prijzenobservatoria en het maximaal ondersteunen van de goede, eerlijke prijs, is het natuurlijk een kwestie van openheid en vertrouwen naar elkaar, en van het delen van data nog concreter te maken. Als je mij vraagt wat er nog beter of anders kan in dat observatorium, is dat: nog meer, nog concreter en transparanter alle data delen die gedeeld kunnen worden om te komen tot de meest optimale prijs. Daar liggen nog wat kansen.

De Franse wetgeving kan daarbij inspireren, als die zaken bevat die wij nog niet toepassen op dat vlak. Vlaanderen zal alvast op dat punt op het federale niveau op die nagel blijven kloppen, vanuit de grote overtuiging dat die ketenbenadering echt wel cruciaal is om alle uitdagingen die vandaag in zo’n omgevingsbeleid spelen als het gaat over onze primaire sector, aan te gaan, en iedereen in die keten aan te spreken op zijn verantwoordelijkheid. Het is belangrijk om elkaar daarbij vast te houden. Dat was ook de conclusie van het ketenoverleg van gisteren. Je voelt vooral de overtuiging dat, gezien wat er op ons afkomt en het strategische belang van voedsel in een wereld in verandering, deze regio, dit deel in West-Europa cruciaal is voor de voedselvoorziening. Met die saus van chauvinisme erover blijft het een belangrijk aandachtspunt om die keten maximaal sterk te houden.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik sluit heel kort aan.

U beschrijft de landbouwers hier opnieuw als prijsnemer en niet als prijszetter. De ambitie moet zijn om via dat prijzenobservatorium en vooral door wetgeving die daarop volgt, de mogelijkheden te vergroten om ten dele prijszetter te worden. Dat is het verschil dat president Macron de voorbije jaren heeft gemaakt met die Franse regelgeving. Ik zie de voorzitter meewarig schudden. Ik pleit er niet voor om 100 procent de Franse regelgeving over te nemen, maar ik verwijs gewoon naar uw eigen Vlaamse regeerakkoord, waarin u opneemt dat het voorbeeld van de Franse Loi EGalim de positie van de landbouwers in de keten moet beschermen. Op die manier vragen we aan het federale beleidsniveau om ook regelgeving voor België uit te werken.

Het is geen progressief links clubje dat dat voornemen heeft geuit, het is uw eigen regering die dat in een regeerakkoord heeft geschreven. Ik ga ervan uit dat de voorzitter van deze commissie heeft meegeschreven aan het regeerakkoord. Op dat moment, zes maanden geleden, was u wel overtuigd. Ik hoop dat diezelfde overtuiging om het om te zetten er vandaag nog is. Ik zal met plezier en in het belang van de prijszekerheid van onze landbouwers en de economische toekomst, binnen enkele maanden de vervolgvraag hierover stellen.

De heer Sintobin heeft het woord.

Collega Vaneeckhout, de voorzitter durft weleens van de lijn af te wijken. Denk maar aan het meldpunt agribashing dat hij heeft ingevoerd. Maar goed, dat doet hier eigenlijk niets ter zake. Bovendien zou ik president Macron sowieso nooit volgen.

Minister, ik ga in op uw laatste antwoord. Het is duidelijk dat dat prijzenobservatorium na vijftien jaar nog altijd niet transparant is. De actoren die deel uitmaken van het ketenoverleg hebben elk hun eigen visie op dat prijzenobservatorium. We zullen dat de komende maanden en jaren verder opvolgen en zien hoe het verder evolueert.

Ik ben tevreden dat u zegt dat we als Vlaanderen aan de Europese tafel zouden moeten kunnen zitten voor Landbouw. In dit land wordt de bevoegdheid Landbouw in de gewesten inderdaad apart ingevuld. We merken dat wekelijks of maandelijks. Er is een andere beleidsvisie. Er wordt een ander beleid gevoerd in diverse dossiers. Op termijn moet het de bedoeling zijn om van Landbouw een volledig Vlaamse bevoegdheid te maken. Ik hoop dat u daarachter staat en dat u zich ervoor wilt inzetten. Men zal op federaal niveau starten met de voorbereiding van de aanpassing van de Grondwet. Ook daar kunt u stappen zetten om van Landbouw een volledige Vlaamse bevoegdheid te maken. Nu is er immers een versplintering. Ik ben het ermee eens dat er niet veel meer overblijft op het federale niveau, maar het is toch nog genoeg om het naar Vlaanderen te halen. Zo kunnen we dan een echt Vlaams beleid voor Landbouw voeren.

De vragen om uitleg zijn afgehandeld.