Voorstel om de Europese wetgeving over genomische technieken te versoepelen

De heer Coel heeft het woord.

Ook deze vraag is wat aan de actualiteit gebonden, want ondertussen loopt de Europese trein voort.

In de beleidsnota Landbouw en in het Vlaamse regeerakkoord wordt het belang onderstreept van innovatieve technieken zoals nieuwe genomische technieken (NGT’s) om landbouw veerkrachtig en duurzaam te maken. Ik citeer even: “Vlaanderen blijft op basis van aanvaardbare risico’s verder ijveren voor innovaties zoals nieuwe genomische technieken, zodat die op een veilige en efficiënte manier ingezet kunnen worden.” 

Onder het huidige Poolse voorzitterschap in de Raad wordt nu onderhandeld over het voorstel van de Europese Commissie om de Europese wetgeving rond nieuwe genomische technieken te versoepelen. Omdat de EU-wetgeving momenteel geen onderscheid maakt tussen genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) en NGT’s, stelt de Europese Commissie voor om NGT-gewassen onder voorwaarden niet langer aan de strikte toelatingsprocedures voor klassieke ggo’s te onderwerpen.

België schaart zich voorlopig achter dat Poolse compromisvoorstel, maar er moet wel blijvend aandacht worden besteed aan een aantal problematieken, zoals patenten, traceerbaarheid, transparantie naar gebruikers, het effect op biolandbouw en plaagresistente variëteiten. Dat zei de federale minister Clarinval. De Europese koepelorganisatie voor biolandbouw steunt het voorstel daarentegen niet. Zij maakt zich onder andere zorgen over de bescherming tegen patenten en de zwakke positie van de individuele landbouwer.

Minister, wat was uw Vlaamse standpunt over het Europese voorstel om de Europese wetgeving rond nieuwe genomische technieken te versoepelen?

Welke specifieke bezorgdheden heeft de Vlaamse Regering nog bij het huidige EU-voorstel en het Poolse compromisvoorstel?

Wat moet er nog worden uitgeklaard om zich achter het voorstel te scharen?

En tot slot: wat is het Vlaamse standpunt over de mogelijke patentering van NGT-gewassen en de impact hiervan op boeren en op de zaadmarkt? Acht u de voorgestelde transparante regels voldoende om zowel innovatie als de positie van de landbouwers te beschermen?

Minister Brouns heeft het woord.

Collega’s, ik heb al een aantal keer aangehaald dat het belangrijk is om met een heel open blik naar innovatie te kijken. Daarover zijn trouwens een aantal duidelijke passages opgenomen in het Vlaamse regeerakkoord. Als onderzoek aantoont dat bepaalde innovatieve technieken veilig zijn en bijdragen aan een landbouw die beter is aangepast aan de klimaatverandering, en nuttig zijn binnen die duurzame landbouw, dan mogen die technieken niet worden genegeerd.

Ik geloof heel sterk dat nieuwe genomische technieken als een onderdeel van een gediversifieerde aanpak kunnen bijdragen aan een veerkrachtige en duurzame landbouw en aan de strijd tegen klimaatverandering.

Deze nieuwe genomische technieken moeten evenwel niet worden beschouwd als een silver bullet. Dat principe geldt overigens bij alle innovaties. We moeten aandachtig blijven voor de systemen waarbinnen zulke technieken toegepast kunnen worden en welke randvoorwaarden daarbij belangrijk zijn.

Als we niet willen dat de Europese Unie achterophinkt ten aanzien van de rest van de wereld wat betreft innovatie en onderzoek, is er een goede juridische omkadering nodig die die innovaties mogelijk maakt.

Ik kom tot uw tweede vraag, collega. Ik weet niet precies waarop u doelt met uw vraag over de bezorgdheden die nog eerst moeten worden uitgeklaard voor onze steun, want België heeft die Poolse tekst reeds formeel ondersteund. Wel werd benadrukt dat er in het vervolgproces voldoende aandacht moet worden besteed aan vragen over octrooien, tracering en etikettering, biologische productie en ingebouwde insecticidecomponenten. Door de steun van België kon het dossier zelfs eindelijk worden gedeblokkeerd. En nu de Raad zijn positie bepaalde, kunnen de trilogen starten.

Het zal er nu dus op aankomen om tijdens de trilogen een evenwicht te vinden zodat die technieken toch een kans krijgen, zonder dat daarbij de bezorgdheden van de verscheidene belanghebbenden waarheid worden. Nadien moet België opnieuw zijn mening geven en moet er Europees opnieuw een gekwalificeerde meerderheid worden gevonden.

De impact van octrooien op de zaadprijs en de onafhankelijkheid van landbouwers is een gegronde bezorgdheid. Maar er zijn nog geen zaden van dit type op de markt. Daarom steun ik de studie die de Europese Commissie zal uitvoeren over de impact van octrooien in combinatie met het register waarin alle NGT-planten geregistreerd worden en de continue monitoring van de regelgeving zodra die van kracht is. Als er een negatieve impact blijkt te zijn, is het natuurlijk onze verantwoordelijkheid om die octrooiregelgeving te herbekijken.

De heer Coel heeft het woord.

Dank u, minister. Met mijn tweede vraag doelde ik er vooral op dat het Belgische standpunt is dat we akkoord gaan, maar dat we nog wat aandacht vragen voor een aantal punten. Hoe zal dat worden geëvalueerd met het oog op een finaal Belgisch standpunt? Ik denk dat u dat voldoende verduidelijkt hebt.

Ik heb de voorbije jaren in deze commissie dit dossier regelmatig op de agenda geplaatst en het belang van een andere aanpak voor NGT’s naar voren geschoven. Dat is immers toch wezenlijk iets anders dan de ggo’s. In mijn optiek was het dus onrechtvaardig dat zij op dezelfde strikte manier als de ggo’s werden behandeld. Ik ben blij dat we nu op Europees niveau een doorbraak hebben en dat die NGT’s eindelijk kansen krijgen. Ik denk dat dat voor de Vlaamse economie en de Vlaamse landbouwsector heel wat kansen biedt. We zijn heel sterk in biotechnologisch onderzoek. We hebben daar heel wat expertise rond. Ik denk dat we daarmee toch wel een aantal stappen kunnen vooruitzetten. Ook in een aantal uitdagingen zoals klimaat, droogte en het verhogen van plaagresistentie biedt dat heel wat kansen.

Maar we mogen de andere kant van het verhaal ook niet onderbelicht laten. Het mag niet zo zijn dat een aantal bedrijven die sterk zijn in dat onderzoek, via patenten ook heel wat marktmacht verwerven en dat daardoor de individuele landbouwer die met die zaden of die producten aan de slag wil op zijn veld, in een soort nog grotere afhankelijkheidsrelatie komt, dat die én de zaden zal moeten afnemen én de producten die nodig zijn om die gewassen op dat veld goed te kunnen laten renderen. We moeten er heel waakzaam voor zijn dat we die techniek ten volle benutten, dat we het potentieel ervan ten volle benutten, maar niet de individuele landbouwer in een nog afhankelijkere relatie van de industriële sector duwen.

Ik doe graag een oproep om daarover te waken en dat mee in overweging te nemen, als u finaal het Belgische standpunt zult bepalen.

De heer Vaneeckhout heeft het woord.

Dank aan collega Coel om de vraag hier te agenderen.

Minister, de Europese besluitvorming loopt. We hebben in het verleden al heel veel debatten in allerlei richtingen over dat soort technieken gevoerd. Ik wil mij daar vandaag niet te veel op storten. Ik hoop alleen dat een aantal van de bedenkingen en bezorgdheden die er zeker in de sector – niet alleen in de biosector, maar ook bij de reguliere landbouwsector en individuele landbouwers – leven, niet gewoon wat zijnootjes in een nota zijn.

De positie die ons land heeft ingenomen, was een positieve. Dat was een keuze van de regeringen. Maar die bezorgdheden staan daar toch even wezenlijk bij.

Daarom heb ik deze vraag. Hoe zullen die opmerkingen en aandachtspunten in de triloog worden opgevolgd? Op welke manier wordt dat vastgepakt? Ik verneem dat er een onderzoek van de Europese Commissie zal gebeuren naar één aspect daarrond, over de octrooien en de patenten. Maar er zijn andere aspecten, zoals de traceerbaarheid, de keuzevrijheid die moet blijven voor de consument en voor de teler, en de trajecten en risicobeoordelingen die individueel, casus per casus, zullen gebeuren. Op welke manier zullen die worden ingeschreven en behouden blijven in de triloogonderhandelingen? Zijn dat wezenlijke punten op basis waarvan de finale beoordeling door België van de regelgeving ook zal gebeuren? Wanneer ziet u dat landen? Op welk moment wilt u daar definitief positie rond innemen? En ten slotte: hoe garanderen we daarbij dat de biosector gegarandeerd ggo-vrij en dus ook NGT-vrij kan blijven werken?

Minister Brouns heeft het woord.

Ik begin meteen bij dat laatste. Ik heb geen zicht op de timing van de triloog. Dat loopt. Er werden bezorgdheden geuit. Collega Coel heeft in zijn tweede ronde correct geduid dat dat de lijn is. Het is duidelijk dat we vandaag in functie van die verduurzaming en de afbouw van gewasbeschermingsmiddelen volledig moeten inzetten op innovatie om gewassen resistenter te maken. Daarbij moeten we heel, heel waakzaam zijn om die individuele landbouwer niet afhankelijk te maken van de grote industrie.

Heel kort samengevat denk ik dat dat een heel belangrijk aandachtspunt is, samen met alle andere aandachtspunten die daarstraks al genoemd zijn over octrooien en dergelijke. We moeten in die onderhandelingen de transparantie vragen om mee te kunnen blijven wegen in die triloog, zodat we weten dat de bezorgdheden daarin worden meegenomen.

We zullen dat finaal ook meenemen in de beoordeling in functie van onze positie daarin.

De vraag om uitleg is afgehandeld.