Over Vlaamse wijnproductie

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Het is nog een beetje vroeg voor wijn, maar goed, we hadden het daarnet al even over de niches.

De Vlaamse wijnproductie is vorig jaar met 64 procent gedaald. Een op de vijf wijnbouwers verloor zelfs nagenoeg zijn volledige oogst. De productie zakte naar 1,226 miljoen liter wijn, wat het laagste cijfer is sinds 2017.

De grootste boosdoeners voor die forse daling zijn de slechte weersomstandigheden. Eind april kregen de wijnbouwers te kampen met nachtvorst, waardoor de planten die al in bot stonden, verloren gingen. Daarnaast veroorzaakte het uitzonderlijk natte voorjaar veel misbloei en een hoge schimmeldruk. Het goede nieuws is dat de kwaliteit van de druiven wel zeer goed was, wat zeker niet onbelangrijk is.

Het is dus een terugval voor een sterk groeiende sector. Het aantal wijnbouwers is jaar na jaar toegenomen. Vorig jaar waren er 321 wijnbouwers geregistreerd. Ik denk ook dat het professionalisme, de kwaliteit en het economisch belang van die sector de afgelopen jaren alleen maar gestegen is. Toch is er ook hier wat ongerustheid. De klimaatbestendigheid is uiteraard ook voor de wijnbouw een uitdaging en – we hadden het er daarnet al even over – ook de dreiging van die Amerikaanse invoerheffingen op Europese alcoholische producten zorgt voor onrust.

Zoals u daarstraks ook zei, kadert het Vlaamse wijnbouwbeleid uiteraard ook in een breder Europees wijnbouwbeleid. De Europese wijnsector zit ook in de problemen. Vorige week hebben we kunnen vernemen dat de Europese Commissie een aantal structurele maatregelen aangekondigd heeft voor die sector, onder andere klimaatmaatregelen. Het is dus zeker ook een actueel onderwerp en ik heb dan ook een aantal concrete vragen.

Hoeveel liter wijn wordt er jaarlijks vanuit Vlaanderen geëxporteerd? Wie zijn de grootste afnemers?

Wat is uw inschatting van de impact van die mogelijke Amerikaanse invoerheffingen? Kan dit volgens u de groei van de sector in het gedrang brengen?

Welke maatregelen wilt u nemen om de Vlaamse wijnbouwsector te beschermen tegen de steeds extremere weerfenomenen?

Welke maatregelen wilt u nemen om die sector te beschermen tegen mogelijke nieuwe invoerheffingen?

Minister Brouns heeft het woord.

We hebben het in deze commissie met collega Ryde al vaak gehad over hop en waarvoor je dat kunt gebruiken. Ik ben blij het vandaag ook eens te kunnen hebben over wijn, collega’s.

De uitvoer van wijn vanuit Vlaanderen, 57 miljoen liter, betreft in grote mate wijnen die niet in Vlaanderen worden geproduceerd, maar die door Vlaamse handelaren verder worden geëxporteerd. Ter vergelijking: de Vlaamse wijnproductie bedroeg in 2023 slechts ruim 1,5 miljoen liter. De export van Vlaamse wijnen is beperkt en richt zich voornamelijk op onze buurlanden. De Vlaamse wijnproductie is bescheiden en wordt grotendeels zelf geconsumeerd.

Het merendeel van de vanuit Vlaanderen uitgevoerde wijn vindt zijn bestemming in het Verenigd Koninkrijk of de EU. In 2022 stonden de VS nog op de zevende plaats, maar in 2023 steeg de uitvoer naar de VS opmerkelijk en eindigde deze bestemming plots op de vierde plaats. De VS vertegenwoordigt daarmee 2 procent van de totale uitvoer, wat neerkomt op net geen 1 miljoen liter.

Aangezien de uitvoer van Vlaamse wijnen relatief beperkt is, zal de impact van de Amerikaanse invoerheffingen op de Vlaamse wijnbouw naar verwachting eerder gering zijn. Hoewel deze maatregelen aanzienlijke gevolgen kunnen hebben voor grote wijnproducerende landen zoals Frankrijk, zullen Vlaamse wijnbouwers waarschijnlijk slechts in beperkte mate worden getroffen vanwege hun minimale export naar de Amerikaanse markt. Zelfs de indirecte impact van een dalende uitvoer van EU-wijnen naar de VS zal voor de Vlaamse wijnbouw eerder beperkt blijven. Dit komt doordat de Vlaamse wijnbouwers zich niet richten op de gemiddelde Vlaamse consument, maar op een nichemarkt waarin de lokale productie centraal staat.

Aangezien de uitvoer van Vlaamse wijnen relatief beperkt is, is het nemen van extra beschermingsmaatregelen ten behoeve van de Vlaamse wijnbouwers bijgevolg niet aan de orde. Wel houd ik de markt zeer nauwgezet in het oog en sta ik met mijn administratie in nauw contact met de sector.

Vlaamse wijnbouwers zouden baat hebben bij een groeiende interesse in lokale wijnen bij de Vlaamse consument. Daartoe wordt momenteel de piste van een wijnpromotiefonds, onder de vleugels van het Vlaams Centrum voor Agro- en Visserijmarketing (VLAM), onderzocht. In afwachting blijft VLAM op een beredeneerde manier promotie maken voor 'Wijn van bij ons' via zijn communicatieplatform ‘Lekker van bij ons’.

Tot slot kom ik tot uw vraag over het extreme weer. Wijnbouwers hebben, net als andere landbouwers, steeds vaker te kampen met extreme weersomstandigheden. Wijnbouwers kunnen een beroep doen op de gesubsidieerde brede weersverzekering, die schade door storm, hagel, vorst, ijs, regenval en droogte dekt. In 2023 hebben drie wijnbouwers daar een beroep op gedaan. De brede weersverzekering is een instrument voor risicomanagement – dat is genoegzaam bekend en al heel vaak besproken hier – dat de overheid via subsidies toegankelijker maakt, maar het afsluiten gebeurt op initiatief van de wijnbouwer zelf.

Naast het verzekeren tegen schade door extreme weersfenomenen, kunnen wijnbouwers ook inzetten op klimaatadaptief telen. Telers kunnen daarvoor advies inwinnen bij het praktijkcentrum pcfruit, u wel bekend. Pcfruit staat telers bij in perceelkeuze, rassenkeuze en bij de teeltmethode. De Vlaamse overheid ondersteunt daarbij ook rassenonderzoek voor wijnbouw op pcfruit.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Bedankt, minister, voor uw antwoord. 

Het is inderdaad een nichemarkt, maar het is geen onbelangrijke nichemarkt. Ik denk dat onder andere in Limburg – dat weet u ook heel goed – zelfs een aantal fruittelers ondertussen omschakelen naar druiventeelt, naar wijnbouw, en dat de kwaliteit van die wijn ook enorm is toegenomen. Ze hebben ook al verschillende prijzen gewonnen. Dat is zeer positief.

Het is op zich ook goed dat we niet te afhankelijk zijn, zeker niet van overzeese markten, en dat we zelf consumeren. Dan moet ik natuurlijk opletten hoe ik het verwoord, gelet op de aandacht voor gezondheid, maar ik heb toch begrepen dat de afnemende consumptie op Europees niveau ook een van de uitdagingen is. Het is ook wel een taak van VLAM om die wijnbouwsector mee onder de aandacht te brengen, denk ik. Ze doen dat inderdaad via ‘Lekker van bij ons’. Maar zo’n wijnpromotiefonds zou wat mij betreft zeker ondersteuning kunnen krijgen. 

Ik ben uiteraard op de hoogte van pcfruit. Ik denk dat klimaatadaptief telen voor alle wijnbouwers, maar ook landbouwers, een uitdaging is.

Tot slot, minister, denk ik ook nog dat er VLIF-steun (Vlaams Landbouwinvesteringsfonds) aangevraagd kan worden door wijnbouwers. Voor zover ik geïnformeerd ben, is dat tot nu toe relatief weinig gebruikt vanwege een aantal specifieke redenen. U hoeft natuurlijk geen specifieke cijfers te geven, maar weet u of er ondertussen meer aanvragen voor VLIF-steun komen vanuit wijnbouwers? 

Mevrouw Ryde heeft het woord.

Ik heb niet alleen vragen gesteld over hop, maar op 23 oktober 2024 heb ik u al bijna identiek dezelfde vragen gesteld over wijn.

We hebben nu al wat meer cijfergegevens en daarin valt wel iets op. Er is een heel grote daling in de productie van wijn vorig jaar, met een opvallend verschil tussen de provincies. We hebben gezien dat er veel minder verlies is in West-Vlaanderen ten opzichte van andere provincies. Ik vroeg me af of er daar extra inzichten rond zijn. Is het daar gewoon altijd beter weer? Ik kan me daar wel iets bij voorstellen, maar ik denk het niet. Is er daar misschien al langer expertise in het aan de slag gaan met bepaalde technieken? Is men erop gaan inzoomen vanwaar dit zeer grote verschil met de provincie Limburg komt? Misschien kunnen we daar wel iets uit leren.

U had in oktober ook gezegd dat er veel groeipotentieel is en het verdere aandacht en steun verdient. We zijn het daar helemaal over eens. Dat heb ik ook opnieuw gehoord in uw antwoord. Maar ik heb u toen ook wel gevraagd naar betere communicatie rond de beschikbare maatregelen. Zijn er ondertussen op dat vlak al extra acties gebeurd, ja of neen?

Mevrouw Peeters heeft het woord.

Wij hebben zelf bij ons ook een wijnbouwer op het grondgebied van Dilsen-Stokkem. Hij was gelukkig minder slachtoffer van de klimatologische omstandigheden van vorig jaar. Misschien hebben wij daar een microklimaat dat het wat dat betreft iets beter maakt. Maar ik denk alleszins dat die vraag naar extra bescherming tegen de klimatologische calamiteiten zeker wel een terechte vraag is.

Minister, u hebt verwezen naar de brede weersverzekering. We hebben daar vorige week of de week voordien nog een uitgebreide discussie over gehad. We moeten daar verder werk van maken om deze sector, die misschien nu nog in een niche zit maar alleszins heel wat groeipotentieel heeft, zeker te ondersteunen. Ook een wijnpromotiefonds behoort zeker tot de mogelijkheden, denk ik.

We zijn nog geen exportland – of geen groot exportland – in wijnen. Het dient voornamelijk nog voor eigen consumptie. Dat is wel een feit. Een aantal jaar geleden heeft VLAM in Nederland al een aantal proeverijen georganiseerd. Nadien deden ze de aankondiging dat ze zich ook gingen focussen op andere landen, ik dacht toen de Noordse landen. Weet u of er daaromtrent nog verder door VLAM werd ingezet om zo onze wijn te promoten? Immers, hoe meer reclame errond gemaakt wordt, hoe beter het zal zijn voor de toekomst van onze wijnbouwers.

De heer Pieters heeft het woord.

Het is ook al eerder gemeld: het Maasland heeft inderdaad een ander microklimaat en heeft verhoudingsgewijs ook meer zon. Misschien is dat hetzelfde in West-Vlaanderen.

De minister heeft het al vermeld: pcfruit is ermee bezig, ook met de weersomstandigheden, omdat zij ook contact zoeken met Engeland. Heeft dat daarmee te maken? Ik denk dat het in september of oktober was dat pcfruit in Alden Biesen een colloquium georganiseerd heeft, waar ook Engelse deskundigen op het gebied van wijn en wijndomeinen zijn komen spreken. In welke mate kunnen zij bijdragen tot de omstandigheden die wij hier in Vlaanderen ook hebben?

Collega Robeyns, ik stel vast dat de wijn tongen losmaakt. Collega De Roo heeft ook nog een vraag.

De heer De Roo heeft het woord.

Niet enkel in het parlement, voorzitter.

Collega’s, de wijnbouwsector is een groeiende sector in Vlaanderen. Zeker als je toekomstgericht naar een aantal klimatologische modellen gaat kijken, is dat ook wel een trend, waarbij druiven hier wellicht op een betere manier zullen kunnen groeien dan in sommige andere delen van Europa. Velen spelen al in op die situatie. Het klopt inderdaad: onze export is zeer miniem. We kunnen ons vooral richten op de binnenlandse consumptie, wat op zich ook een goede zaak is. Af en toe mogen we ook wat chauvinistisch zijn over de eigen producten van eigen bodem.

VLAM is hier een aantal weken geleden geweest om hun plannen voor het komende jaar voor te stellen. Ik herinner mij toen een tabel waarin alle bedragen per sector waren opgenomen. Het bedrag dat toen bij de wijnbouwsector stond, was vrij laag. Dat was een vrij laag budget. Daarom heb ik de bijkomende vraag, minister, of u nog wat extra uitleg kunt geven over dat fonds dat u genoemd hebt. Wat is daar nu de bedoeling van? Komen er extra bijdragen in dat fonds of gaat dat effectief over het bedrag dat wij hier gezien hebben in de voorstelling van VLAM?

Minister Brouns heeft het woord.

Opvallend, zo vroeg al zoveel aandacht voor wijn in deze commissie.

In alle ernst, collega’s, het is een belangrijke sector die inderdaad groeit binnen Vlaanderen. Dat is op zich positief. We willen die ook maximaal ondersteunen als het gaat over het aanspreken van VLIF-steun, collega’s. Dat gaat dan over de actieve landbouwers. Die kunnen daar maximaal gebruik van maken.

Waarom zijn er verschillen geweest in het wijnjaar vorig jaar tussen West-Vlaanderen en pakweg Limburg? Collega, ik moet u het antwoord schuldig blijven. Het is u gegund een keer in West-Vlaanderen een goed wijnjaar te hebben. In de Maasvallei was het alleszins ook even goed.

Wat risicomanagement betreft, collega’s: als je het mij vandaag vraagt, zal risicomanagement binnen de landbouwvisie van de toekomst een heel belangrijke pijler blijven. We moeten elkaar niet overtuigen van de impact van de klimaatverandering, zeker ook op onze voedselproductie en onze landbouwers. Wat dat betreft, gaat dat een belangrijke pijler zijn. De brede weersverzekering zit in evaluatie. Dat weten jullie, daar hebben we het over gehad. Maar de landbouwer weerbaar maken tegen allerhande schokken die ook klimaatgerelateerd zijn, zal een belangrijk aandachtspunt blijven.

VLAM en de internationale promotie worden daar zeker in meegenomen. De rol van de wijnbouw daarin gaan we versterken. Ik heb verwezen naar dat fonds. Dat wordt dus zeker nog vervolgd.

Mevrouw Robeyns heeft het woord.

Ik stel vast dat iedereen de sector een warm hart toedraagt. Dat is dus positief.

De productie is nog beperkt, denk ik, maar de kwaliteit is wel heel goed en neemt alleen maar toe. Het is positief dat we met VLAM die sector extra gaan ondersteunen voor promotie. Dank u.

De vraag om uitleg is afgehandeld.