Prijsvorming in de aardappelteelt

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Het gaat de slechte richting uit met de aardappelprijzen. De prijs van de vrijemarktaardappelen is de afgelopen weken gekelderd en ligt inmiddels rond de kostprijs. Dit is niet alleen slecht nieuws voor wie nog een prijs voor zijn product moet krijgen, maar ook voor wie al een contract heeft getekend met een afnemer. Sommige afnemers verbreken immers eenzijdig afgesloten contracten en ze verlagen het afnamevolume met 10 tot 20 procent. De aardappelboer blijkt alweer de zwakste schakel in de keten en zit met de schade.

Tijdens een vergadering van Belpotato.be, waar zowel afnemers als telers aanwezig waren, was de contractbreuk het onderwerp van gesprek. Volgens de verwerkende industrie ligt de oorzaak in de veranderende economische omstandigheden, waardoor er te veel aardappelen vastliggen in contracten voor het komende seizoen. Het is een visie die allerminst wordt gedeeld door Belpotato.be. Die zijn allesbehalve opgezet met de gang van zaken. Het verminderen van contractvolumes zonder wederzijds overleg wordt daar bestempeld als ongezien en onaanvaardbaar. Het gaat ook in tegen een van de speerpunten van de brancheorganisatie, namelijk een eerlijke contractvorming.

Ook Belgapom, de federatie van de Belgische aardappelhandel en -verwerking, sluit zich bij deze visie aan en veroordeelt de gang van zaken als het gaat om contracten die door beide kanten ondertekend werden. Als het gaat over een contactvoorstel dat nog niet ondertekend werd door beide partijen, liggen de kaarten uiteraard anders.

Een ander knelpunt blijkt de lange tijd tussen een mondelinge overeenkomst en de daadwerkelijke ondertekening van contracten te zijn. Die termijn kan oplopen tot tien weken. Intussen moet de landbouwer al kosten maken, maar tezelfdertijd evolueert de prijs op de markt in zijn nadeel. De vrije marktprijs is de afgelopen weken gedaald van 300 naar 200 euro per ton. De huidige 200 euro per ton ligt ongeveer op kostprijsniveau, terwijl de productiekosten zijn gestegen door duurder pootgoed en intensievere bespuitingen. 

Vandaar heb ik volgende vragen voor u, minister.

Hoe kijkt u aan tegen de prijsevolutie op de aardappelmarkt en de gevolgen daarvan voor onze aardappelproducenten? 

Werden de ontwikkelingen bij de aardappeltelers, in het bijzonder de prijsvorming van hun producten, gemonitord vanuit het Agentschap Landbouw en Zeevisserij?

Wordt er vanuit het Agentschap Landbouw en Zeevisserij actie ondernomen richting de afnemers van aardappelen indien ze eenzijdig afgesloten contracten met aardappelboeren opzeggen en aanpassen en/of indien ze contracten die mondeling afgesproken waren, opeens niet nakomen?

Kunnen landbouwers zelf op bijstand en advies rekenen om zich te verweren tegen eenzijdige contractbreuken of zijn ze zonder meer op rechtbanken aangewezen?

Hebt u al overleg gepleegd met Belpotato.be, Belgapom en de vertegenwoordigers uit de aardappelverwerkende industrie om na te gaan hoe het probleem kan worden opgelost?

Ten slotte, wordt er vanuit het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM) ook nagedacht over extra actie om onze aardappelen en de aardappelproducten extra te promoten op richting de buitenlandse markten?

Minister Brouns heeft het woord.

De experten van het Agentschap Landbouw en Zeevisserij monitoren de prijzen en staan in zeer nauw contact met de aardappelsector. De prijs van de vrije aardappelen lag eind januari op 300 euro per ton en leek stevig in het zadel te zitten. Door verschillende factoren die vooral in het buitenland te zoeken zijn, is de prijs sinds 1 maart gedaald naar 200 euro per ton.

We mogen uiteraard in de eerste plaats niet vergeten dat de aardappelprijs het afgelopen jaar op een zeer hoog niveau stond. De prijs van de vrije aardappelen is inderdaad onderhevig aan schommelingen en dit wordt, net als in alle andere markten, gevoed door heel wat factoren.

We volgen de situatie van nabij op, ook door contacten met de sector. Zo is er die nauwe samenwerking met Belpotato. Belpotato staat vooral in voor de opvolging van de aardappelcontracten tussen de verwerkers en de telers. Een van die belangrijkste taken van Belpotato is net om te waken over de contractuele relaties en te streven naar die evenwichtige commerciële relaties tussen de producent en de eerste koper binnen de leveringscontracten voor industriële aardappelen.

Daarnaast wil ik ook nog verwijzen naar de federale inspectie. Als er effectief eenzijdig illegale stappen ondernomen zijn volgens de richtlijn op oneerlijke handelspraktijken, is het aan de federale Economische Inspectie om daarin tussen te komen. Voor elke schakel in de keten geldt, naast de verwachting van goed gedrag, ook gewoon de wet. Om dat alles nauw op te volgen, blijven wij in constant overleg met alle ketenactoren.

VLAM investeert in 2025 in totaal 1,7 miljoen euro in de promotie van aardappelen en aardappelproducten. 57 procent daarvan komt uit Europese promotiefondsen, die VLAM opnieuw wist binnen te halen voor de promotie van de Vlaamse aardappelsector. De rest komt uit de sector zelf. Zowel voor de promotie op de binnenlandse markt als voor de exportacties lopen dus Europees gecofinancierde campagnes. Dankzij die hefboom kan VLAM de sector ook extra slagkracht geven op gebied van promotie en marketing.

In het binnenland mikt VLAM via de Europese campagne sterk op de doelgroep 18- tot 34-jarigen. Aan de hand van hippe recepten wil VLAM de veelzijdigheid van onze verse aardappelen in de kijker zetten en ook jongeren stimuleren om vaker aardappelen op het menu te zetten. Voor de iets oudere consument loopt er een informatiecampagne die de duurzaamheidsinspanningen van de landbouwers op dat vlak benadrukt. En omdat Vlaamse aardappelen vaak verwerkt worden tot frieten, organiseert VLAM dit najaar opnieuw de Week van de Friet ter promotie van de frietjes van de frituur.

De Vlaamse aardappelsector is ook sterk export georiënteerd. Daarom ondersteunt VLAM de exportbedrijven met specifieke acties. Dit jaar organiseert VLAM groepsstanden op drie Europese vakbeurzen, zodat de exporteurs vlot hun klanten kunnen ontmoeten. Daarnaast starten dit jaar twee nieuwe driejarige programma’s met Europese cofinanciering. Het eerste mikt op de Aziatische markt en focust op kwaliteit, smaak en duurzaamheid van onze aardappelproducten. Het tweede Europese programma promoot verwerkte aardappelen in het Verenigd Koninkrijk en Noorwegen.
 

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Dank u wel, minister. Het is goed dat er veel promotie wordt gemaakt zoals de Week van de Friet en alle andere acties die u hebt opgesomd. Dat zal sowieso de aardappeltelers al een hart onder de riem steken.

Ik kom toch nog eventjes terug op die contractbreuken. We zeggen altijd: ‘Pacta sunt servanda’; contracten zijn na te leven. Natuurlijk maakt het een verschil als er een calamiteit is zoals droogte of wateroverlast, maar dat is hier niet het geval. Desalniettemin horen we dat de afnemers vaker zeggen dat er veranderende economische omstandigheden zijn. Mijn vraag is dan ook: gaat ook bijkomend worden onderzocht in welke mate er effectief voor de afnemers veranderende economische omstandigheden zouden zijn? Wordt daar opnieuw een onderzoek naar gedaan?

Twee: ik kom dan ook terug op datgene wat daarstraks bij de andere vragen al aan bod is gekomen: het Ketenoverleg. Ik denk dat dat ook hier, zoals daarstraks bij de rundveebedrijven, mee op tafel kan worden gelegd als we zien hoe fel die prijs gekelderd is, van 300 euro naar 200 euro per ton. Ik denk dat we ook daar moeten kijken naar hoe hierin de zwakkere schakel in dezen, de producent, kan worden beschermd. Dank u.

Minister Brouns heeft het woord.

De federale inspectie moet haar rol spelen. Dat is mijn punt en ik steun dat ten volle. Mochten daar zaken zijn die anders en beter kunnen, kunnen we dat met de federale collega’s bespreken.

Het Ketenoverleg is in dezen ook belangrijk maar de eerlijkheid gebiedt wel te zeggen dat het een economische sector is, en over een periode van tien jaar kunnen we niet zeggen dat het in die sector slecht is gegaan. Ik ben akkoord wat het Ketenoverleg betreft. Jullie stippen dat terecht aan. Er komt hier binnenkort in de commissie ook de kans om daar eens op door te gaan. Voor mij is dat ook een agendapunt. Dat is geen enkel probleem, maar ik benadruk toch ook de economische realiteit voor deze sector die het, door de band genomen, de voorbije jaren niet slecht gedaan heeft, integendeel. 

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Ik houd het heel kort. We hebben inderdaad gezien dat het vorig jaar vrij goed ging met de aardappelsector, maar nu zien we toch die forse daling. Binnen dat Ketenoverleg moet er toch de bereidheid zijn tot samenwerking: iedereen moet elkaar iets gunnen. Als we nu die enorme prijsdaling zien, en als we zien dat als reden wordt ingeroepen dat er veranderende economische omstandigheden zijn, en dat dat een reden is om onder een contract uit te geraken, roept dat vragen op. In die zin is het Ketenoverleg ook hier van belang en blijf ik erop hameren dat we best samen aan tafel gaan zitten.

De vraag om uitleg is afgehandeld.